مقامع الفضل

[ویکی نور] «مقامع الفضل» اثر آیة الله جناب آقای محمد علی کرمانشاهی، راجع به موضوعات مختلف فقهی و حقوقی و اصولی، ادبیات و جغرافیا، عرفان و فلسفه و تفسیر و مسائل دیگر به زبان عربی و فارسی در قرن 13 در دو جلد به اهتمام مؤسسه وحید بهبهانی با پاورقی و تحشیه و فهارس، طبع و نشر گردیده است.
آشنایی شیعیان با تکالیف و وظایف دینی و شرعی ایشان در حوزه های گوناگون عبادی، زندگی اجتماعی و اقتصادی و دیگر اموری که در حالت های مختلف زندگی فردی و اجتماعی با آن مواجه می شوند، انگیزه این تألیف به شمار می رود.
از این رو این اثر شکلی دایره المعارف گونه دارد و علوم و فنون مختلفی را در بر می گیرد.
صفحات آغازین کتاب به مقدمه و شرح حال اجمالی مؤلف و تصاویری از صفحه اول و پایانی نسخه خطی کتاب اختصاص داده شده و سپس مباحث اصلی کتاب بر اساس عناوین فهرست موضوعی که خود آنها هر یک از مطالب متنوعی تشکیل شده، آمده است. ادامه موضوعات به همان سبک و سیاق جلد نخست با عناوین جداگانه حاوی مطالب مختلف در جلد دوم آورده شده و در پایان، فهرست آیات، روایات، اعلام، منابع و مآخذ، اماکن، اشعار و موضوعات به تفکیک ضبط و درج گردیده است.
مؤلف، پس از مقدمه و معرفی اجمالی کتاب، مباحث آن را براساس فهرست بندی موضوعی به صورت پرسش و پاسخ با عنوان فقهی اجاره، از حکم اجاره آب گرفته تا احکام نماز و روزه استیجاری یک به یک شرح داده، آن گاه از احیای موات و آداب و شرایط آن و استثنائات و شبهات آن به همان روش سؤال و جواب سخن گفته و در صفحات بعدی به اخلاق و آداب زناشویی، آثار و فواید توبه، زیان و مضرات دروغ و کمک به مستمندان و درویشان و امور دیگری که جنبه اخلاقی دارند، پرداخته است. او صفحات زیادی را به ادبیات اختصاص داده، حروف هجا را تعریف کرده و برخی از واژه های مترادف و هم معنی را بر مبنای مفاهیم ادبی و نکته های نحوی و صرفی آنها با استناد به آیات و روایات متعددی از قرآن تعریف نموده است.

[ویکی فقه] مقامع الفضل (کتاب). «مقامع الفضل» اثر آیت الله جناب آقای محمد علی کرمانشاهی ، راجع به موضوعات مختلف فقهی و حقوقی و اصولی ، ادبیات و جغرافیا ، عرفان و فلسفه و تفسیر و مسائل دیگر به زبان عربی و فارسی در قرن ۱۳ در دو جلد به اهتمام مؤسسه وحید بهبهانی با پاورقی و تحشیه و فهارس، طبع و نشر گردیده است.
آشنایی شیعیان با تکالیف و وظایف دینی و شرعی ایشان در حوزه های گوناگون عبادی، زندگی اجتماعی و اقتصادی و دیگر اموری که در حالت های مختلف زندگی فردی و اجتماعی با آن مواجه می شوند، انگیزه این تالیف به شمار می رود. از این رو این اثر شکلی دایره المعارف گونه دارد و علوم و فنون مختلفی را در بر می گیرد.
ساختار
صفحات آغازین کتاب به مقدمه و شرح حال اجمالی مؤلف و تصاویری از صفحه اول و پایانی نسخه خطی کتاب اختصاص داده شده و سپس مباحث اصلی کتاب بر اساس عناوین فهرست موضوعی که خود آنها هر یک از مطالب متنوعی تشکیل شده، آمده است. ادامه موضوعات به همان سبک و سیاق جلد نخست با عناوین جداگانه حاوی مطالب مختلف در جلد دوم آورده شده و در پایان، فهرست آیات ، روایات ، اعلام ، منابع و مآخذ، اماکن، اشعار و موضوعات به تفکیک ضبط و درج گردیده است.
گزارش محتوا
۱. مؤلف، پس از مقدمه و معرفی اجمالی کتاب، مباحث آن را براساس فهرست بندی موضوعی به صورت پرسش و پاسخ با عنوان فقهی اجاره ، از حکم اجاره آب گرفته تا احکام نماز و روزه استیجاری یک به یک شرح داده، آن گاه از احیای موات و آداب و شرایط آن و استثنائات و شبهات آن به همان روش سؤال و جواب سخن گفته و در صفحات بعدی به اخلاق و آداب زناشویی ، آثار و فواید توبه ، زیان و مضرات دروغ و کمک به مستمندان و درویشان و امور دیگری که جنبه اخلاقی دارند، پرداخته است. او صفحات زیادی را به ادبیات اختصاص داده، حروف هجا را تعریف کرده و برخی از واژه های مترادف و هم معنی را بر مبنای مفاهیم ادبی و نکته های نحوی و صرفی آنها با استناد به آیات و روایات متعددی از قرآن تعریف نموده است. ۲. مبحث مفصل ارث که حاوی نکات پیچیده و بسیار دقیقی است در سه دسته مشخص و معین بنا به نزدیکی و خویشاوندی و دوری آنها از فرد متوفی، منطبق با متون فقهی در بخش بعد آورده است. ۳. در ادامه از برخی مفاهیم اصول فقه چون علم ، ظن ، شک و وهم ، توقیفی بودن احکام شرعی و واجب کفایی و برخی مقوله های دیگر سخن رانده و دنباله مباحث خود را به احکام خوردنی ها و آشامیدنی ها، اقرار ، امانات و اوزان و مقادیر، اختصاص داده و پس از آن در باره ایلاء و احکام و شرایط و آداب آن بحث نموده و بسیاری از موضوعات تاریخی را اعم از شرح حال شخصیت ها از دوره حضرت آدم علیه السّلام تا دوره های دیگر که مقارن با پیامبران اولو العزم بوده اند، مورد مطالعه و پژوهش قرار داده و در ضمن به وقایع و رویدادهای دوره های پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم و ائمه علیهم السّلام هم اشاراتی نموده و از زندگی عارفان بزرگ و مورخان تاریخ اسلام هم سخن گفته است. ۴. مطالب اقتصاد ، تجارت و انواع عقود و معاملات و اشکال و شرایط فقهی آنان، تصوف و عرفان و اصطلاحات این علم، پرسش هایی در خصوص تفسیر و معنی آن، احکام تقلید ، خصوصیات و ویژگی های بلوغ و سن تکلیف، در صفحات بعدی آورده شده است. ۵. نویسنده، در عنوان بعدی راجع به جغرافیای شهر مکه و حدود آن، نسبت آن با نصف النهار مبدا ، طول و عرض جغرافیایی و به طور کلی خصوصیات و ویژگی های این شهر نسبت به بلاد مجاور و تعیین قبله و چگونگی استخراج آن، احکام میت از لحظه شستشو تا قرائت شهادتین در گوش او در قبر ، احکام مریض در هنگام وصیت ، اقرار و انجام عقودی چون معامله و صلح ، جهاد ، حج و آداب و تشریفات آن، احکام فرد محجور و چگونگی تصرفات در اموال او از لحاظ فقهی و شرعی، حدود و تعزیرات ، خمس و زکات و دیات ، رهن و شرکت ، شفعه ، احکام و آداب نماز ، طهارت و طلاق و بسیاری عقود دیگر و احکام قضایی و جزایی در جلد اول سخن گفته است. همین مباحث با پرسش های تکمیلی دیگر و نیز وصایا ، مضاربه ، وقف ، وکالت و هبه در جلد دوم پی گیری شده است. همان طور که پیش تر به آن اشارت رفت در جلد اول و دوم در باره علوم دیگری چون ریاضیات ، نجوم ، فلسفه ، تصوف و عرفان مطالبی بیان شده که آنها هم در قالب پرسش و پاسخ است.

[ویکی شیعه] مقامع الفضل (کتاب). مَقامعُ الفَضل یا قوامع الفضل یا أصار رشت کتابی کشکول وار، به زبان عربی و فارسی، اثر آقا محمدعلی کرمانشاهی. وی در این اثر درباره مسائل مختلفی چون فقه، اصول، کلام، ادبیات، تاریخ، جغرافیا، نجوم، اقتصاد، عرفان، اخلاق، درایه، فلسفه و تفسیر سخن گفته و با استفاده از آیات، روایات و اشعار به صورت سؤال و جواب، تفصیلی و استدلالی پاسخ گفته است. شهرت کتاب تا آن جاست که محمدعلی کرمانشاهی را صاحب مقامع می نامند.
سید محمدعلی بن وحید بهبهانی (۱۲۱۶ق ۱۱۴۴ق) معروف به آقا محمد علی کرمانشاهی، فقیه، اصولی و رجالی متنفّذ شیعه در قرن دوازدهم و سیزدهم است. عمده شهرت آقامحمدعلی، مبارزه جدّی و گسترده او با صوفیه در عصر قاجار است. اولاد و نوادگان وی، که شماری از آنان از علما و فقهای امامیه اند به «آل آقا» معروف اند.
تاریخ تألیف کتاب، در سال ۱۱۹۲ق بوده و در برخی منابع علاوه بر نام مشهور مقامع الفضل، به نام های «آصار رشت»، «قوامع الفضل»، «المقامع»، «القوامع» و «مقامع من حدید» نامگذاری شده است. أصار رشت اشاره به نام حاکم رشت یعنی هدایت الله خان گیلانی دارد.