حنابله

[ویکی فقه] حدوث و قدم از مهمترین مباحث در خداشناسی است. با درک صحیح این مساله، راه برای خداشناسی و معرفت صحیح او گشوده می شود. خطا در این مساله، انحراف از خداشناسی را در پی دارد. قدم کلام خدا، یکی از عناوین اعتقادی فرقه حنابله است. این فرقه از اهل سنت در راه دفاع از این عقیده بسیار تلاش نمودند. سیاسی شدن این مساله از عوامل مهم درگیری ها و شکنجه ها و زندان رفتن ها و قتل هاست.
اهل حدیث اصطلاحی است که به جمعی از تابعین گفته می شود. این عده در برابر اصحاب رای و قیاس بوده اند. زیرا اصحاب رای برخی روایات و آیات را با عقل تفسیر می کردند و معنی ظاهری روایت و آیه را به کمک عقل تفسیر می کردند. این عده با افراط در عقل گرائی به وادی خطرناک قیاس و اجتهاد به رای لغزیدند. از سوی دیگر مخالفین قیاس و عقل گرائی با جمود بر ظاهر روایات و آیات گرفتار تفریط شده و مخالفت خود را با قیاس و اجتهاد به رای آشکار نمودند. این جمودگرایان همان اهل حدیث می باشند.
احمد بن محمد بن حنبل
احمد بن محمد بن حنبل بن هلال بن اسد معروف به ابو عبدالله شیبانی (۱۶۴_۲۴۱) اصلیت او از مرو می باشد. اما در کتاب طبقات الحنابله عربی الاصل معرفی شده است. کشی او را از اولاد ذو الثدیه سردسته خوارج نهروان معرفی نموده است. وقتی مادرش به او حامله بود از مرو خارج می شود و در ربیع الاول سال ۱۶۴ ه. ق در بغداد او را به دنیا می آورد. وی بزرگ شده بغداد است و تحصیلش را در بغداد شروع می نماید و سپس برای کسب علم به کوفه، بصره، مکه، مدینه، یمن، شام و جزیره رفت. او از شاگردان خاص شافعی بود ولی بعد از او جدا شد و در برابر مذهب شافعیه، مذهب حنابله را تاسیس نمود. او رئیس فرقه حنابله و نزد اهل سنت به امام اهل حدیث یا پیشوای محدثین شناخته شده است. نویسندگان صحیحین اهل سنت یعنی محمد بن اسماعیل بخاری و مسلم بن الحجاج النیشابوری، از شاگردان او می باشند. نام وی در روایات برخی کتب شیعه بخصوص در مناقب و فضائل اهل بیت (علیهم السّلام) حضور دارد. او گفته است که برای هیچ کس از اصحاب رسول الله (صلی الله علیه و آله وسلّم) فضیلت، به مقدار فضائل علی (علیه السّلام) نقل نشده است. شیخ طوسی او را در شمار راویان حضرت علی بن موسی(علیه السّلام) جا داده است. تخصص او در جمع آوری روایات بوده و در پی این کار توانست کتاب مسند و علل و فضائل الصحابه را به جامعه اهل سنت عرضه کند. در اواخر عمر از دربار عباسی به شدت حمایت می شد. وی در سال ۲۴۱ ه. ق در بغداد درگذشت و در مقبره باب حرب (باب حرب منسوب به یکی از اصحاب منصور دوانقی به نام حرب بن عبدالله است) دفن شد. حنبلی به مردمی گفته می شود که از اعتقادات احمد بن حنبل پیروی می کنند و در واقع مقلد او هستند.
اعتقادات و روایات حنابله
۱. کسی که گوشت شتر بخورد برای نماز وضوء واجب می شود. ۲. کلام خدا که همان حروف و اصوات است قدیم می باشند. ۳. خدا در جهت فوق است و روز قیامت دیده می شود. ۴. خدا جسم است و بر عرش نشسته و از هر طرف عرش به مقدار شش وجب از وجب های دست او زیاد آمده است. در هر شب جمعه بر الاغی سوار می شود و تا صبح ندا می کند: آیا توبه کننده ای هست. آیا استغفار کننده ای هست؟ ۵. آیات متشابه را بر ظاهر خود حمل می کنند بدون تاویل. ۶. او که امام اهل حدیث بود یزید (لعنه الله علیه) را لعنت نمی کرد و فرزندش به وی استدلال بر لعنت یزید را با آیه ای از قرآن برای وی ثابت نمود. ۷. معتقد است که علماء کلام، زندیق (فرقه ای از کفار) هستند و هرگز اهل کلام روی رستگاری را نمی بینند. ۸. خدا جوارحی از دست و پا و چشم دارد و هر شب به آسمان می آید. ۹. افعال بندگان از خداست. ۱۰. کسی که معتقد باشد که محمد و علی (علیهما السلام) بهترین مردم هستند کافر است. ۱۱. کسی که نظر رحمت به معاویه نداشته باشد گمراه و بدعت گذار است. ۱۲. در وضو، مسح بر عمامه جایز است. ۱۳. مسح سر با دست دیگری و یا با وسیله جایز است. ۱۴. قتل قائلین به خلق قرآن واجب است. ۱۵. کسی سنی نیست مگر اینکه کینه علی (علیه السّلام) را داشته باشد و لو اندک. این مقداری از آراء سخیف سرسلسله حنابله است. برخی تلاش کرده اند سخاوت قول او را توجیه کنند مانند ابن ابی الحدید که می گوید: احمد بن حنبل از مشبهه نیست بلکه ظاهر آیات و روایات را تاویل نمی کرده است. این عذرتراشی بدتر از اقوال سخیف اوست. زیرا تاویل صحیح آیات و روایات متشابه را باید از اهل بیت(علیهم السّلام) فرا می گفتند اما این اشخاص با بی اعتنائی به رجوع به اهل بیت (علیهم السّلام) بدعت جدیدی در اسلام وارد نمودند که آنهم ضرورت ایمان به ظواهر متشابهات بدون تاویل بود. برای آشنائی بیشتر با آراء سخیف این مکتب به عنوان اقاویل اهل الحدیث ازکتاب الایضاح، نوشته فضل بن شاذان مراجعه شود.
شخصیت متناقض
...

حَنابله
(یا: حنبلی) از مذاهب معروف چهارگانۀ اهل سنت، پیروان احمد بن حنبل. احمد مذهب خود را بر پنج اصلِ کتاب، سنت، فتوای صحابه، قول صحابه و همۀ احادیث مرسل و ضعیف بنا نهاد و از تمسک به رأی دوری جست و فقط به کتاب و سنت استناد کرد و تا جایی در حدیث مبالغه کرد که او را اهل حدیث شمردند نه از مجتهدان. وی مخالف علم کلام بود و از بحث های عقلی منع می کرد و تأویل در نصوص را جایز نمی دانست، اگرچه مفاد این نصوص با ادله عقلی سازگار نبود. به همین سبب این مذهب تا حدی ظاهری و قشری مانده است. وی مبدع مذهبی خاص در فقه نبود و فقط به مسائل فقهی شاگردانش پاسخ می گفت. این مذهب در عراق و شام رواج یافت و در قرون ۴ و ۵ق در میان بیشتر اهالی اصفهان و حوالی ری در ایران رایج بود و در اغلب سرزمین های اسلامی، به ویژه شام و فلسطین، منتشر شد. در قرن ۸ق، ابن تیمیه و شاگردش ابن قیم جوزی در ترویج مذهب حنبلی کوشیدند. در قرن ۱۲ق محمد بن عبدالوهاب، به یاری آل سعود، این مذهب را با نام وهابیه در جزیرة العرب رسمیت بخشید. شمار پیروان این مذهب اسلامی از دیگر مذاهب کمتر است. اکثریت حنابله در عربستان و سواحل خلیج فارس سکونت دارند.