ابن ابی الحدید

[ویکی فقه] اِبْن ِ اَبی الْحَدید، عزالدین ابوحامد عبدالحمید بن هبةالله بن محمد بن محمد بن محمد بن حسین بن ابی الحدید مداینی ، دانشمند، شاعر، ادیب ، فقیه شافعی و اصولی معتزلی (اوّل ذیحجه ۵۸۶ - ۶۵۶ق /۳۰ دسامبر ۱۱۹۰- ۱۲۵۸م ) می باشد.
وی در مداین دیده به جهان گشود و در همان شهر پرورش یافت . علم کلام و اصول آموخت . پدرش قاضی مداین بود.

[ویکی شیعه] عِزّالدین ابوحامد عبدالحمید بن هبةالله (۵۸۶- بعد از ۶۵۰ق/۱۱۹۱-۱۲۵۳م) معروف به ابن ابی الحدید شاعر، ادیب و شارح نهج البلاغه است. او در فقه، شافعی و در کلام، معتزلی بود. با این حال او امام علی(ع) را برتر از خلفای سه گانه می دانست و کسانی را که در برابر او قیام کردند به عنوان باغی، فاسق و اهل دوزخ قلمداد می کرد مگر اینکه توبه کرده باشند. قصیده عینیه او در مدح امیرالمؤمنین(ع)، با طلا در اطراف ضریح آن امام(ع) نگاشته شده است.
عزالدین ابوحامد عبدالحمید بن هبةالله بن محمد بن محمد بن محمد بن حسین بن ابی الحدید مداینی، در اوّل ذی الحجه ۵۸۶ق/۱۱۹۱م، در مدائن دیده به جهان گشود و در همان شهر پرورش یافت. به مناسبت نزدیکی با ابن علقمی، وزیر شیعه مستعصم عباسی، در شمار کاتبان دیوان دارالخلافه درآمد. وی ابتدا کتابت دارالتشریفات را برعهده داشت. در ۶۲۹ق به کتابت خزانه منصوب شد و مدتی بعد کاتب دیوان گردید. در صفر ۶۴۲ق/ژوئیه ۱۲۴۴م به عنوان ناظر حله تعیین شد. سپس «خواجه امیر علاءالدین طَبّرْس گردید و پس از آن ناظر بیمارستان عَضُدی و سرانجام ناظر کتابخانه های بغداد شد.
ابن ابی الحدید روابط بسیار نزدیکی با ابن علقمی داشت و او و برادرش از حمایت وزیر برخوردار بودند. از این رو، شرح نهج البلاغه و قصاید السبع را به نامِ وزیر آراست و هدیه هایی ارزشمند دریافت کرد. در ۶۴۲ق/۱۲۴۴م در نخستین یورش های مغول به بغداد که سپاه عباسی به فرماندهی شرف الدین اقبال شرابی سپهسالار مستعصم بالله سپاه مغول را شکست داد، ابن ابی الحدید پیروزی سپاه بغداد را نتیجه تدبیر ابن علقمی دانست و قصیده ای در تهنیت و ستایش وی سرود که ابیاتی از آن در شرح نهج البلاغه ثبت است. در واقعه در حمله هلاکو خان به بغداد در ۶۵۵ق/۱۲۵۷م، ابن ابی الحدید و برادرش موفق الدین به دست مغولان گرفتار شدند و محکوم به قتل شد ولی به وساطت ابن علقمی و خواجه نصیرالدین طوسی از مرگ نجات یافت.

[ویکی اهل البیت] فخرالدین ابوحامد عبدالحمید معروف به (ابن ابی الحدید) ادیب، متکلم، مورخ، شاعر، فقیه شافعی، اصولی معتزلی و از علمای قرن هفتم هجری است.
ابن ابی الحدید در ذی الحجه سال 586 در مدائن متولد شد. خانواده اش اهل علم و دانش بودند. پدر و یکی از برادرانش قاضی و برادر دیگرش شاعر و از جمله اهل ادب بود. ابن ابی الحدید جوانیش را در زادگاهش با تحصیل علوم سپری نموده است. پدرش بهاءالدین محمدالمداینی و به قولی هبة الله فرزند محمد المداینی است.
ابن ابی الحدید در مدائن بزرگ شد و در همانجا علم کلام و اصول را یاد گرفت. در اوایل جوانی به بغداد رفت و در آن شهر در محضر علما و بزرگان مشهور بغداد که بیشتر آنها شافعی مذهب بودند، به کسب علم و دانش پرداخت. در محافل ادبی و علمی شرکت می کرد و به قولی او "معتزلی جاحظی" شد و در زمره عالمان آن زمان درآمد.
او در اصول، معتزلی و در فروع شافعی بود و مشربی بین تسنن و تشیع برای خود انتخاب کرده بود. در مباحث عقیدتی خود در شرح نهج البلاغه، به موافقت با "جاحظ" تصریح دارد به همین جهت او را معتزلی جاحظی می دانند.
او با وجود این که ظاهراً سنی مذهب بود، اما ارادت خاصی به امیرمومنان علی علیه السلام داشت و به پیروی از مکتب معتزله، او را افضل از خلفای سه گانه می داند و تصریح می کند که آن حضرت هم در کثرت ثواب و هم در فضایل و خصال حمیده، از دیگران افضل است. این موضوع در کتابش کاملاً مشهود است.
شهرت ابن ابی الحدید به شرحی است که بر کتاب نهج البلاغه نوشته است. شرح نهج البلاغه او بلاخص از جهت مباحث تاریخی که در آن مطرح نموده است، حائز اهمیت است.
یکی دیگر از کارهای او در این شرح توجه به معانی الفاظ و مستندسازی آنها با کمک آرای لغویان و کتاب های لغوی است. شرح مفردات، ترکیبات، اعراب، آرایه های ادبی، ذکر شاه بیت های ادیبانه، هنری، فصیح، بلیغ و موزون آن از جمله کارهای مهم ابن ابی الحدید در این شرح می باشد.

[ویکی فقه] ابن ابی الحدید (مذهب). با توجه به برخی اظهارات ابن ابی الحدید در مورد فضایل امیرالمؤمنین (علیه الصلاة و السلام)، این سوال پیش می آید که ایشان شیعه بوده است یا سنی معتزلی؟ در این مقاله به بررسی این موضوع می پردازیم.
شیعه به کسی می گویند که اولاً قائل به امامت ۱۲ امام که اولین آنها حضرت امیرالمؤمنین (علیه الصلاة و السلام) و آخرین آنها حضرت حجت امام زمان (ارواحنا فداه) است باشد و عقیده داشته باشد که اینان خلفای بر حق و بلافصل رسول خدایند و از تمامی مخلوقات خدا برترند.
دیدگاه علمای اهل سنت
آنچه از عبارات بعضی علمای اهل سنت برمی آید این است که «عبدالحمید بن هبة الله بن محمد بن الحسین بن ابی الحدید ابوحامد عزالدین معتزلی» شافعی مذهب بوده است.
← ابن خلکان
نکته سوم که شایسته است مورد توجه قرار گیرد نظریات ابن ابی الحدید است که با دقت در آن ها به راحتی به دست می آید که او فردی سنی است و نمی تواند شیعه باشد؛ بلکه نهایت چیزی که در مورد او می توان گفت (آن هم به خاطر نقل یک سری از حقایق تاریخی) این است که او یک سنی معتزلی منصف است. به این عبارات توجه کنید:
← تقدیم مفضول بر افضل
...