بحوث فی الملل و النحل

[ویکی نور] بحوث فی الملل و النحل تألیف فقیه محقق آیت الله سبحانی است که به زبان عربی جهت بیان آراء و عقائد فرق اسلامی تألیف شده است.
آشنایی اجمالی با علم ملل و نحل:
در تألیفات اسلامی، کتابهای زیادی در این زمینه نوشته شده است من جمله الفصل فی الملل و النحل تألیف علی بن خرّم مظاهری، ملل و نحل شهرستانی ، الفرق الاسلامیه کرمانی و...، الملّة در لغت به معنی طریقه و النّحلة به معنی دعوی است و در این علم منظور از این دو کلمه علم به راه هایی است که عقاید را بیان می کند خواه باطل باشند یا حقّ لذا رابطۀ زیادی بین این علم و علم کلام وجود دارد، درست است که مؤلفین ملل و نحل زحمتهای زیادی کشیده اند لکن به صورت مطلق نمی توان به این کتب اعتماد کرد ضبط تاریخ امری مشکل است امّا تبیین واقعی عقاید و مذاهب امت ها امر مشکل تر است چرا که گردآورنده عقاید راسخ در ذهن اقوام و تفکر دینی آنها، باید شجاعت علمی و ادبی داشته باشد تا بتواند عقاید را منعکس بسازد و در مقابل خداوند، وجدان، تاریخ و نسلهای قبلی و بعد جوابگو باشد.
روش تدوین مطالب:مولّف در جمع آوری عقاید، هرگونه هوا و مصالح شخصی و عواطف دینی و تعصبات باطل و هرگونه تساهل در ضبط عقاید و مذاهب را کنار گذاشته و از کتب غیر قابل اعتماد استفاده نکرده، مخصوصا کتابهایی که دشمنان یک قوم در مورد آنها نوشته اند. ایشان هیچ مطلبی را در مورد مذهبی یا شخصی ننوشته اند مگر اینکه با دقت کافی مصادر آن را پیدا کرده و به کتبی مراجعه کرده اند که توسط بزرگان و علمای آنها نگاشته اند، مؤلف با عنایت خاصّی عقاید امت ها را تحلیل و نقد می کنند لذا این کتاب علاوه بر بیان عقاید، اثری کلامی در بیان زندگی و حالات بزرگان فرق است.
ایشان پس از بیان علت تفرق امت اسلام بعد رسول اکرم صلی اللّه علیه و آله و سلم به هفتاد و سه فرقه و علت شروع اختلاف در عصر رسالت، ده فرقه از امم اسلامی را به ترتیب زیر،ذکر می کنند:

[ویکی فقه] بحوث فی الملل و النحل (کتاب). بحوث فی الملل و النحل تالیف فقیه محقق آیت الله سبحانی است که به زبان عربی جهت بیان آراء و عقائد فرق اسلامی تالیف شده است.
در تالیفات اسلامی، کتاب های زیادی در این زمینه نوشته شده است من جمله الفصل فی الملل و النحل تالیف علی بن خرم مظاهری، ملل و نحل شهرستانی، الفرق الاسلامیه کرمانی و... ، الملة در لغت به معنی طریقه و النحلة به معنی دعوی است و در این علم منظور از این دو کلمه علم به راه هایی است که عقاید را بیان می کند خواه باطل باشند یا حق لذا رابطه زیادی بین این علم و علم کلام وجود دارد، درست است که مؤلفین ملل و نحل زحمت های زیادی کشیده اند لکن به صورت مطلق نمی توان به این کتب اعتماد کرد ضبط تاریخ امری مشکل است اما تبیین واقعی عقاید و مذاهب امت ها امر مشکل تر است چرا که گردآورنده عقاید راسخ در ذهن اقوام و تفکر دینی آنها، باید شجاعت علمی و ادبی داشته باشد تا بتواند عقاید را منعکس بسازد و در مقابل خداوند، وجدان، تاریخ و نسل های قبلی و بعد جواب گو باشد.
روش تدوین مطالب
مولف در جمع آوری عقاید، هرگونه هوا و مصالح شخصی و عواطف دینی و تعصبات باطل و هرگونه تساهل در ضبط عقاید و مذاهب را کنار گذاشته و از کتب غیر قابل اعتماد استفاده نکرده، مخصوصا کتاب هایی که دشمنان یک قوم در مورد آنها نوشته اند.ایشان هیچ مطلبی را در مورد مذهبی یا شخصی ننوشته اند مگر اینکه با دقت کافی مصادر آن را پیدا کرده و به کتبی مراجعه کرده اند که توسط بزرگان و علمای آنها نگاشته اند، مؤلف با عنایت خاصی عقاید امت ها را تحلیل و نقد می کنند لذا این کتاب علاوه بر بیان عقاید، اثری کلامی در بیان زندگی و حالات بزرگان فرق است.ایشان پس از بیان علت تفرق امت اسلام بعد رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم به هفتاد و سه فرقه و علت شروع اختلاف در عصر رسالت، ده فرقه از امم اسلامی را به ترتیب زیر، ذکر می کنند:
فرق ده گانه
۱. اهل حدیث و حنابله که امروزه سلفیه نامیده می شوند ۲. اشاعره ۳. مرجئه، جهمیه، کرامیه و ظاهریه ۴. قدریه ۵. ماتریدیه ۶. معتزله ۷. وهابیه ۸. خوارج ۹. زیدیه و اسماعیلیه که تحت این عنوان از باطنیه هم بحث می شود ۱۰. شیعه امامیه اثنی عشریه
نقد و تحلیل فرقه ها
...