تکدی در میان ملل

[ویکی فقه] فقر و عوامل اقتصادی و عوامل فرهنگی و روانی از عوامل گسترش تکدی میان اقوام و ملل مختلف بوده است.
تکدی میان اقوام و ملل مختلف رواج داشته است و عوامل گوناگونی در پدید آمدن و گسترش آن مؤثرند؛ از جمله فقر و عوامل اقتصادی و عوامل فرهنگی و روانی. این پدیده در گذشته امری طبیعی و بیش تر برخاسته از نیاز افراد بوده؛ ولی به مرور زمان و با رشد اقتصادی جوامع، تکدی از وضعیت طبیعی خود خارج گشته است، به گونه ای که گاه افرادی با هدف سودجویی و کسب درآمد از راه آسان، تکدی را حرفه خود برگزیده، با روش های مختلف از دیگران کمک می خواهند. در قرآن کریم نمونه هایی از تکدی به گونه صریح یا ضمنی ذکر شده است که بیش تر آن ها درباره نیازمندان واقعی است. در سوره قلم به ماجرای آزمایش «صاحبان باغ» اشاره شده است که برای خودداری از کمک کردن به مستمندان سائل ، تصمیم گرفتند که شب هنگام یا صبح بسیار زود میوه های باغ خود را بچینند ؛ ولی خداوند با فرو فرستادن آتش ، باغ و درختانشان را خاکستر کرد :«اِنّا بَلَونهُم کما بَلَونا اَصحبَ الجَنَّةِ اِذ اَقسَموا لَیصرِمُنَّها مُصبِحین • و لا یستَثنون • فَطافَ عَلَیها طَائِفٌ مِن رَبِّک وهُم نائِمون • فَاَصبَحَت کالصَّریم •... • فَانطَلَقوا و هُم یتَخفَتون • اَن لا یدخُلَنَّهَا الیومَ عَلَیکم مِسکین». گفته اند که این آیات درباره افرادی از اهل حبشه یا یمن نازل شده که پدرشان از میوه های باغ به مستمندان متکدی کمک می کرد ؛ اما پس از مرگ او فرزندانش با نابخردانه خواندن کار وی بر آن شدند که سائلان نیازمند را ازمیوه های باغ محروم کنند.آیات ۱۱ - ۱۳ انبیاء نیز به سرگذشت برخی اقوام پیشین اشاره کرده و آنان را به جهت بازگرداندن سائلان سرزنش کرده است :«و کم قَصَمنا مِن قَریة... لاتَرکضوا وارجِعوا اِلی ما اُترِفتُم فیهِ و مَسکنِکم لَعَلَّکم تُسَلون». در آیه ۸۸ یوسف هم از آمدن فرزندان حضرت یعقوب (علیه السلام) در سال های قحطی به مصر یاد شده است که به سبب اندک بودن متاع خود از حاکم مصر صدقه خواستند :«یاَیهَا العَزیزُ مَسَّنا واَهلَنَا الضُّرُّ و جِئنا بِبِضعَة مُزجة فَاَوفِ لَنَا الکیلَ و تَصَدَّق عَلَینا اِنَّ اللّهَ یجزِی المُتَصَدِّقین». به نظر برخی، هرچند آنان از خاندان نبوت به شمار می رفتند، در آن زمان صدقه دادن به پیامبران ممنوع نبوده است ، همچنان که برخی احادیث نیز این نکته را ذکر کرده اند. البته بر پایه این دیدگاه که صدقه بر همه انبیا حرام بوده است گفته اند که مراد از «تَصَدَّق عَلَینا» صدقه خواستن نبوده، بلکه مراد خودداری نکردن حاکم مصر از فروش آذوقه به آنان یا تقاضای کاهش قیمت آذوقه از او یا آزاد کردن بنیامین بوده است که در آن جا زندانی بود. تکدی در صدر اسلام نیز رواج داشته است ؛ از جمله درباره شأن نزول آیه ۲۹ اسراء گفته اند که مردی مستمند نزد پیامبر اکرم آمد و از آن حضرت کمک خواست. آن حضرت چون چیزی همراه نداشت، پیراهن خود را از تن درآورد و به سائل داد. این آیه آن حضرت را به میانه روی در انفاق فرمان داد :«ولا تَجعَل یدَک مَغلولَةً اِلی عُنُقِک ولا تَبسُطها کلَّ البَسطِ فَتَقعُدَ مَلومًا مَحسورا». طبق روایتی دیگر، این آیه در مورد زنی نازل شد که پیراهن آن حضرت را درخواست کرده بود. در آیه ۵۵ مائده نیز از صدقه دادن به مستمندان در حال رکوع نماز یاد شده است:«اِنَّما وَلِیکمُ اللّهُ و رَسولُهُ والَّذینَ ءامَنوا اَلَّذینَ یقِیمونَ الصَّلوةَ ویؤتونَ الزَّکوةَ و هُم رکعون». در شأن نزول این آیه، منابع شیعه و اهل سنت گفته اند که سائلی برای گرفتن کمک به مسجد پیامبر آمد ؛ ولی کسی به او کمک نکرد. در این هنگام حضرت علی (علیه السلام) که در حال نماز بود، انگشتر خود را به وی بخشید.در آیات ۵ - ۸ انسان هم از اطعام مسکین ، یتیم و اسیر به دست ابرار سخن به میان آمده است:«اِنَّ الاَبرار... یطعِمونَ الطَّعامَ عَلی حُبِّهِ مِسکینًا و یتیمًا و اَسیرا». این آیات به نظر مفسران شیعه و بسیاری از مفسران اهل سنت در مورد اهل بیت پیامبر (علیهم السلام) نازل شدند که نذر کرده بودند برای شفای امام حسن و امام حسین (علیهماالسلام) روزه بگیرند و هنگام افطار طعام خود را با وجود نیاز شدید، به مسکین و یتیم و اسیری بخشیدند که برای تکدی به در خانه آنان رفته بودند ؛ همچنین بر پایه برخی احادیث، شأن نزول آیه ۹ حشر این است که سائلی از پیامبراکرم کمک خواست؛ ولی چون در خانه آن حضرت چیزی نبود حضرت علی (علیه السلام) وی را به خانه خود برد و غذای خود را با وجود نیاز به او داد: «و یؤثِرونَ عَلی اَنفُسِهِم ولَو کانَ بِهِم خَصاصَةٌ ومَن یوقَ شُحَّ نَفسِهِ فَاُولئِک هُمُ المُفلِحون».