حیات علمی شیخ صدوق

[ویکی فقه] ابو جعفر محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی، مشهور به «شیخ صدوق» در سال ۳۰۵ هجری قمری، در خاندان علم و تقوی، در شهر قم دیده به جهان گشود.
پدرش، علی بن بابویه که با دختر عموی خود ازدواج کرده بود، در نامه ای از حسین بن روح (نائب خاص حضرت) تقاضا کرد تا از حضرت بقیة الله (عجّل الله فرجه الشریف) بخواهد برای او دعا کند و خداوند اولاد صالح و فقیه به او عطا نماید. مدتی بعد، از ناحیه مقدسه این گونه جواب رسید:«تو از این همسرت صاحب فرزند نخواهی شد؛ ولی به زودی کنیزی دیلمیه نصیب تو می شود که از او دارای دو پسر فقیه خواهی گشت.» جریان ولادت همراه با تقاضای کتبی پدر ایشان از محضر امام زمان (عجّل الله فرجه الشریف) و دعای آن حضرت بوده، در کتاب کمال الدین به صورت حدیث آمده است. پدر بزرگوارش، علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، از برجسته ترین علما و فقهای بزرگ زمان خود بود. در آن روزگار با آنکه عالمان و محدثان بسیاری در قم می زیستند، پرچم هدایت و مرجعیت فتوا بر دوش این بزرگوار (علی بن بابویه پدر شیخ صدوق) بوده است. شیخ صدوق بیش از بیست سال از دوران پر برکت حیات پدر را درک کرد و در این مدت از محضر پدر و سایر علمای قم کسب علم و حکمت نمود.او در سن ۲۲ یا ۲۳ سالگی بود که پدر بزرگوارش دار فانی را وداع کرد. از آن پس وظیفه سنگین نشر احادیث آل محمد (صلی الله علیه و آله وسلّم) و هدایت امت به عهده وی قرار گرفت و دوران جدیدی از زندگی او آغاز گردید.
شخصیت علمی
شیخ صدوق از بزرگترین شخصیت های جهان اسلام و از برجسته ترین چهره های درخشان علم و فضیلت است. ایشان اگرچه در علوم مختلف اسلامی صفحات زرین بسیاری نگاشته، اما شخصیت فقهی ایشان چشمگیرتر است. او اول کسی بود که فقه را به شیوه ای غیر از فقه روایی با عبارات خود آورد و در جمع میان ادله و بررسی کتب و اصول چیره دست بود لذا وی از پایه گذاران فقه شیعه به شمارمی رود (ویژه نامه شیخ صدوق، نظری گذرا بر حیات فقهی شیخ صدوق، محسن کازرونی، مجله کتاب ماه دین).در علم رجال نیز کلامش حجت و منبع شناخت وثاقت و ضعف روات است. کتب حدیثی وی از معتبرترین منابع حدیثی ما به شمار آمده سهم زیادی را در دسته بندی روایات و جمع آوری آن بر عهده دارد.او که نزدیک به عصر ائمه (علیه السّلام) می زیست، با دیدن شبهات مردم در مساله غیبت و امام دوازدهم با تالیف کتاب های نفیس و با ارزش، خدمات شایسته ای در هدایت مردم ارائه نمود. همچنین در سفرهای بسیار خود، منشا خدمات بسیاری برای مسلمین بوده است.
سفرهای شیخ صدوق
ایشان با درخواست مردم ری برای اقامت به آنجا رفت. سپس به سمت مشهد مسافرت نمود و در بازگشت نیشابور را که یکی از مراکز تجمع اصحاب بود برای اقامتی کوتاه برگزید و از محضر بزرگانی چون عبدالواحد محمد بن عبدوس نیشابوری استفاده نمود. لذا وی را ملقب به شیخ مشایخ خراسان نمودند. سپس عازم بغداد گشت و پس از چندی به سفر خانه خدا رفت و در بازگشت کوفه را انتخاب نمود و در آنجا به جمع کردن احادیث کوفیین پرداخت. و در ادامه به همدان، بلخ، سمرقند و... رفت. سفرهای بسیار این بزرگوار با وجود مشقت های سفر آن زمان، به قصد گردآوری احادیث، اجازات و نشر معارف و عقاید حقه در دفاع از مکتب تشیع بود. او در همین سفرها از حدود ۲۶۰ نفر روایت کسب نمود و در یکی از همین سفرها به درخواست "شریف الدین ابوعبدالله المعروف" برای شناخت حلال و حرام و احکام کتاب گرانسنگ فقیه را نگاشت.
شخصیت شیخ از منظر بزرگان
...