نی ریز

نِی ریز یکی از شهرهای استان فارس و نام یک گوشه در موسیقی ایرانی در ایران است. این شهر، مرکز شهرستان نی ریز است. [ ۱] نی ریز در جنوب دریاچه بختگان و شهرستان بختگان و در مغرب سیرجان و شهربابک در استان کرمان و در مشرق استهبان و جنوب غربی شهرستان خاتم در استان یزد و در شمال داراب و حاجی آباد استان هرمزگان واقع است. [ ۲] نی ریز از مهم ترین شهرهای جنوب ایران می باشد. نی ریز نقطه تلاقی استان های فارس، کرمان، یزد، هرمزگان و اصفهان می باشد.
بعضی گفته اند به علت وجود معادن آهن و صنعت اسلحه سازی در قلعه اس. پی. آر در قبل از میلاد واژه نی ریز به معنای نیزه ریزنده است. روایت دیگر به معنی نی ریزنده به علت وجود نی زارها در اطراف دریاچهٔ بختگان می باشد. [ ۳]
عقیدهٔ دیگری دربارهٔ نام «نی ریز» وجود دارد که آن را مرکب از «نی» به معنای «شهر» و «ریز» به معنای «رود» ویا به طور کلی «آب» می شمارد. واژهٔ «نی» و صورت تغییریافتهٔ آن «نِه» - به معنای شهر - را می توان در نام شهرهای نیشابور، نهبندان، نهاوند یافت. واژهٔ «ریز» و صورت تغییریافتهٔ آن «لیس» - به معنی آب - را هم در نام شهرهای تبریز، مهریز، تفلیس، بدلیس می توان سراغ کرد. با این تحلیل ریشه شناختی، نام نی ریز به معنای شهرِ رود، یا شهر دریاچه خواهد بود که با توجه به نزدیکی نیریز به دریاچهٔ نیریز، دور از ذهن نمی باشد. [ ۴]
در این شهر دانشگاه آزاد اسلامی واحد نی ریز ، دانشگاه پیام نور ، دانشگاه علمی کاربردی و دانشکده فنی دخترانه مشغول فعالیت هستند.
تعیین تاریخ دقیق پیدایش این سرزمین و ارائه تصویر درست و روشن از آن در دوره های مختلف تاریخی، مشکل و در مواردی غیرممکن است. برخی آن را به دورهٔ اساطیری کیانیان و دورهٔ مادها نسبت می دهند که منبع و مآخذی قابل اعتماد در این زمینه وجود ندارد. بر اساس دانسته ها و اطلاعات موجود می توان به احتمال گفت که پیشینه تاریخی نی ریز به دوره هخامنشیان بر می گردد به دنبال کاوش های باستان شناسی که در اوایل سدهٔ بیستم در تخت جمشید انحام گرفت، الواحی گلی مربوط به دورهٔ هخامنشیان به دست آمد که در آن ها ( حدود ۱۵ لوحه ) به نام هایی چون نَرِزُّش، نَرِزیش و… برمی خوریم که به عقیدهٔ باستان شناسان به نی ریز برمی گردد. [ ۳] [ ۵] منطقه ای را که در حال حاضر به نیریز معروف است در دوران داریوش کبیر از شهرهای آباد و پر جمعیت فارس بوده و استناد لوحه سنگی که بر اثر کاوش های علمی از تخت جمشید بدست آمده، کتیبه مزبور هم که به خط میخی نقر شده در زمان هخامنشیان ( داریوش بزرگ ) نای ذی ( کارگاه اسلحه سازی ) نامیده می شد، چه در آن دوره بیش از ۷۰۰ کارگاه نیزه و شمشیر و زره سازی در آن وجود داشته و در واقع اسلحه خانه داریوش کبیر بوده است… یکی از گمان هایی که در مورد اسم نی ریز می برند نام نیزه ریز می باشد که به خاطر نیزه سازی در دوره هخامنشی می باشد. شهر نیریز از زمان هخامنشیان تابحال سه بار دستخوش تهاجم سیل و عوامل طبیعی قرار گرفته و برای مرتبه چهارم در محل فعلی بنا شده است. نیریز در زمان سلطنت پیشدادیان مرکز فولاد سازی بوده است. ساختن وسایل فولاد سازی و ادوات جنگی برای سپاهیان خشایارشاه در این شهر ساخته می شد؛ که زره و کلاه خود و تیشه بخاری فولادی در بعضی خانه ها مشاهده شده است. اخیراً ضمن حفاریهایی که در تخت جمشید بعمل آمده مهر گلی دیده شده به نام پیروس استاد کارگاه محل ساختن این ادوات و وسایل فولادی در محلی که فعلاً به نام شادخانه موسوم است که علامت کارخانه ها در بعضی از خانه های این محله مشاهده گردیده است. [ ۲]