عوامل ارتداد

[ویکی فقه] عوامل ارتداد به چند دسته تقسیم می شوند که در این مقاله به آنها می پردازیم.
شیطان از عوامل اصلی ارتداد است که مؤمنان را فریب داده، با آن که حجّت بر ایشان تمام شده است، آنان را به انحراف می کشاند: «اِنَّ الَّذینَ ارتَدّوا عَلی اَدبرِهِم مِن بَعدِ ما تَبَیَّنَ لَهُمُ الهُدَی الشَّیطنُ سَوَّلَ لَهُم». هم چنین در آیه دیگری آمده است: «کَمَثَلِ الشَّیطنِ اِذ قالَ لِلاِنسنِ اکفُر فَلَمّا کَفَرَ قالَ اِنّی بَریءٌ مِنکَ اِنّی اَخافُ اللّهَ رَبَّ العلَمین». بیش تر مفسّران، مقصود از « انسان » را در این آیه، « برصیصای عابد » دانسته اند که یکی از گناهان کبیره را مرتکب شد و هنگام مجازات، شیطان به بهانه نجات، او را به سجده بر خویش وا داشت و او با این عمل، از دین الهی خارج شد.
زمینه سازان ارتداد
از دیگر زمینه سازان ارتداد، سلاطین جورند که با فشار و شکنجه ، در صدد باز گرداندن مؤمنان از دین هستند. از جمله این حاکمان، فرعون است که وقتی ساحران به موسی ایمان آوردند، آنان را به شکنجه و قتل تهدید کرد تا از پیروی موسی (علیه السلام) دست بردارند: «قالَ ءامَنتُم لَهُ قَبلَ اَن ءاذَنَ لَکُم اِنَّهُ لَکَبیرُکُمُ الَّذی عَلَّمَکُمُ السِّحرَ فَلاَُقَطِّعَنَّ اَیدِیَکُم و اَرجُلَکُم مِن خِلف و لاَُصَلِّبَنَّکُم فی جُذوعِ النَّخلِ و لَتَعلَمُنَّ اَیُّنا اَشَدُّ عَذابًا و اَبقی ...». حاکمان عصر اصحاب کهف نیز در صدد بازگرداندن آنان به آیین خود بودند؛ بدین سبب اصحاب کهف به یکی از یاران خود سفارش کردند که برای تهیّه غذا، پنهانی وارد شهر شود تا از گزند مأموران حکومت مصون بمانند: «... و لیَتَلَطَّف و لایُشعِرَنَّ بِکُم اَحَدا اِنَّهُم اِن یَظهَروا عَلَیکُم یَرجُموکُم اَو یُعیدوکُم فی مِلَّتِهِم و لَن تُفلِحوا اِذًا اَبَدا».
کافران و مشرکان
در طول تاریخ ، مشرکان همواره، به دنبال بازگرداندن مؤمنان از آیین خود بوده اند. قرآن در آیه ۱۳ ابراهیم/۱۴، این را هدف همه کافران دانسته است: «و قالَ الَّذینَ کَفَروا لِرُسُلِهِم لَنُخرِجَنَّکُم مِن اَرضِنا اَو لَتَعودُنَّ فی مِلَّتِنا». در آیه دیگر، درباره کافران قوم شعیب آمده که آنان، شعیب و پیروانش را در صورتی که به آیین آن ها باز نگردند، به اخراج از سرزمین خود تهدید کردند:«قالَ المَلاَُ الَّذینَ استَکبَروا مِن قَومِهِ لَنُخرِجَنَّکَ یشُعَیبُ والَّذینَ ءامَنوا مَعَکَ مِن قَریَتِنا اَو لَتَعودُنَّ فی مِلَّتِنا». هم چنین در آیات دیگری درباره مؤمن آل فرعون آمده که مشرکان او را به شرک و بت پرستی فرا می خواندند؛ ولی او بر ایمان خود پای می فشرد و دعوت آنان را دعوت به سوی آتش می نامید: «و یقَومِ ما لی اَدعوکُم اِلَی النَّجوةِ و تَدعونَنی اِلَی النّار تَدعونَنی لاَِکفُرَ بِاللّهِ و اُشرِکَ بِهِ ما لَیسَ لی بِهِ عِلمٌ و اَنا اَدعوکُم اِلَی العَزیزِ الغَفّر». مشرکان عصر پیامبر (صلی الله علیه وآله) نیز همواره آرزو می کردند تا مسلمانان از اسلام باز گردند: «اِن یَثقَفوکُم یَکونوا لَکُم اَعداءً و یَبسُطوا اِلَیکُم اَیدِیَهُم و اَلسِنَتَهُم بِالسّوءِ و ودّوا لَو تَکفُرون». در آیه دیگر آمده است که آنان می گفتند: اگر شما از اسلام دست بردارید و از آیین ما پیروی کنید، همه گناهان شما را برعهده می گیریم. آیه ۲۱۷ بقره/۲ از کوشش مداوم آنان در این زمینه سخن می گوید: «و لایَزالونَ یُقتِلونَکُم حَتّی یَرُدّوکُم عَن دینِکُم اِنِ استَطعوا». پس از جنگ اُحُد ، کافران با استفاده از وضع روحی نامساعد برخی مسلمانان می کوشیدند، آنان را به اسلام، بدبین کنند که قرآن مسلمانان را از سقوط در کفر ، برحذر می دارد: «... اِن تُطیعوا الَّذینَ کَفَروا یَرُدّوکُم عَلی اَعقبِکُم فَتَنقَلِبوا خسِرین».
اهل کتاب
...