[ویکی فقه] جاودانگی قرآن در نهج البلاغه. جامعیت و جاودانگی قرآن کریم از مهمترین مباحث زیر بنایی، جهت شناخت این کتاب الهی و یکی از موضوعات بحث انگیز امروزی است. قطعا تشریح و بررسی دقیق و عمیق این موضوع می تواند بر ادعاهای پوچ در این زمینه خط بطلان کشد.در پرتو مساله جامعیت، موضوع وجود تمامی علوم مختلف در قرآن که از نظریه های افراطی به شمار می آید حجیت قرآن کریم و نظریه اهل حدیث در این باره و نقد و بررسی این دیدگاه مورد بحث قرار می گیرد.
نهج البلاغه، اخوالقرآن و بهترین و ناب ترین منبعی است که می تواند ره پویان طریق را در شناخت صحیح و حقیقی قرآن مجید یاری دهد.
نگاه امیرمؤمنان در مورد قرآن
در نگاه امیرمؤمنان علی (علیه السلام)، قرآن نسخه ای جامع و جاودانی است که از نیازهای بشر برای رسیدن به سرمنزل سعادت و کمال، فروگذار نکرده است. حضرت در موارد گوناگون و به شیوه های زیبا و حکیمانه به ترسیم این ویژگی پرداخته است؛ در یکی از خطبه های نهج البلاغه با استناد به آیات قرآن، جامعیت آن را بوضوح تشریح کرده است.حضرت بعد از آنکه درباره دو رای مختلف صادر شده از دو قاضی سخن می گوید، با استفهام انکاری می پرسد: «آیا خداوند دین ناقصی فرو فرستاده و در تکمیل آن از آنان مدد جسته است؟ آیا آنها شریک خدایند و بر خدا لازم است به گفته ایشان رضایت دهد؟ یا اینکه خداوند دین را کامل نازل کرده، اما پیغمبر (صلی الله علیه وآله) در تبلیغ و ادای آن کوتاهی ورزیده است؟»آنگاه با استشهاد به آیات قرآن بصراحت به این شبهه پاسخ می دهد: والله سبحانه یقول: «ما فرطنا فی الکتاب من شی ء» و قال: «فیه تبیان لکل شی ء» و ذکر ان الکتاب یصدق بعضه بعضا، و انه لا اختلاف فیه فقال سبحانه: «و لو کان من عند غیر الله لوجدوا فیه اختلافا کثیرا» خداوند می فرماید: «در قرآن از هیچ چیز فروگذار نکرده ایم» و نیز می فرماید: «در قرآن بیان همه چیز آمده است» و یاد آور شده است که آیات قرآن، یکدیگر را تصدیق می کنند و اختلافی در آن وجود ندارد، چنانکه می فرماید: «اگر قرآن از ناحیه غیر خدا بود، اختلافات فراوانی در آن می یافتند.»مرحوم طبرسی رحمه الله در ذیل آیه ۳۸ سوره انعام به ذکر یکی از این اقوال پرداخته، می نویسد: «مراد از کتاب، قرآن است؛ چرا که شامل جمیع نیازهای دنیوی و اخروی آدمی است؛ چه مفصل بیان شده باشد و چه مجمل؛ اما مجمل آن در لسان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) تشریح شده و حق تعالی ما را مامور به تبعیت از او کرده است؛ چنانکه فرمود: «و ما اتیکم الرسول فخذوه و ما نهیکم عنه فانتهوا و شما آنچه را رسول حق دستور می دهد (منع یا عطا می کند) بگیرید و هرچه را نهی می کند، واگذارید.» بنابراین، قرآن مجید از بیان معارفی که موجب سعادت حقیقی انسان در دنیا و آخرت می باشد، فروگذار نکرده است. علامه طباطبایی در تفسیر آیه ۸۲ نساء پس از برشمردن مفاهیم آیه می نویسد: «از آنجا که قرآن اختلاف قبول نمی کند، تغییر و تحول، نسخ و باطل و غیره را هم نمی پذیرد؛ از این رو لازم می آید که شریعت اسلامی تا روز واپسین استمرار داشته باشد.»
← تاییدی دیگر بر جامعیت قرآن
بنابر اصل جامعیت قرآن، برخی این مجموعه عظیم الهی را حاوی کلیه علوم و مسائل مورد نیاز بشر پنداشته و در پی ایجاد رابطه مابین کلیه علوم نوین با قرآن برآمده اند.آیت الله معرفت این پندار را افراطی می داند و می گوید: «این ادعا که هرآنچه بشر به آن رسیده یا می رسد مانند دستاوردهای علمی، فنی، فرهنگی و... از قرآن بوده، و یا ریشه قرآنی دارد، ادعایی گزاف و بی اساس است. مقصود از کمال و جامعیت قرآن، جامعیت در شؤون دینی، اعم از اصول و فروع آن است؛ یعنی آنچه در رابطه با اصول، معارف و احکام و تشریعات، بطور کامل در دین مطرح گشته است؛ به عبارت دیگر هرآنچه که در زمینه سلامت و سعادت معنوی، روحی و اخلاقی انسان است، در برنامه ها و اهداف قرآن قرار دارد، اما روشهای اجرایی، ساختاری و اجتماعی برای پیاده کردن این برنامه ها به عهده انسانهاست.بایستی به این نکته توجه داشت که دلیل ادعای قرآن کریم به کمال، در «الیوم اکملت لکم دینکم» و یا «تبیانا لکل شی ء» برعهده داشتن تشریع مطالب است؛ چنانچه از زاویه تکوین چنین می گفت، باید انتظار می داشتیم که هرآنچه بشر از علوم طبیعی، تجربی و... نیاز دارد بطور کامل در قران آمده باشد و یا حداقل ریشه اش در قرآن باشد؛ ولی منظور قرآن از «بیان هرچیز» و «کامل بودن دین» آن است که قرآن هرآنچه را در زمینه شریعت است، برای ما طرح و پایه ریزی کرده است. آیه «و لا رطب و لا یابس الا فی کتاب مبین» نیز که برخی برای تایید صحبت خود مبنی بر اینکه در قرآن همه علوم بشری و طبیعی نهفته است، بدان تمسک جسته اند، زمانی مورد قبول است که «کتاب مبین» را «قرآن» فرض کنیم، حال آنکه مفسران آن را «لوح محفوظ» تفسیر کرده اند؛ یعنی هرآنچه در عالم وجود تحقق می یابد، در آن لوح محفوظ ثبت می گردد. طبق شواهد ارائه شده مفسران، منظور از «کتاب مبین» در آیه فوق «قرآن» نیست.
← دخالت قرآن در امور طبیعی
...
نهج البلاغه، اخوالقرآن و بهترین و ناب ترین منبعی است که می تواند ره پویان طریق را در شناخت صحیح و حقیقی قرآن مجید یاری دهد.
نگاه امیرمؤمنان در مورد قرآن
در نگاه امیرمؤمنان علی (علیه السلام)، قرآن نسخه ای جامع و جاودانی است که از نیازهای بشر برای رسیدن به سرمنزل سعادت و کمال، فروگذار نکرده است. حضرت در موارد گوناگون و به شیوه های زیبا و حکیمانه به ترسیم این ویژگی پرداخته است؛ در یکی از خطبه های نهج البلاغه با استناد به آیات قرآن، جامعیت آن را بوضوح تشریح کرده است.حضرت بعد از آنکه درباره دو رای مختلف صادر شده از دو قاضی سخن می گوید، با استفهام انکاری می پرسد: «آیا خداوند دین ناقصی فرو فرستاده و در تکمیل آن از آنان مدد جسته است؟ آیا آنها شریک خدایند و بر خدا لازم است به گفته ایشان رضایت دهد؟ یا اینکه خداوند دین را کامل نازل کرده، اما پیغمبر (صلی الله علیه وآله) در تبلیغ و ادای آن کوتاهی ورزیده است؟»آنگاه با استشهاد به آیات قرآن بصراحت به این شبهه پاسخ می دهد: والله سبحانه یقول: «ما فرطنا فی الکتاب من شی ء» و قال: «فیه تبیان لکل شی ء» و ذکر ان الکتاب یصدق بعضه بعضا، و انه لا اختلاف فیه فقال سبحانه: «و لو کان من عند غیر الله لوجدوا فیه اختلافا کثیرا» خداوند می فرماید: «در قرآن از هیچ چیز فروگذار نکرده ایم» و نیز می فرماید: «در قرآن بیان همه چیز آمده است» و یاد آور شده است که آیات قرآن، یکدیگر را تصدیق می کنند و اختلافی در آن وجود ندارد، چنانکه می فرماید: «اگر قرآن از ناحیه غیر خدا بود، اختلافات فراوانی در آن می یافتند.»مرحوم طبرسی رحمه الله در ذیل آیه ۳۸ سوره انعام به ذکر یکی از این اقوال پرداخته، می نویسد: «مراد از کتاب، قرآن است؛ چرا که شامل جمیع نیازهای دنیوی و اخروی آدمی است؛ چه مفصل بیان شده باشد و چه مجمل؛ اما مجمل آن در لسان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) تشریح شده و حق تعالی ما را مامور به تبعیت از او کرده است؛ چنانکه فرمود: «و ما اتیکم الرسول فخذوه و ما نهیکم عنه فانتهوا و شما آنچه را رسول حق دستور می دهد (منع یا عطا می کند) بگیرید و هرچه را نهی می کند، واگذارید.» بنابراین، قرآن مجید از بیان معارفی که موجب سعادت حقیقی انسان در دنیا و آخرت می باشد، فروگذار نکرده است. علامه طباطبایی در تفسیر آیه ۸۲ نساء پس از برشمردن مفاهیم آیه می نویسد: «از آنجا که قرآن اختلاف قبول نمی کند، تغییر و تحول، نسخ و باطل و غیره را هم نمی پذیرد؛ از این رو لازم می آید که شریعت اسلامی تا روز واپسین استمرار داشته باشد.»
← تاییدی دیگر بر جامعیت قرآن
بنابر اصل جامعیت قرآن، برخی این مجموعه عظیم الهی را حاوی کلیه علوم و مسائل مورد نیاز بشر پنداشته و در پی ایجاد رابطه مابین کلیه علوم نوین با قرآن برآمده اند.آیت الله معرفت این پندار را افراطی می داند و می گوید: «این ادعا که هرآنچه بشر به آن رسیده یا می رسد مانند دستاوردهای علمی، فنی، فرهنگی و... از قرآن بوده، و یا ریشه قرآنی دارد، ادعایی گزاف و بی اساس است. مقصود از کمال و جامعیت قرآن، جامعیت در شؤون دینی، اعم از اصول و فروع آن است؛ یعنی آنچه در رابطه با اصول، معارف و احکام و تشریعات، بطور کامل در دین مطرح گشته است؛ به عبارت دیگر هرآنچه که در زمینه سلامت و سعادت معنوی، روحی و اخلاقی انسان است، در برنامه ها و اهداف قرآن قرار دارد، اما روشهای اجرایی، ساختاری و اجتماعی برای پیاده کردن این برنامه ها به عهده انسانهاست.بایستی به این نکته توجه داشت که دلیل ادعای قرآن کریم به کمال، در «الیوم اکملت لکم دینکم» و یا «تبیانا لکل شی ء» برعهده داشتن تشریع مطالب است؛ چنانچه از زاویه تکوین چنین می گفت، باید انتظار می داشتیم که هرآنچه بشر از علوم طبیعی، تجربی و... نیاز دارد بطور کامل در قران آمده باشد و یا حداقل ریشه اش در قرآن باشد؛ ولی منظور قرآن از «بیان هرچیز» و «کامل بودن دین» آن است که قرآن هرآنچه را در زمینه شریعت است، برای ما طرح و پایه ریزی کرده است. آیه «و لا رطب و لا یابس الا فی کتاب مبین» نیز که برخی برای تایید صحبت خود مبنی بر اینکه در قرآن همه علوم بشری و طبیعی نهفته است، بدان تمسک جسته اند، زمانی مورد قبول است که «کتاب مبین» را «قرآن» فرض کنیم، حال آنکه مفسران آن را «لوح محفوظ» تفسیر کرده اند؛ یعنی هرآنچه در عالم وجود تحقق می یابد، در آن لوح محفوظ ثبت می گردد. طبق شواهد ارائه شده مفسران، منظور از «کتاب مبین» در آیه فوق «قرآن» نیست.
← دخالت قرآن در امور طبیعی
...
wikifeqh: جاودانگی_قرآن_در_نهج_البلاغه