شیخ طوسی

دانشنامه اسلامی

[ویکی شیعه] محمد بن حسن بن علی بن حسن (۳۸۵-۴۶۰ق)، مشهور به شیخ طوسی و شیخ الطائفه (به معنای بزرگ قوم/بزرگ شیعیان)، از بزرگترین محدثان و فقیهان شیعه. وی نویسنده دو کتاب التهذیب و الاستبصار از کتاب های چهارگانه حدیثی شیعه است. در ۲۳ سالگی از خراسان به عراق آمد و از اساتیدی چون شیخ مفید، سید مرتضی استفاده کرد. خلیفه عباسی، کرسی تدریس کلام بغداد را به او سپرد. هنگامی که کتابخانه شاپور در آتش سوخت، به ناچار به نجف رفت و در آنجا حوزه علمیه ساخت. شیخ طوسی، بعد از وفات سید مرتضی رهبری و مرجعیت شیعیان را بر عهده گرفت.
نظریات و نوشته های فقهی او مثل نهایه، الخلاف و مبسوط، مورد توجه فقیهان شیعه است. التبیان، کتاب مهم تفسیری اوست. شیخ طوسی در سایر علوم اسلامی مثل رجال و کلام و اصول فقه نیز صاحب نظر بود و کتاب های او جزء کتاب های مرجع علوم دینی است. او تحول در اجتهاد شیعی را آغاز کرد و مباحث آن را گسترش داد و در برابر اجتهاد اهل سنّت به آن استقلال بخشید. نامدارترین شاگرد او ابوالصلاح حلبی است.
شیخ طوسی در رمضان ۳۸۵ هجری قمری، ۴ سال پس از وفات شیخ صدوق در طوس یکی از شهرهای مهم خراسان متولد شد. کنیه او ابوجعفر است که گاهی در برابر شیخ کلینی و شیخ صدوق که کنیه هر دوی آنها ابوجعفر بود به او ابوجعفر ثالث می گویند.

[ویکی اهل البیت] شیخ ابوجعفر طوسی (385-460 ق)، معروف به (شیخ الطائفه) از فقیهان، محدثان و عالمان بزرگ شیعی در قرن چهارم هجری است. وی صاحب دو کتاب ارزشمند "تهذیب" و "استبصار" از کتب اربعه جوامع حدیثی شیعه می باشد. عظمت او در فقه به حدی بود که تا مدت طولانی فقهای شیعه را تحت تاثیر آراء خود قرار داد، و فقه شیعه از حالات پویایی خود خارج شد.
فقیه بزرگوار، محدث کبیر، مفسر نامی، دانشمند پرآوازه، شیخ الطائفه، ابوجعفر محمد بن حسن بن علی طوسی، در رمضان سال 385 ه.ق در شهر طوس خراسان دیده به جهان گشود پس از طی تحصیلات مقدماتی در زادگاه خود، در سال 408 ه.ق هنگامی که 23 ساله بود، به بغداد عزیمت نمود.
در آن هنگام ریاست مذهب جعفری در زمان غیبت امام زمان عجل الله تعالی فرجه شریف با شیخ بزرگوار و بزرگ پرچمدار شیعه، محمد بن محمد عکبری بغدادی، معروف به شیخ مفید بود پس شیخ طوسی ملازمت او را اختیار کرد و شاگردی او را پذیرفت و تا پایان زندگی او (حدود 5 سال) از محضرش بهره ها برد.
در همین زمان از محضر مشایخ دیگر، مانند: حسین بن عبیدالله غضایری (م 411)، ابن جنید اسکافی (م 381) و احمد بن محمد بن موسی معروف به ابی الصلت اهوازی نیز کسب فیض نمود.
وی به علت هوش سرشار و ذکاوت فوق العاده اش مورد توجه استاد بزرگوارش شیخ مفید قرار گرفت بدین جهت اکثر اوقات را با شیخ بسر می برد تا این که در رمضان سال 413 ه.ق شیخ مفید به جوار رحمت الهی شتافت پس از رحلت این مجتهد سترگ شیعه، ریاست مذهب شیعه به داناترین و والامقام ترین شاگردش یعنی سید مرتضی علم الهدی (برادر سید رضی، گردآورنده نهج البلاغه) رسید بدین خاطر شیخ طوسی بدو پیوست و از علوم الهی سرشاری که از زبان او جاری می گردید، مستفیض شده و از چشمه گوارای علم و دانش او سیراب و بهره مند گشت.
سید مرتضی نیز که در او لیاقت و استعداد کامل را دیده بود، او را مورد عنایات و توجهات خاصه خود قرار داده و او را به تدریس واداشت و مقرری قابل توجهی (12 دینار در ماه) برای او تعیین نمود بدین ترتیب شیخ طوسی 23 سال نیز در ملازمت آن عالم بزرگوار بسر برد تا این که سید در ربیع الاول سال 436 ه.ق، در سن 81 سالگی درگذشت.
بعد از رحلت آیه الله سید مرتضی علم الهدی، رهبری و پرچمداری شیعه به شیخ طوسی رسید در این هنگام منزل شیخ در محله کرخ بغداد، پناهگاه و مقصد و مقصود مسلمانان بود جهت درک محضر او علماء و دانشمندان بسیاری از سراسر سرزمین اسلامی، قصد بغداد را می نمودند تا افتخار مجالست و شاگردی او را دریابند و از چشمه خروشان علم الهی که بر زبان او جاری می شد، استفاده برند.
شیخ طوسی 24 سال دیگر پس از استادش در قید حیات بود. دوازده سال بعد از سید در بغداد ماند، ولی بعد به علت یک سلسله آشوب ها که خانه و کاشانه اش به تاراج رفت، به نجف مهاجرت کرد و حوزه علمیه را در آن جا تاسیس کرد و در سال 460 در همان جا درگذشت. قبرش در نجف معروف است.

پیشنهاد کاربران

طوسی. از مردم طوس: فردوسی طوسی ( شاعر ) ، اسدی طوسی ( شاعر ) ، خواجه نظام الملک طوسی ( سیاستمدار )
طوسی ممکن است اسمی برای دو فرد معروف ذیل در حوزه دین باشد:
شیخ طوسی ملقب به شیخ الطائفه ( به معنای بزرگ قوم/بزرگ شیعیان ) ، از مشهورترین محدثان[مُحَدِّث یا حدیث شناس کسی است که دانش کافی درباره ابعاد مختلف حدیث دارد. ] و فقیهان شیعه.
...
[مشاهده متن کامل]

کُتُب اَربعه یا اصول اربعه چهار کتاب حدیثی است که شیعیان آنها را معتبرترین منابع حدیثی خود می دانند. کتب اربعه عبارت اند از: الکافی، مَن لایَحضُرُه الفقیه، تهذیب الاحکام و الاِستِبصار. کتاب کافی نوشته کُلینی و من لایحضره الفقیه تألیف شیخ صدوق است. تهذیب الاحکام و استبصار را هم شیخ طوسی نگاشته است. کنیه شیخ طوسی ابوجعفر است که گاهی در برابر شیخ کلینی و شیخ صدوق که کنیه هر دوی آنها ابوجعفر ( و نام هر سه آنها محمد است ) بود به او ابوجعفر ثالث می گویند. شیخ طوسی را احیاگر علم اصول فقه و اجتهاد و نخستین کسی شمرده اند که باعث ورود اجتهاد به فقه شیعه شد محل زندگی ایشان به ترتیب خراسان، بغداد، نجف بود وی در قرن پنجم زندگی می کرد. شاگرد شیخ مفید و سید مرتضی، و گویا شیخ طوسی حوزه هزار ساله نجف را پی ریزی نمود.
تا ظهور خواجه نصیرالدین طوسی در قرن هفتم هیچ کس یارای برابری با عقاید کـلامـی وی را نـداشـت و در تفسیر قرآن هم تا پیش از مجمع البیان طبرسی در قرن ششم هـیـچ کـتاب تفسیری همتای تبیان او وجود نداشته است، او نخستین کس در میان شیعه است که تفسیری جامع بر سراسر قرآن نگاشت آثار طوسی را بیش از دویست مجلد و در فنون گوناگون علمی برشمرده اند شیخ طوسی در نجف درگذشت و در خانۀ خود او به خاک سپردند. این خانه بعدها مسجد شد و اینک از مشهور ترین مساجد نجف، نزدیک باب شمالی صحن علوی و معروف به باب طوسی است.
• خواجه نصیرالدین طوسی، از علما و دانشمندان و فلاسفه مشهور شیعه معروف به محقق طوسی و� حکیم، متکلم، ریاضی دان و منجم شیعی قرن هفتم هجری قمری. خواجه نصیرالدین در دوران حیات خویش، به رغم آشوب و حوادث مخاطره انگیز و فشارهای سیاسی، اجتماعی و نظامی آن عصر، توانست حدود یکصد و نود کتاب و رساله علمی در موضوعات متفاوت به رشته تحریر درآورد.
۱ - تجرید الاعتقاد، از ارزشمندترین آثار در�اعتقادات شیعه به شمار می آید؛ و به دلیل اهمیت فوق العاده آن مورد توجه دانشمندان قرار گرفته و شرح های بسیاری پیرامون آن نوشته شده است.
۲ - شرح اشارات، خواجه در عصری زندگی می کرد که فخر رازی بر افکار و نظریات فلسفی ابوعلی سینا می تاخت و عقاید فلسفه مشّاء را به شدّت مخدوش می ساخت و کسی را هم یارای ایستادگی در برابر شبهات او نبود، به گونه ای که افکار ابن سینا از توجه فلاسفه دور گشته و مورد بی مهری قرار گرفته بود. در این برهه، خواجه نصیر پا به عرصه نهاد و با نوشتن کتابی در شرح اشارت ابن سینا تمامی اشکالات فخر رازی پاسخ داده، بار دیگر افکار عالی و مهم بوعلی حیات تازه ای یافت.
۳ - اخلاق ناصری؛کتابی درباره اخلاق فردی، اجتماعی و خانوادگی به زبان فارسی که خواجه به احترام ناصرالدین ابوالفتح نام این کتاب را اخلاق ناصری نهاد. ( خواجه به جایی که اسم کتاب را اخلاق نصیری یا اخلاق خواجه ای یا اخلاق خواجه خضری، ببخشید، نه، اخلاق خواجه نصیری بگذارد اخلاق ناصری گذاشت )
۴ - آداب المتعلمین، محقق طوسی با نگارش این کتاب دستورالعمل های ظریف اخلاقی را به شیوه ای بایسته برای تمامی دانش پژوهان بیان داشته است.
۵ - اوصاف الاشراف؛ از عرفانی ترین آثار خواجه است� منظور از اشراف، اهل سیر و سلوک می باشد.
۶ - اساس الاقتباس؛ کتابی در زمینهٔ دانش منطق� به زبان فارسی نوشته شده است.
۷ - تحریر مجسطی؛ خواجه کتاب مجسطی بطلمیوس را تحریر ( بازنویسی ) کرد که به تحریر مجسطی مشهور شد.
۸ - تحریر اقلیدس؛ خواجه اصول اقلیدس را تحریر ( بازنویسی ) کرد که به تحریر اصول اقلیدس مشهور شد.
خواجه حدود ۲۶ سال در قلعه های اسماعیلیه به سر برد و در این مدت دست به تالیف و تحریر کتاب های متعددی زد هلاکوخان مغول که به خطر اسماعیلیان کاملا واقف بود به قلعه های اسماعیلیه حمله کرد و پس از چند بار حمله و محاصره طولانی مدت، با درایت خواجه نصیر اهل قلعه بدون خونریزی و کشت و کشتار خود را تسلیم خان مغول کردند و این کار باعث جلوگیری از یک فاجعه انسانی شد. خان مغول که از جریان خواجه و زندانی شدن او با خبر شد، خواجه را گرامی داشت و این علاقه به خواجه زمانی بیشتر شد که خان مغول از علم و دانش خواجه و تسلط بر علوم مختلف مخصوصا علم نجوم آگاهی یافت؛ چون مغولان اعتقاد زیادی به ستاره و صور فلکی و طالع بینی آینده داشتند. حتی برخی از محققان، مغولان را خورشید و ماه پرست می دانستند و شاید همین امر باعث بناگزاری رصدخانه مراغه شد خواجه با توجه به اینکه در کنار هلاکوخان مغول به مقام و منصب رسیده بود، از موقعیت خود استفاده نمود و خدمات ارزنده ای را به جهان اسلام ارائه کرد. مطیع ساختن مغولان بیابان گرد و ویران ساز، خود نشان بزرگی از رفتار و کردار حکیمانه اوست و این تا جایی بود که علمای بسیاری از شیعه و سنی به تعریف و تمجید خواجه زبان گشودند� او با داشتن ذوق شعری اشعاری به زبان عربی و فارسی سروده است. در سال آخر عمر خود، خواجه نصیر با جمعی از شاگردان خود به بغداد رفت که بقایای کتاب های تاراج رفته را جمع آوری کند و به مراغه بیاورد، اما اجل مهلتش نداد. خواجه وقتی در حال احتضار بود یکی از اطرافیان به او نزدیک شد و گفت: وصیت کن پس از مرگ در حرم امام علی ( علیه السّلام ) به خاک سپرده شوی! خواجه با ادب جواب داد: مرا شرم می آید که در جوار امام کاظم ( علیه السّلام ) بمیرم و از آستان او به جای دیگر برده شوم.
خلاصه:
شیخ طوسی قرن پنجم و محقق طوسی قرن هفتم.
آرامگاه شیخ طوسی در نجف اشرف و آرامگاه خواجه نصیر الدین در کاظمین. ( قرن هفتم در کنار امام هفتم )
تعداد آثار هر دو، حول و حوش ۲۰۰ اثر.
چرا نباید آداب المتعلمین و اخلاق ناصری از خواجه نصیر الدین طوسی نباشد وقتی که گفته اند روزی نوشته اى را به خواجه نصیرالدین طوسی دادند که در آن خواجه را کلب بن کلب خوانده بودند. وی در پاسخ گفت: این مطلب درست نیست؛ زیرا سگ از چهارپایان است، عوعو می کند، ناخن دراز دارد و. . . اما من ناخنم پهن، راست قامت، ناطق و خندان هستم. و بدین گونه با زبان نرم، بی آن که کلمه درشتی بر زبان براند یا فرستاده او را برنجاند او را پاسخ گفت.

محمد بن حسن طوسی ( ۹۹۵–۱۰۶۷م ) ( ۳۸۵–۴۶۰ق ) یا شیخ طوسی، از علمای شیعه با اصلیت ایرانی در قرون چهار و پنج قمری بود.
بنیانگذار اجتهاد شیعه و بنیانگذار حوزه علمیه نجف وی دو مجموعه احادیث را جمع آوری کرد الاستبصار و تهذیب الاحکام که از کتب اربعه شیعه هستند.
...
[مشاهده متن کامل]

دستاوردهای علمی وی در علم حدیث، رجال، اصول، فقه، کلام و تفسیر شیعه چنان بود که علامه حلی وی را رئیس طایفه شیعه ( شیخ الطایفه ) نامید.
او معاصر سلطان محمود غزنوی، حکومت آل بویه، شیخ صدوق، فردوسی، شیخ مفید، ابن سینا، ابوریحان بیرونی و سید مرتضی بوده است.
در رمضان سال ۳۸۵ هجری قمری در طوس زاده شد، گرچه تاریخ دقیق تولد او در دست نیست. از کودکی آغاز به آموختن علوم اسلامی کرد. در سال ۴۰۸، در ۲۳ سالگی، خراسان را به قصد عراق ترک کرد و به بغداد رفت تا از محضر بزرگ ترین دانشمند شیعه آن دوران یعنی شیخ مفید درس آموزی کند.
محمد طوسی در جوانی به درجه اجتهاد رسید و کتاب تهذیب الاحکام را در این دوره و با پیشنهاد استادش، شیخ مفید تألیف کرد. وی پنج سال از عمرش را به شاگردی شیخ مفید گذراند. پس از مرگ شیخ مفید، نزد شاگرد او سید مرتضی حاضر شد و ۲۳ سال تحصیل کرد.
سید مرتضی علم الهدی به سال ۴۳۶ درگذشت و پس از وی طوسی، مرجع شیعه شناخته شد. ترکان سلجوقی در سال ۴۴۷ با استفاده از ضعف آل بویه - که شیعه مذهب بودند - به بغداد حمله کردند و با اشغال آن، حکومت آل بویه را برانداختند. طوسی تا سال ۴۴۸ در بغداد بود و مجلس درس خود را در همان شهر تشکیل داد. در سال ۴۴۸ به سبب حمله طغرل به بغداد و انقراض آل بویه بر آزار و اذیت شیعیان توسط اهل سنت و سلجوقیان افزوده شد.
در این زمان عبد الملک وزیر طغرل بیک، به محله های شیعه نشین حمله کرد و به کشتار آنان پرداخت. به خانه شیخ حمله کردند تا وی را به قتل برسانند، ولی او را نیافتند و وسایل منزل و کتاب های او را به آتش کشیدند . گفته اند طغرل بیک تا سال ۴۴۹، چندین بار کتاب های شیخ طوسی را در ملأ عام سوزاند. سپس شیخ به نجف رفت و حوزه علمیه نجف را تأسیس کرد. گفته شده که در آنجا ۳۰۰ مجتهد تربیت کرد و چندین کتاب نوشت. برخی گزارش ها نیز سال ۴۴۸ را سال تأسیس حوزه علمیه نجف می دانند.
قدرت علمی وی به گونه ای بود که تا ۸۰ سال فتوایی مخالف فتواهای وی صادر نشد. خاندان شیخ طوسی تا چند نسل علما و فقها بوده اند. پسرش شیخ ابو علی ملقب به «مفید ثانی» کتابی به نام «أمالی» دارد و کتاب «النهایة» پدرش را نیز شرح کرده است. همچنین دختران شیخ طوسی نیز فقیهه و فاضله بوده اند.

شیخ طوسیشیخ طوسی
منابع• https://fa.wikipedia.org/wiki/شیخ_طوسی

بپرس