شتابزدگی

[ویکی فقه] شتاب زدگی، روحیه ای است ثابت و دائمی در دل که باعث می شود انسان به هر کاری که به خاطرش خطور کند بی درنگ اقدام کند و این نیز از نتایج ضعف نفس است و ضدّش درنگ، تأنی (آهستگی)، توقف و وقار است.
شتاب زدگی در منابع اخلاق اسلامی با عناوینی چون عجله و تسرّع (که به معنی درنگ نداشتن و عدم طمأنینه در کارها است ) مطرح شده است.
شتاب زدگی سرباز جهل
از امام صادق(ع) نقل شده است که هر یک از عقل و جهل را دارای هفتاد و پنج سرباز هستند که در آن روایت، شتاب زدگی و بی ثباتی و بی قراری را از سربازان جهل معرفی می کند و ضد آن که تأنّی و تثبّت باشد را از صفات عقل می داند.
شتاب زدگی در قرآن و روایات
خدای متعال در قرآن می فرماید: انسان از عجله آفریده- باید توجه نمود که شتاب کاری در سرشت انسان به عنوان ودیعه ای خام و به عنوان یک نیرو و توانایی (چون سایر غرایز و امیال نهادی بشر) است که قابل استفاده در فرصت های مناسب است؛ زیرا همانطور که مواردی ذکر خواهد شد که در آن ها دستور به شتاب کاری داده شده است و اگر این نیرو در فطرت ما وجود نداشت، به آن خوبی ها نیز نمی رسیدیم. بنابراین نباید خیال کرد این نهاده ی درونی بیهوده خلق شده است یا خدای نکرده خدای متعال ما را بر سرشتی شرارت زا خلق نموده است!- شده است و انسان ها در به دست آوردن «خوبی»ها عجله دارند و بلکه می فرماید: انسان (بر اثر شتاب زدگی)، بدی ها را طلب می کند آن گونه که نیکی ها را می طلبد و انسان، همیشه عجول بوده است! زیرا بشر به خاطر همین عجله اش میان خیر و شر فرق نمی گذارد، بلکه هر چه برایش پیش بیاید همان را می خواهد و در طلبش برمی خیزد، بدون اینکه خیر و شر را از هم جدا نموده و حق را از باطل تشخیص دهد. در نتیجه با همان علاقه شدیدی که عاشق خیر است شر را نیز به همان شکل طلب می کند. پیامبر اکرم(ص) فرمود: شتاب در کارها از جانب شیطان است و تأنّی در کارها از جانب خداوند است و فرمود: تنها عامل (اساسی) نابودی مردم، عجله است و اگر عجله نمی کردند هیچ کس نابود نمی شد. از روایات چنین استفاده می شود که در اکثر قریب به اتفاق موارد، عجله انسان را به بیراهه می برد و درنگ و تانّی به راه درست رهنمون می گردد. روایت است که چون حضرت عیسی(ع) متولّد شد شیاطین از پرستش بت ها (در بین مسیحیّت) ناامید شدند و ابلیس به آنان گفت از این پس راه فرزندان آدم را به شتاب کاری و سبُک سَری بزنید.
«وقار و تأنّی» ضد شتاب زدگی
...