[ویکی فقه] الاستبصار فیمااختلف من الاخبار (کتاب). اَلاِْسْتِبْصار، عنوان مجموعه ای در حدیث از ابوجعفر محمد بن حسن طوسی (د ۴۶۰ق /۱۰۶۸م) معروف به شیخ الطائفه، چهارمین کتاب از کتب اربعه امامیه می باشد. نام کامل کتاب «الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار» است که به روشنی بیانگر محتوای آن است.
شیخ طوسی در این کتاب کلیه روایاتی را که در مباحث گوناگون فقهی وارد شده و نیز روایاتی را که برخلاف آن ها آمده، جمع کرده است.طبقه بندی کتاب الاستبصار براساس تقسیم مؤلف در ۳ جزء بوده است که دو جزء نخست آن (بخش اول و دوم) به مباحث عبادات (به جز جهاد ) و جزء اخیر (بخش سوم) به دیگر ابواب فقهی مانند عقود، ایقاعات، احکام تا حدود و دیات اختصاص داده شده است.شیخ طوسی تعداد احادیث کتاب استبصار را خود مشخص کرده تا کم و زیاد نشوند. برپایه آماری که مؤلف خود از احادیث یاد شده در الاستبصار به دست داده، شمار آن ها ۵۱۱، ۵ است، حال آن که در چاپ تحقیقی از کتاب الاستبصار، شماره احادیث به ۵۵۸، ۵ حدیث بالغ شده است و چنین اختلافی در شماره می تواند به شیوه شمارش درمورد پاره ای از احادیث خاص مربوط گردد.از نظر اسنادهای احادیث، وی در آغاز بر آن بود که احادیث را با اسانید آن ها ضبط نماید و تا اندازه ای در دو جزء نخستین این شیوه را رعایت کرده است، اما در جزء اخیر، اسانید را به اختصار آورده، و به سبک کتاب تهذیب الاحکام خود و پیش تر از آن سبک ابن بابویه در فقیه ، اسانید خود به اصول روایی را در پایان اثر آورده است. مؤلف معمولاً در هر باب احادیث مورد پذیرش خود را پیش تر آورده، و سپس به ذکر احادیث مقابل آن ها پرداخته، و آنگاه وجه «جمع» و برقراری الفت بین مدلول آن ها را در حد امکان تبیین کرده است.
هدف از تألیف
برخی از علما و شاگردان شیخ از ایشان درخواست کردند تا کتابی بنویسد که در آن روایات متعارض و مخالف را جمع آوری کند و به بررسی آن ها بپردازد و روایات صحیح و غیر صحیح را مشخص نماید.شیخ طوسی در این کتاب ابتدا روایاتی را که معتبر و صحیح می داند، آورده و سپس به روایات مخالف اشاره کرده و سعی داشته که روایتی را از قلم نیندازد، پس از آن نیز به جمع میان روایات و بررسی آن ها پرداخته است.شیخ طوسی در بیان انگیزه تألیف، در مقدمه چنین آورده است :پس از تألیف مجموعه مفصل تهذیب الاحکام ، از او خواسته شد تا مجموعه ای مختصرتر تهیه کند که تنها احادیث «مختلف» (ناهمخوان) در آن مقایسه شده باشند. وی نیز در پی این درخواست برآن شد تا اثری پدید آورد که محل رجوع دانشوران و در عین حال راهنمای مناسبی برای مبتدیان باشد. از این رو به تألیف الاستبصار همت گماشت.
شیوه تألیف
طوسی در این اثر علاوه بر این که احادیث مربوط به هر باب را در یکجا فراهم آورده، به نقد و بررسی سندی و محتوایی آن ها نیز عنایت داشته، و در باب باب آن پیشنهاد خود را برای رفع ناهمخوانی ظاهری میان احادیث، یا ترجیح گروهی از روایات بر گروهی دیگر ارائه کرده است. شیوه های جمع بین احادیث و رفع ناهمخوانی ها که در فقه شیخ طوسی جایگاهی ویژه دارد، به خصوص در کتاب الاستبصار او بازتاب یافته است.از همین رو، این کتاب را نمی باید تنها یک مجموعه محض از احادیث به شمار آورد و ارزش فقهی آن را از نظر دور داشت. ترتیب ابواب الاستبصار نیز همانند دیگر کتب اربعه ، برپایه طبقه بندی معمول در آثار فقهی صورت گرفته است.اگرچه شیخ طوسی در تألیف الاستبصار تا حد زیادی بر تألیف پیشین خود - تهذیب الاحکام - اتکا داشته است، اما الاستبصار از نظر هدف کلی تألیف، هم از دیدگاه باب بندی و هم از نظر شیوه ترتیب احادیث در هر باب ویژگی های خود را داراست و اثری مستقل شناخته می شود.این استقلال در فهرستی که مؤلف از آثار خود به دست داده است و هم در کلام عالم معاصرش نجاشی به روشنی تأیید شده است ( بروکلمان آن را تلخیصی از تهذیب شمرده است).
ویژگی ها
...
شیخ طوسی در این کتاب کلیه روایاتی را که در مباحث گوناگون فقهی وارد شده و نیز روایاتی را که برخلاف آن ها آمده، جمع کرده است.طبقه بندی کتاب الاستبصار براساس تقسیم مؤلف در ۳ جزء بوده است که دو جزء نخست آن (بخش اول و دوم) به مباحث عبادات (به جز جهاد ) و جزء اخیر (بخش سوم) به دیگر ابواب فقهی مانند عقود، ایقاعات، احکام تا حدود و دیات اختصاص داده شده است.شیخ طوسی تعداد احادیث کتاب استبصار را خود مشخص کرده تا کم و زیاد نشوند. برپایه آماری که مؤلف خود از احادیث یاد شده در الاستبصار به دست داده، شمار آن ها ۵۱۱، ۵ است، حال آن که در چاپ تحقیقی از کتاب الاستبصار، شماره احادیث به ۵۵۸، ۵ حدیث بالغ شده است و چنین اختلافی در شماره می تواند به شیوه شمارش درمورد پاره ای از احادیث خاص مربوط گردد.از نظر اسنادهای احادیث، وی در آغاز بر آن بود که احادیث را با اسانید آن ها ضبط نماید و تا اندازه ای در دو جزء نخستین این شیوه را رعایت کرده است، اما در جزء اخیر، اسانید را به اختصار آورده، و به سبک کتاب تهذیب الاحکام خود و پیش تر از آن سبک ابن بابویه در فقیه ، اسانید خود به اصول روایی را در پایان اثر آورده است. مؤلف معمولاً در هر باب احادیث مورد پذیرش خود را پیش تر آورده، و سپس به ذکر احادیث مقابل آن ها پرداخته، و آنگاه وجه «جمع» و برقراری الفت بین مدلول آن ها را در حد امکان تبیین کرده است.
هدف از تألیف
برخی از علما و شاگردان شیخ از ایشان درخواست کردند تا کتابی بنویسد که در آن روایات متعارض و مخالف را جمع آوری کند و به بررسی آن ها بپردازد و روایات صحیح و غیر صحیح را مشخص نماید.شیخ طوسی در این کتاب ابتدا روایاتی را که معتبر و صحیح می داند، آورده و سپس به روایات مخالف اشاره کرده و سعی داشته که روایتی را از قلم نیندازد، پس از آن نیز به جمع میان روایات و بررسی آن ها پرداخته است.شیخ طوسی در بیان انگیزه تألیف، در مقدمه چنین آورده است :پس از تألیف مجموعه مفصل تهذیب الاحکام ، از او خواسته شد تا مجموعه ای مختصرتر تهیه کند که تنها احادیث «مختلف» (ناهمخوان) در آن مقایسه شده باشند. وی نیز در پی این درخواست برآن شد تا اثری پدید آورد که محل رجوع دانشوران و در عین حال راهنمای مناسبی برای مبتدیان باشد. از این رو به تألیف الاستبصار همت گماشت.
شیوه تألیف
طوسی در این اثر علاوه بر این که احادیث مربوط به هر باب را در یکجا فراهم آورده، به نقد و بررسی سندی و محتوایی آن ها نیز عنایت داشته، و در باب باب آن پیشنهاد خود را برای رفع ناهمخوانی ظاهری میان احادیث، یا ترجیح گروهی از روایات بر گروهی دیگر ارائه کرده است. شیوه های جمع بین احادیث و رفع ناهمخوانی ها که در فقه شیخ طوسی جایگاهی ویژه دارد، به خصوص در کتاب الاستبصار او بازتاب یافته است.از همین رو، این کتاب را نمی باید تنها یک مجموعه محض از احادیث به شمار آورد و ارزش فقهی آن را از نظر دور داشت. ترتیب ابواب الاستبصار نیز همانند دیگر کتب اربعه ، برپایه طبقه بندی معمول در آثار فقهی صورت گرفته است.اگرچه شیخ طوسی در تألیف الاستبصار تا حد زیادی بر تألیف پیشین خود - تهذیب الاحکام - اتکا داشته است، اما الاستبصار از نظر هدف کلی تألیف، هم از دیدگاه باب بندی و هم از نظر شیوه ترتیب احادیث در هر باب ویژگی های خود را داراست و اثری مستقل شناخته می شود.این استقلال در فهرستی که مؤلف از آثار خود به دست داده است و هم در کلام عالم معاصرش نجاشی به روشنی تأیید شده است ( بروکلمان آن را تلخیصی از تهذیب شمرده است).
ویژگی ها
...
wikifeqh: کتاب_استبصار
[ویکی فقه] اَلاِْسْتِبْصار، عنوان مجموعه ای در حدیث از ابوجعفر محمد بن حسن طوسی (د ۴۶۰ق /۱۰۶۸م) معروف به شیخ الطائفه، چهارمین کتاب از کتب اربعه امامیه می باشد. نام کامل کتاب «الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار» است که به روشنی بیانگر محتوای آن است.
شیخ طوسی در این کتاب کلیه روایاتی را که در مباحث گوناگون فقهی وارد شده و نیز روایاتی را که برخلاف آن ها آمده، جمع کرده است.طبقه بندی کتاب الاستبصار براساس تقسیم مؤلف در ۳ جزء بوده است که دو جزء نخست آن (بخش اول و دوم) به مباحث عبادات (به جز جهاد ) و جزء اخیر (بخش سوم) به دیگر ابواب فقهی مانند عقود، ایقاعات، احکام تا حدود و دیات اختصاص داده شده است.شیخ طوسی تعداد احادیث کتاب استبصار را خود مشخص کرده تا کم و زیاد نشوند. برپایه آماری که مؤلف خود از احادیث یاد شده در الاستبصار به دست داده، شمار آن ها ۵۱۱، ۵ است، حال آن که در چاپ تحقیقی از کتاب الاستبصار، شماره احادیث به ۵۵۸، ۵ حدیث بالغ شده است و چنین اختلافی در شماره می تواند به شیوه شمارش درمورد پاره ای از احادیث خاص مربوط گردد.از نظر اسنادهای احادیث، وی در آغاز بر آن بود که احادیث را با اسانید آن ها ضبط نماید و تا اندازه ای در دو جزء نخستین این شیوه را رعایت کرده است، اما در جزء اخیر، اسانید را به اختصار آورده، و به سبک کتاب تهذیب الاحکام خود و پیش تر از آن سبک ابن بابویه در فقیه ، اسانید خود به اصول روایی را در پایان اثر آورده است. مؤلف معمولاً در هر باب احادیث مورد پذیرش خود را پیش تر آورده، و سپس به ذکر احادیث مقابل آن ها پرداخته، و آنگاه وجه «جمع» و برقراری الفت بین مدلول آن ها را در حد امکان تبیین کرده است.
شیخ طوسی در این کتاب کلیه روایاتی را که در مباحث گوناگون فقهی وارد شده و نیز روایاتی را که برخلاف آن ها آمده، جمع کرده است.طبقه بندی کتاب الاستبصار براساس تقسیم مؤلف در ۳ جزء بوده است که دو جزء نخست آن (بخش اول و دوم) به مباحث عبادات (به جز جهاد ) و جزء اخیر (بخش سوم) به دیگر ابواب فقهی مانند عقود، ایقاعات، احکام تا حدود و دیات اختصاص داده شده است.شیخ طوسی تعداد احادیث کتاب استبصار را خود مشخص کرده تا کم و زیاد نشوند. برپایه آماری که مؤلف خود از احادیث یاد شده در الاستبصار به دست داده، شمار آن ها ۵۱۱، ۵ است، حال آن که در چاپ تحقیقی از کتاب الاستبصار، شماره احادیث به ۵۵۸، ۵ حدیث بالغ شده است و چنین اختلافی در شماره می تواند به شیوه شمارش درمورد پاره ای از احادیث خاص مربوط گردد.از نظر اسنادهای احادیث، وی در آغاز بر آن بود که احادیث را با اسانید آن ها ضبط نماید و تا اندازه ای در دو جزء نخستین این شیوه را رعایت کرده است، اما در جزء اخیر، اسانید را به اختصار آورده، و به سبک کتاب تهذیب الاحکام خود و پیش تر از آن سبک ابن بابویه در فقیه ، اسانید خود به اصول روایی را در پایان اثر آورده است. مؤلف معمولاً در هر باب احادیث مورد پذیرش خود را پیش تر آورده، و سپس به ذکر احادیث مقابل آن ها پرداخته، و آنگاه وجه «جمع» و برقراری الفت بین مدلول آن ها را در حد امکان تبیین کرده است.