[ویکی فقه] در آیه جمعه، زمان برگزاری نماز جمعه ، صریحا روز جمعه، تعیین گردید، که شامل طلوع خورشید تا غروب آن می شود.
ساعت و وقت خاصی از روز جمعه تعیین نشده است، بنابراین آیا اقامه نماز در هر ساعتی از روز جمعه مجاز است؟ به گونه ای که اختیار با مکلف بوده باشد و واجب موسّع شمرده شود؟ یا این که لزوما باید در وقتی خاص برگزار شود، به گونه ای که واجب مضیّق بوده باشد، که اقامه آن در غیر آن وقت جایز نباشد؟ فقهاء نسبت به وقت نماز جمعه، اختلاف نظر دارند، اگر چه مشهور فقهاء اسلام ابتداء وقت بجا آوردن نماز جمعه را هنگام زوال خورشید و فرا رسیدن ظهر دانسته اند. ولی احمد بن حنبل اقامه نماز جمعه پیش از زوال خورشید و فرا رسیدن ظهر را جایز دانسته اند که این نظریه به ابو الصّدیق و اسحاق نسبت داده شد، و بعضی از یاران احمد بن حنبل اوّل وقت نماز جمعه را وقت برگزاری نماز عید دانسته اند، و شیخ اکبر محی الدین بن عربی گفته اند: مکلّف مخیّر است که نماز جمعه را پیش از ظهر اقامه نماید، یا بعد از ظهر بنابراین کسی که نماز جمعه را پیش از ظهر، بجا آورد، مصیب است، کسی که بعد از ظهر بجا آورد، مصیب است، آنچه که من به آن عقیده دارم، این است که بجا آوردن نماز پیش از ظهر، اولویت دارد، زیرا پیش از ظهر، زمانی است نماز واجبی در آن تشریع نشده است، لذا شایسته است مکلّف در تمام اوقات توجّه به حق - سبحانه- نماید، در نتیجه بجا آوردن نماز جمعه پیش از ظهر اولویت دارد چونکه احمد بن حنبل و اسحاق وقتی خاص از روز جمعه را برای بجا آوردن نماز جمعه متعیّن نمی دانند، گفته اند: نماز جمعه بر کسی واجب است که بانگ اذان نماز جمعه را شنیده باشد، و از زهری نیز روایت شده که نماز جمعه را بر کسی که اذان را شنیده واجب دانسته اند، و دار قطنیّ از پیامبر صلی الله علیه و آله روایت کردند که فرمودند: «انّما الجمعة علی من سمع النداء»
ریشه اختلافات
ریشه این اختلافات -چنانکه گفته شد- این است که در قرآن زمان اقامه نماز جمعه متعیّنا مشخص نشده است، بر اساس سنت قولی و فعلی رسول الله صلی الله علیه و آله وقت آن مشخص گردیده، که فی الجمله نسبت به سنت هم اختلاف وجود دارد، چنانکه سید محمّد عاملی گفته اند: وظایف شرعی صرفا از صاحب شریعت استفاده می شود، و نسبت به آن وظایف به ویژگی های و صفاتی که در روایات و نقل توصیف شده، بسنده می شود، بنابراین آنچه از فعل پیامبر صلی الله علیه و آله در مورد نماز جمعه نقل گردیده، این است که بعد از زوال خورشید، اقامه نماز می کردند، در نتیجه ذمه مکلّف جز با بجا آوردن نماز جمعه بعد از فرا رسیدن ظهر، مبرّا نمی شود. نقل روایت فریقین و نقد و ارزیابی آنها، خارج از وضع مقاله است و سبب طولانی شدن آن می شود، لذا از نقل روایت خودداری می شود.
اختلاف نظر در پایان وقت نماز
همانگونه که در مورد ابتدای وقت جواز و صحت اقامه نماز جمعه فی الجمله میان فقهاء مذاهب اختلاف وجود داشت، نسبت به منتهی وقت جواز و صحت بجا آوردن نماز نیز اختلاف است، امامیه و شافعیه عقیده دارند که پایان وقت صحت اقامه نماز جمعه این است که سایه هر چیزی به اندازه خودش شود، امّا حنیفه عقیده دارند که پایان وقت صحت این است که سایه هر چیزی دو برابر آن چیز شود، مالک بن انس اقامه نماز جمعه در وقت نماز عصر را جایز می داند، و مبنای او این است که وقت نماز ظهر و عصر تداخل می کنند، لذا نماز جمعه که باید در وقت نماز ظهر خوانده شود به علت تداخل شدن وقتها جایز است در وقت نماز عصر خوانده شود. و هر یک برای اثبات مذهب خودشان به احادیثی استناد کردند، امّا بهر حال بدون شک دخول وقت را سبب وجوب نماز جمعه می دانند.
واجب مضیّق
...
ساعت و وقت خاصی از روز جمعه تعیین نشده است، بنابراین آیا اقامه نماز در هر ساعتی از روز جمعه مجاز است؟ به گونه ای که اختیار با مکلف بوده باشد و واجب موسّع شمرده شود؟ یا این که لزوما باید در وقتی خاص برگزار شود، به گونه ای که واجب مضیّق بوده باشد، که اقامه آن در غیر آن وقت جایز نباشد؟ فقهاء نسبت به وقت نماز جمعه، اختلاف نظر دارند، اگر چه مشهور فقهاء اسلام ابتداء وقت بجا آوردن نماز جمعه را هنگام زوال خورشید و فرا رسیدن ظهر دانسته اند. ولی احمد بن حنبل اقامه نماز جمعه پیش از زوال خورشید و فرا رسیدن ظهر را جایز دانسته اند که این نظریه به ابو الصّدیق و اسحاق نسبت داده شد، و بعضی از یاران احمد بن حنبل اوّل وقت نماز جمعه را وقت برگزاری نماز عید دانسته اند، و شیخ اکبر محی الدین بن عربی گفته اند: مکلّف مخیّر است که نماز جمعه را پیش از ظهر اقامه نماید، یا بعد از ظهر بنابراین کسی که نماز جمعه را پیش از ظهر، بجا آورد، مصیب است، کسی که بعد از ظهر بجا آورد، مصیب است، آنچه که من به آن عقیده دارم، این است که بجا آوردن نماز پیش از ظهر، اولویت دارد، زیرا پیش از ظهر، زمانی است نماز واجبی در آن تشریع نشده است، لذا شایسته است مکلّف در تمام اوقات توجّه به حق - سبحانه- نماید، در نتیجه بجا آوردن نماز جمعه پیش از ظهر اولویت دارد چونکه احمد بن حنبل و اسحاق وقتی خاص از روز جمعه را برای بجا آوردن نماز جمعه متعیّن نمی دانند، گفته اند: نماز جمعه بر کسی واجب است که بانگ اذان نماز جمعه را شنیده باشد، و از زهری نیز روایت شده که نماز جمعه را بر کسی که اذان را شنیده واجب دانسته اند، و دار قطنیّ از پیامبر صلی الله علیه و آله روایت کردند که فرمودند: «انّما الجمعة علی من سمع النداء»
ریشه اختلافات
ریشه این اختلافات -چنانکه گفته شد- این است که در قرآن زمان اقامه نماز جمعه متعیّنا مشخص نشده است، بر اساس سنت قولی و فعلی رسول الله صلی الله علیه و آله وقت آن مشخص گردیده، که فی الجمله نسبت به سنت هم اختلاف وجود دارد، چنانکه سید محمّد عاملی گفته اند: وظایف شرعی صرفا از صاحب شریعت استفاده می شود، و نسبت به آن وظایف به ویژگی های و صفاتی که در روایات و نقل توصیف شده، بسنده می شود، بنابراین آنچه از فعل پیامبر صلی الله علیه و آله در مورد نماز جمعه نقل گردیده، این است که بعد از زوال خورشید، اقامه نماز می کردند، در نتیجه ذمه مکلّف جز با بجا آوردن نماز جمعه بعد از فرا رسیدن ظهر، مبرّا نمی شود. نقل روایت فریقین و نقد و ارزیابی آنها، خارج از وضع مقاله است و سبب طولانی شدن آن می شود، لذا از نقل روایت خودداری می شود.
اختلاف نظر در پایان وقت نماز
همانگونه که در مورد ابتدای وقت جواز و صحت اقامه نماز جمعه فی الجمله میان فقهاء مذاهب اختلاف وجود داشت، نسبت به منتهی وقت جواز و صحت بجا آوردن نماز نیز اختلاف است، امامیه و شافعیه عقیده دارند که پایان وقت صحت اقامه نماز جمعه این است که سایه هر چیزی به اندازه خودش شود، امّا حنیفه عقیده دارند که پایان وقت صحت این است که سایه هر چیزی دو برابر آن چیز شود، مالک بن انس اقامه نماز جمعه در وقت نماز عصر را جایز می داند، و مبنای او این است که وقت نماز ظهر و عصر تداخل می کنند، لذا نماز جمعه که باید در وقت نماز ظهر خوانده شود به علت تداخل شدن وقتها جایز است در وقت نماز عصر خوانده شود. و هر یک برای اثبات مذهب خودشان به احادیثی استناد کردند، امّا بهر حال بدون شک دخول وقت را سبب وجوب نماز جمعه می دانند.
واجب مضیّق
...
wikifeqh: وقت_نماز_جمعه