مراقبه

[ویکی فقه] مراقبه یکی از مراحل تهذیب و محاسبه نفس است.
مراقبه از واژه ی «رَقَبَ» به معنای حفظ کردن و در نظر گرفتن مراقِب و توجه دادن فکر به سوی اوست و هر کس از کاری به سبب رعایت دیگری دوری جوید گفته می‏شود: فلانی را مراقبت کرد.

پیشینه مراقبه
در متون اخلاق اسلامی، پیشینه مراقبه به «مرابطه» باز می گردد که عبارت است از نگاهبانی و مواظبت عقل از نفس. ‏ در هر حال، مشارطه، پیش نیاز مراقبه و معاقبه و مقامات پس از آن، تکمیل کننده ی محاسبه است.

معنای اصطلاحی مراقبه
سید بحرالعلوم رحمه الله در تعریف مراقبه می فرماید: «مراقبه عبارت است از متوجه و ملتفت خود بودن در جمیع احوال، تا از آنچه بدان عازم شده و عهد کرده تخلف نکند.»

فضیلت مراقبه‏ در قرآن
...

[ویکی شیعه] مراقبه مواظبت آدمی بر تمامی اعمال، گفتار و اندیشه های خود برای سرپیچی نکردن از دستورات الهی است. مراقبه، مرحله دوم از مراحل سه گانه سلوک (مشارطه، مراقبه و محاسبه) است. علمای اخلاق با تاکید بسیار بر اهمیت مراقبه و با استناد به برخی آیات و روایات، آن را از ضروریات سلوک می دانند.
مراقبه، مواظبت کردن بنده در انجام اعمال است تا بر خلاف دستورات الهی نباشند. در مراقبه بنده به این امر توجه دارد که خداوند متعال بر ظاهر و باطن اعمال وی و آن چه در قلبش می گذرد، آگاه است. علمای اخلاق بر مراقبه بسیار تأکید داشته و آن را از امور ضروری سلوک می دانند. در اثر مراقبه، حالتی پیش می آید که با معرفت، دل، پیوسته (حضور در محضر) مراقَب (خداوند) را رعایت می کند و به او اشتغال و توجه داشته و به وی بازگشت دارد.

[ویکی اهل البیت] مراقبه از واژه ی «رَقَبَ» به معنای حفظ کردن و در نظر گرفتن مراقِب و توجه دادن فکر به سوی اوست و هر کس از کاری به سبب رعایت دیگری دوری جوید گفته می شود: فلانی را مراقبت کرد.
در متون اخلاق اسلامی، پیشینه ی مراقبه به «مرابطه» بازمی گردد که عبارت است از نگاهبانی و مواظبت عقل از نفس. در هر حال مشارطه، پیش نیاز مراقبه و معاقبه و مقامات پس از آن، تکمیل کننده ی محاسبه است.
سید بحرالعلوم در تعریف مراقبه می فرماید: «مراقبه عبارت است از متوجه و ملتفت خود بودن در جمیع احوال تا از آنچه بدان عازم شده و عهد کرده تخلف نکند».
خدای متعال در قرآن می فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده اید از (مخالفت) خدا بپرهیزید و هر کس باید بنگرد تا برای فردایش چه چیز از پیش فرستاده و از خدا بپرهیزید که خداوند از آنچه انجام می دهید آگاه است!».
علامه طباطبایی می گوید: این آیه مؤمنین را وادار می کند که به یاد خدای سبحان باشند و او را فراموش نکنند و مراقب اعمال خود باشند که چه می کنند، صالح آنها کدام و ناصالحش کدام است و صالح را هم خالص برای رضای خدا به جای آورند و این مراقبت را استمرار دهند؛ همواره از نفس خود حساب بکشند و هر عمل نیکی که در کرده های خود یافتند خدا را شکرگزارند و هر عمل زشتی دیدند خود را توبیخ نموده، نفس را مورد مؤاخذه قرار دهند و از خدای تعالی طلب مغفرت کنند.
خدای متعال که خود دیده بان و مراقب انسان و رفتار اوست، انسان را توبیخ می کند که مگر نمی داند که خدا می بیند! و در روایت است که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «احسان، آن است که خدا را چنان پرستش کنی که گویی او را می بینی و اگر نتوانی او را ببینی بدان که او تو را می بیند».
امام علی علیه السلام انسان ها را بر ترک مراقبت الهی سرزنش نموده و می فرماید: خود را به مراقبت از نفست بگمار. ایشان مومن را به دوام مراقبت قلبی توصیه می کنند و مؤمن عاقل را کسی می داند که با مراقبت خود در امروز به فکر فردایش باشد و می فرماید: خدا رحمت کند بنده ای که مراقبت الهی را به جای بیاورد.

[ویکی فقه] مراقبه (اخلاق). مراقبه یکی از مراحل تهذیب و محاسبه نفس است.
مراقبه از واژه ی «رَقَبَ» به معنای حفظ کردن
لسان العرب، بن منظور، ج۱، ص۴۲۵.
در متون اخلاق اسلامی، پیشینه مراقبه به «مرابطه» باز می گردد که عبارت است از نگاهبانی و مواظبت عقل از نفس.
علم اخلاق اسلامی (ترجمه جامع السعادات)، ملامحمدمهدی نراقی، سیدجلال الدین مجتبوی، ج۳، ص۱۲۴.
سید بحرالعلوم رحمه الله در تعریف مراقبه می فرماید: «مراقبه عبارت است از متوجه و ملتفت خود بودن در جمیع احوال، تا از آنچه بدان عازم شده و عهد کرده تخلف نکند.»
رساله سیر و سلوک (تحفة الملوک)، سید محمدمهدی بحرالعلوم، ص۱۵۰.‏
...

مراقبه (فیلم ۱۹۵۸). مراقبه ( به هندی: Sadhna ) فیلمی محصول سال ۱۹۵۸ و به کارگردانی بالدو راج چوپرا است. در این فیلم بازیگرانی همچون ویجینتی مالا، سونیل دات، لیلا چیتنیس و منموهان کریشنا ایفای نقش کرده اند.

مُراقبه (meditation)
عمل تأمل روحانی که در بسیاری از ادیان۱ و نیز به منزلۀ تمرینی غیر مذهبی بدان مبادرت می کنند. از اعمال اصلی ادیان بودا و هندوست (با نام سانسکریت سَمادی۲) و در جنبش مراقبۀ استعلایی۳ اهمیت محوری دارد. سنت مراقبه در میان پیروان ادیان بزرگ و فرهنگ های معنوی حتی غیرمذهبی شیوع دارد. معرف آن به جهان غرب مهاریشی ماهش یوگی، و مروج آن بیتل ها در اواخر دهۀ ۱۹۶۰ بودند و هم اکنون افراد زیادی به آن مبادرت می کنند.
دین بودا. مراقبه در دین بودا دو نوع اصلی دارد: ویپسّنا۴ برای گشودن چشم دل و سماتهه۵ برای طمأنینۀ خاطر. هدف، تحصیل حکمت و نهایتاً اشراق۶ است. مراقبه اعمالی را دربر می گیرد شامل ترنم سوترا۷ها (متون مقدس)؛ ایجاد سکون و طمأنینۀ خاطر به روش هایی نظیر تمرکز بر تنفس و تجسم در ذهن؛ توجه به همۀ عملکردهای جسمی و ذهنی با استفاده از عبارت پردازی های برون ذهنی مانند «هست» به جای «هستم»؛ تأمل در ناماندگاری از طریق مرگ اندیشی؛ کوآن ذن۸؛ و هنرهای رزمی جودو و کِندو و آیکیدو.
دین هندو. مراقبه در دین هندو هم راه و هم هدف همۀ اعمال یوگاست. شیوه های آن مشتمل است بر تنفس ارادی؛ ذکر منتره۹ و تجسم خدایان و تمرین های ذهن گشا مثلاً برای ایجاد سیدهی ها۱۰ یا نیروهای فوق طبیعی، ایجاد تمرکز راسخ و رسیدن به تأمل فارغ از خودی که به سمادهی موسوم است.
تصوف (تصوف۱۱). مراقبه در میان متصوفه به عنوان وسیله ای برای «نفی خواطر» و تسلط بر خیال و رهایی از پراکندگی ذهن و کسب توفیق در تمرکز و توجه به خدا تلقی و از آن استفاده می شود تا در هر دو حالت فعال و منفعلش پنج مرکز روشنایی درونی، موسوم به لطایف۱۲، را بیدار کند. روش های آن عبارت اند از سماع درویشان۱۳ که حالت چرخ زنی است چنان که سیارات بر گرد زمین می چرخند، و ذکر یا ترنّم یکی از اسماء الحُسنی (نام های نیکوی خدا) که در اعتقاد مسلمانان به ۹۹ اسم بالغ می شود.
دین تائو. مراقبه در دین تائو۱۴ به قصد پی بردن به این که حیات چگونه جلوه گر می شود و جریان می یابد انجام می گیرد. محور آن را تنفس ارادی تشکیل می دهد و بیدارکردن مرکز حسی پشت و میان چشم ها، ایجاد و هدایت گرما در بدن و هنرهای رزمی تای چی چوان، کاراته، کونگ فو را دربر می گیرد.
مسیحیت. مراقبه کنندگان مسیحی معمولاً یا فکر خود را بر روی وجهی از وجود خدا متمرکز می کنند و یا می کوشند وحدت با خدا را مستقیم و بدون مداخلۀ فکر تجربه کنند. در کلیسای ارتُدوکس۱۵، مراقبه بیشتر به شکل تکرار دعای عیسی مسیح۱۶ (خداوندا عیسی مسیح، پسر خدا، رحمت خود را از این بندۀ گناهکار دریغ مفرما) توأم با تنفس مناسب صورت می گیرد. مراقبه به وسیلۀ تجسم صحنه هایی از عهد جدید۱۷ را قدیس ایگناتیوس لویولایی۱۸، پایه گذار فرقۀ یسوعیان۱۹، باب کرد و هنوز در میان بسیاری از مسیحیان متداول است.