تابعین

[ویکی فقه] تابِعین، عنوانی برای نسلی از عالمان دینی که به درک پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) نایل نشده، اما اصحاب آن حضرت را درک کرده اند. این اصطلاح در حوزه های مختلف از علوم اسلامی، از حدیث و تاریخ گرفته تا فقه و تفسیر اهمیت داشته، و بیانگر مرحله ای از انتقال و نیز سامان دهی علوم اسلامی است. بنابراین تابعین، افرادی هستند که با یک یا چند تن از صحابه ملاقات یا مصاحبت کرده اند. و چنانچه کسی هیچ یک از صحابه را (در حال اسلام) ندیده ولی با تابعین ملاقات کرده، وی را تبع تابعین جمع: اتباع تابعین نامند.
تعبیر تابعین خاستگاه قرآنی دارد، اما مفهوم آن در فرایندی تاریخی شکل گرفته است. در این فرایند، گروهی از مسلمانان نخستین که در قرآن کریم «تابعین به احسان» خوانده شده، و مورد ستایش قرار گرفته اند، نسل پس از صحابه دانسته شده، و نزد مسلمانان به این تعبیر شهرت یافته اند. تعبیر قرآنی تابعین، نخست زمینه ساز شکل گیری صفت منسوب «تابعی» (منسوب به تابعین) شده، و سپس تعبیر تابعین با تسامح، به عنوان جمع تابعی شناخته شده است. تنها در برخی کتب شرح مصطلحات اشاره شده که افزون بر تابعی، تابع نیز به عنوان مفرد تابعین شناخته بوده است. واژه ی تابعین جمع تابع یا تابعی است.
دیدگاه علما درباره تابعین
به نظر اغلب علما، صرف ملاقات با یک یا چند تن از صحابه برای اطلاق تابعی بر فرد کافی است. به عقیده ی خطیب بغدادی مصاحبت و مجالست با صحابه نیز ضرورت دارد، برخلاف صحابه که برای آنها صرف دیدار با رسول اکرم (صلی اللّه علیه وآله وسلم) در کسب عنوان صحابی کفایت می کند.ابن حِبّان معتقد بود که تابعی باید در سِنّی باشد که قادر به حفظ کردن از صحابه باشد؛ از این رو خَلَف بن خلیفه از اتباع تابعین (طبقه ی پس از تابعین ) شمرده شده، اگرچه در کودکی عَمروبن حُرَیث را دیده بوده است.
شرایط تابعین
۱. سماع از صحابه.۲. طول ملازمت با صحابه و برخورداری از قوه ی تمیز. ۳. مهمترین شرط در مورد تابعی دیدار او با صحابی است. ابن صلاح شرط دیدار را کافی دانسته و ابن حَجَر همین رأی را اختیار کرده است.برخی، چند تن از تابعین را که سماع آنها از صحابه به اثبات نرسیده، معرفی کرده اند. به عقیده ی اینان شرط دیدار، از روایتی از رسول اکرم به دست می آید که فرمود: «طوبی لِمَن رَآنی و آمن بی، و طوبی لمن رأی مَن رآنی » (خوشا به حال کسی که مرا دیده و به من ایمان آورده است و خوشا به حال آن کس که کسی را که مرا دیده، دیده باشد؛ ).
پیشینه تابعین در قرآن و روایات
...

[ویکی شیعه] تابعین، مسلمانانی که با یک یا چند تن از صحابه پیامبر اکرم(ص) ملاقات، مصاحبت و یا آنها را درک کرده اند ولی خود پیامبر(ص) را ندیده اند. این واژه برگرفته از آیات و برخی روایات رسول خدا (ص) است.
تعداد دقیقی برای تابعین بیان نشده است، این گروه در شکل گیری جریانهای متفاوت و متعدد سیاسی، فکری و ادبی و پیدایی و تحول علوم حدیث، تفسیر، فقه، سیره نویسی، مغازی و تاریخ نقش داشتند.
واژه عربی تابعین جمع تابع یا تابعی است. به نظر بیشتر عالمان مسلمان، صرف ملاقات با یک یا چند تن از صحابه برای اطلاق تابعی بر فرد کافی است.

[ویکی اهل البیت] کلیدواژه: تابعین، صحابه، محدث، حدیث
تابِعین، عنوانی برای نسلی از عالمان دینی که به درک پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله نایل نشده، اما اصحاب آن حضرت را درک کرده اند. این اصطلاح در حوزه های مختلف از علوم اسلامی، از حدیث و تاریخ گرفته تا فقه و تفسیر اهمیت داشته، و بیانگر مرحله ای از انتقال و نیز سامان دهی علوم اسلامی است.
تعبیر تابعین خاستگاه قرآنی دارد، اما مفهوم آن در فرایندی تاریخی شکل گرفته است. در این فرایند، گروهی از مسلمانان نخستین که در قرآن کریم «تابعین به احسان» خوانده شده، و مورد ستایش قرار گرفته اند، نسل پس از صحابه دانسته شده، و نزد مسلمانان به این تعبیر شهرت یافته اند. تعبیر قرآنی تابعین، نخست زمینه ساز شکل گیری صفت منسوب «تابعی» (منسوب به تابعین) شده، و سپس تعبیر تابعین با تسامح، به عنوان جمع تابعی شناخته شده است. تنها در برخی کتب شرح مصطلحات اشاره شده که افزون بر تابعی، تابع نیز به عنوان مفرد تابعین شناخته بوده است.
«تابعین» از ماده «ت ـ ب ـ ع» مشتق شده است که در معانی پیروی کردن، دنبال کردن، تعقیب کردن و پای در جای پای دیگری گذاشتن بکار رفته است. قرآن کریم در دعوت مردم به پیروی از پیامبران، از این واژه در قالب باب افتعال استفاده کرده است.
«تابعین» زمانی به یک اصطلاح تبدیل شد که خداوند در آیه 100 سوره توبه/9 مسلمانان را به چند گروه تقسیم و از دسته ای از آنان با این وصف یاد کرد. این توصیف قرآنی در سال نهم هجری روی داده است زیرا سوره توبه بنا به نقل قتاده و مجاهد آخرین سوره ای است که بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نازل شده است.محتوای آن نیز به روشنی بیانگر این نکته است زیرا بخش نخست آن ناظر به برائت از مشرکان و بخش دوم آن ناظر به غزوه تبوک است که هر دو به حوادث سال نهم بازمی گردند.
از مسائلی که در این سوره بدان پرداخته می شود، اعزام و بسیج نیروهای نظامی است. در آیات این بخش، از قبایل و شخصیت هایی که بر اثر هراس از روم در این اعزام حاضر نشدند مذمت شده و از مسلمانانی که به اطاعت از پیامبر در غزوه تبوک حضور یافتند تمجید و به آنان وعده بهشت و سعادت عظیم داده شده است: «والسّبِقونَ الاَوَّلونَ مِنَ المُهجِرینَ والاَنصارِ والَّذینَ اتَّبَعوهُم بِاِحسـن رَضِیَ اللّهُ عَنهُم ورَضوا عَنهُ واَعَدَّ لَهُم جَنّت تَجری تَحتَهَا الاَنهرُ خلِدینَ فیها اَبَدًا ذلِکَ الفَوزُ العَظیم».
در این آیه تحسین شدگان به دو دسته تقسیم شده اند. مسلمانان سابقه دار، اعم از مهاجر و انصار: «والسّبِقونَ الاَوَّلونَ مِنَ المُهجِرینَ والاَنصارِ» و نومسلمانانی که به خوبی از مسلمانان نخست پیروی کرده اند: «والَّذینَ اتَّبَعوهُم بِاِحسن» و به آنها نیز وعده بهشت داده شده و جزو کسانی قرار گرفته اند که سعادت بزرگی نصیبشان شده است. روشن است که برخی از تازه مسلمانان رویه ای دیگر در پیش گرفته بودند و دنباله رو مسلمانان اولیه نبودند.

[ویکی حج] تابعین اصطلاحی قرآنی، درباره مسلمانان درک کننده صحابه پیامبر(ص) و نقل کننده حدیث از آنان است.
تابعین به معنای پیروان است و در قرآن بارها مشتقات آن به کار برده شده، اما بعد از آیه 100 سوره توبه، رواج یافته است. این واژه در سده اول قمری به کار رفته و از جمله شواهد دال بر آن، کاربرد تابعین در مکاتبات و گفتار مسلمانان است.

(جمع تابعی و تابع، در لغت به معنی پیرو) اصطلاحی در حدیث، به کسانی گویند که پیغمبر (ع) را ندیده اند، لیکن با یک یا چند تن از صحابۀ او مصاحبت کرده اند؛ مانند حسن بصری، مالک اشتر و فقهای سبعه. اصطلاح تابعین از قرآن کریم (سورۀ توبه، ۱۰۰) گرفته شده است. طبقات تابعین را براساس فضل و مزیّت علمی و عملی یا تقدم و تأخر زمانی، تقسیم بندی کرده اند. کسانی را که هیچ یک از صحابه را ندیده اند، ولی تابعین را درک کرده اند، تابع التابعین یا تبع التابعین خوانده اند.