تکلیف حیوانات

[ویکی فقه] تکلیف حیوانات (قرآن). حیوانات مکلف به پاره ای از تکالیف هستند، که متناسب با مرتبه درک و شعور آنها است.
حیوانات، دارای نوعی تکلیف، جزا و کیفر:• « وما من دابة فی الارض ولا طئر یطیر بجناحیه الا امم امثالکم ما فرطنا فی الکتـب من شیء ثم الی ربهم یحشرون؛ و هیچ جنبنده ای در زمین و نه پرنده ای که با دو بال خود پرواز می کند نیست مگر اینکه امت هایی همانند شمایند (در هدف خلقت و تعیین عمر و بقاء نسل و کیفیت زندگی)- ما چیزی را در کتاب خود (کتاب لوح محفوظ از نظر بیان و در کتاب تکوین از نظر خلقت) فروگذار نکرده ایم- سپس همگی (در روز قیامت از نقطه مرگ شان) به سوی پروردگار خود گردآوری می شوند.»
شواهدی بر شعور حیوانات
اولین مرحله در اثبات تکلیف برای هر موجودی اعم از انسان و حیوان دارا بودن شعور است، زیرا تکلیف بدون ادراک و شعور امری باطل و محال است. بر اساس این آیه هر یک از انواع حیوانات و پرندگان برای خود امتی هستند همانند انسان ها، اما در اینکه این همانندی و شباهت در چه جهت است؟ در میان مفسران گفتگو است، بعضی شباهت آنها را با انسان ها از ناحیه اسرار شگفت انگیز خلقت آنها دانسته اند و بعضی از جهت نیازمندی های مختلف زندگی در حالی که جمعی دیگر معتقدند که منظور شباهت آنها با انسان از نظر درک و فهم و شعور است، یعنی آنها نیز در عالم خود دارای علم و شعور و ادراک هستند، خدا را می شناسند و به اندازه توانایی خود او را تسبیح و تقدیس می گویند. آیات و روایات و تجارب نیز این مطلب را تایید می کنند.۱. حضرت سلیمان همراه با سپاهیانش از منطقه ای عبور می کردند، مورچه ای به سایر مورچگان گفت: «فوری به خانه هایتان بروید، تا زیر پای ارتش سلیمان له نشوید». شناخت دشمن، جزو غریزه مورچه است، ولی این که نامش سلیمان و همراهانش ارتش اویند، این بالاتر از غریزه است. ۲. هدهد از شرک مردم مطلع شده، به سلیمان گزارش می دهد که مردم منطقهی سبأ، خداپرست نیستند. آنگاه مأموریت ویژه ای می یابد. شناخت توحید و شرک و زشتی شرک و ضرورت گزارش به سلیمان پیامبر و مأموریت ویژه پیام رسانی، مسأله ای بالاتر از غریزه است. ۳. این که هدهد در جواب بازخواست حضرت سلیمان از علّت غایب بودنش، عذری موجّه و دلیلی مقبول می آورد، نشانه شعوری بالاتر از غریزه است. ۴. این که قرآن می گوید: همه موجودات، تسبیح گوی خدایند ولی شما نمی فهمید، تسبیح تکوینی نیست، زیرا آن را ما می فهمیم، پس قرآن تسبیح دیگری را می گوید. ۵. در آیات قرآن، سجده برای خدا، به همه موجودات نسبت داده شده است. وَ لِلَّهِ یسْجُدُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ ... ۶. پرندگان در مانور حضرت سلیمان شرکت داشتند. «وَ حُشِرَ لِسُلَیمانَ جُنُودُهُ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ وَ الطَّیرِ» ۷. حرف زدن پرندگان با یکدیگر و افتخار سلیمان به اینکه خداوند، زبان پرندگان را به او آموخته است. «عُلِّمْنا مَنْطِقَ الطَّیرِ» ۸. آیه «وَ إِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَتْ» ، محشور شدن برخی از حیوانات را در قیامت مطرح می کند.۹. آیه «وَ الطَّیرُ صَافَّاتٍ کُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلاتَهُ وَ تَسْبِیحَهُ» ، نشانه شعور و عبادت آگاهانه حیوانات است.۱۰. وجود وفا در برخی از حیوانات، از جمله سگ نسبت به صاحبخانه.۱۱. تعلیم سگ شکاری و سگ نگهبان، نشانه آگاهی خاصّ آن حیوان است.۱۲. اسلام از ذبح حیوان در برابر چشم حیوان دیگر، نهی کرده است که این نشانه شعور حیوان نسبت به ذبح و کشتن است.
اثبات رستاخیز حیوانات
آیا رستاخیز برای حیوانات هم وجود دارد؟خداوند متعال در پایان آیه می گوید: تمام آنها بسوی خدا در رستاخیز جمع می شوند (ثُمَّ إِلی رَبِّهِمْ یحْشَرُونَ ). ظاهر این است که ضمیر هم در این جمله به انواع و اصناف جنبندگان و پرندگان برمی گردد، و به این ترتیب قرآن برای آنها نیز قائل به رستاخیز شده است. در روایات اسلامی نیز احادیث متعددی در زمینه رستاخیز حیوانات دیده می شود، از جمله: از ابوذر نقل شده که می گوید: ما خدمت پیامبر بودیم که در پیش روی ما دو بز به یکدیگر شاخ زدند، پیغمبر فرمود، می دانید چرا اینها به یکدیگر شاخ زدند؟ حاضران عرض کردند: نه، پیامبر ص فرمود ولی خدا می داند چرا؟ و به زودی در میان آنها داوری خواهد کرد.
ماهیت تکلیف حیوانات
...