جرهم

[ویکی حج] جُرْهُم ، از مشهورترین قبایل قَحطانی یمن در روزگار کهن است که به منطقه حجاز کوچ کرده بودند. جرهمیان پس از مهاجرت به مکه، با گسترش قلمرو و جنگ با دیگر قبائل حجاز مانند عمالقه، حاکمیت مکه را تا چند سده به دست گرفتند.
پس از سکونت هاجر و اسماعیل در مکه و جوشش چشمه زمزم، جرهمیان که پیشتر در پیرامون مکه ساکن بودند، در کنار زمزم که در آن روزگار ساکنی نداشت، سکنا گزینند.
اسماعیل(ع) در بین جرهمیان رشد کرد و از آنان زن گرفت و صاحب فرزندانی شد. اندکی بعد، با بازگشت حضرت ابراهیم(ع)، ایشان به همراه پدر، خانه کعبه را بنا کردند. در گزارشی از همکاری جرهم با ابراهیم(ع) در ساخت کعبه سخن رفته است.

[ویکی فقه] جرهم (قرآن). جُرْهُم: از نخستین قبایل ساکن مکه و حاکمان آن در دوره کهن بود.
جُرهم از مشهورترین قبایل قَحطانی یمن در روزگار قدیم اند که مدتی زمامدار مکه و متولی امور کعبه بودند. واژه جرهم را عربی دانسته اند؛ ولی ابن کلبی آن را معرّب ذُرهم می داند. ابن سعد و طبری نام جرهم را هَذرم نوشته اند که در تورات نیز به شکل هدورام «Hadoram» آمده است.
نسب
گزارش های مربوط به گذشته جرهم، نسب آن ها و تحولاتی که طی کرده اند بر اثر فاصله طولانی میان این رخدادها و ثبت آن ها اتقان آور نیستند، هر چند عموم تاریخ نگاران به نوعی درباره این اطلاعات به اجماع رسیده باشند.در منابع اسلامی از دو قبیله متفاوت به نام « جرهم اولی » (نخستین) و « جرهم قحطانی » یاد شده است. از تاریخ جرهم اولی اطلاعات چندانی در منابع وجود ندارد. به نوشته مورخان، آنان از نسل سام بن نوح بودند که در دوره عاد و ثمود می زیستند و سپس منقرض شدند، از این رو آنان را « عرب بائده » (منقرض شده) نیز خوانده اند. برخی مفسران ذیل آیه ۴۰ هود «حَتّی اِذا جاءَ اَمرُنا وفارَ التَّنّورُ قُلنَا احمِل فیها مِن کُلٍّ زَوجَینِ اثنَینِ واَهلَکَ اِلاّ مَن سَبَقَ عَلَیهِ القَولُ ومَن ءامَنَ وما ءامَنَ مَعَهُ اِلاّ قَلیل» و ۱۱۹ شعراء «فَاَنجَینـهُ ومَن مَعَهُ فِی الفُلکِ المَشحون» که در آن ها خداوند به شمار اندک مؤمنان و نجات یافتگان همراه نوح اشاره دارد، با استناد به روایتی از ابن عباس از ۸۰ حاضر و نجات یافته در کشتی ، یک نفر را جرهمی دانسته اند، هرچند این روایت پذیرفتنی نیست، زیرا چنانچه جرهم اولی از نسل سام بن نوح باشد نمی تواند در طوفان نوح حضور داشته باشد.اما جرهم دوم که آنان را غیر از جرهم اولی دانسته اند، به جرهم فرزند یا نبیره قحطان نیای اعلای عرب جنوبی منتسب هستند. قحطان (معرّب یَقْطُن) را نیز از اعقاب سام بن نوح برشمرده اند. بعدها برخی برای کاستن منزلت جرهمیان، پدرِ جرهم را از ملائکه گناهکار و رانده شده خداوند دانستند. مجموعه بزرگ بنی یَعْرُب (بن قحطان) با دو بطن گسترده خود به نام حِمْیَر و کَهْلان از بزرگ ترین قبایل همعرض جرهم به شمار می آید. مادر جرهم را نیز زنی از قبیله ای عرب به نام عَمالقه دانسته اند.
مهاجرت جرهم به مکه
منابع از مهاجرت جرهمیان، سال ها پیش از میلاد مسیح ، از یمن به حجاز سخن گفته و از سکونت آنان ابتدا در تهامه در غرب مکه یا عرفات (در ۲۳ کیلومتری شرق مکه و سپس نزدیک زمزم یاد کرده اند ؛ گویا با گسترش جمعیتی تیره های قحطانی یمن و اختلاف شدید آنان بر سر ریاست و قدرت، جرهمی ها ناگزیر شدند یمن را ترک کنند و در حجاز مستقر شوند. اینان ابتدا قصد داشتند به شام کوچ کنند؛ اما آن گاه که در مسیر خود در وادی مکه آب یافتند همانجا ماندند.
← عوامل دیگر مهاجرت
...