[ویکی فقه] مهدویت ، باوری صحیح و مسلم در نزد مسلمانان است که متاسفانه در طول تاریخ، از سوی برخی منحرفان و گمراه کنندگان مورد سوء استفاده قرار گرفته و برخی با دستاویز ساختن این باور و بهره گیری از جهل، فقر و آشفتگی وضعیت اجتماعی و سیاسی سرزمین های اسلامی، در برهه هایی از تاریخ، سبب پیدایش فرق و مذاهب دروغین و حتی تشکیل دولت هایی شده اند. جنبش مشعشعیان، به رهبری سید محمد مشعشع نیز از جمله خیزش های قدرت طلبانه و منحرفی بود که بر اساس آموزه مهدویت در سده نهم، در منطقه بین النهرین و خوزستان شکل گرفت و توانست در این منطقه قدرت و دولتی بنیان نهد، به همین دلیل در این مقاله نیز سعی بر آن است تا به اختصار از دولت و عقاید ایشان گفته شود.
سیدمحمد بن فلاح، از نوادگان امام کاظم علیه السّلام، در واسط عراق زاده شد. در طفولیت پدرش را از دست داده و با مادرش در تنگدستی زندگی می کرد. در چنین شرایطی بود که وی به مدرسه ابن فهد حلی، از علمای بزرگ امامیه، قدم نهاد و به فراگیری دانش دینی روی آورد. در هفت سالگی قرائت قرآن و مقدمات را آموخت و در مدرسه، تمام اوقاتش را به درس و مطالعه می گذراند و با جد و جهد تمام، در مدتی کوتاه به مراتب عالی در علم رسید تا آنجا که در غیاب استادش، ابن فهد، بجای او در کرسی تدریس قرار می گرفت. پس از ازدواج ابن فهد با مادر سید محمد و ازدواج وی با دختر ابن فهد، رابطه او با استادش بسیار نزدیکتر شد و وی به حریم خصوصی ابن فهد راه یافت. سید محمد، که در این زمان در علوم دینی و فقهی به مرحله بالایی رسیده بود، از ریاضت های صوفیانه نیز غفلت نکرد تا آنجا که نزدیک به یک سال در مسجد کوفه معتکف شد، وی مدتی نیز از خانواده جدا شده در واسط مسکن گزید و همانجا نه تنها با سنت های محلی و کرامات(خرق عادات) آشنا شد، بلکه به تیراندازی و ورزش نیز مشغول گردید و خود را برای رهبری مذهبی رزمجویانه ای آماده کرد.
← ادعای نیابت مهدی از سوی سیدمحمد
درباره ادعاهای سید محمد نظرات مختلف است، آنگونه که از تنها کتاب باقی مانده اش «کلام المهدی» بر می آید؛ شاید او نمی خواسته زیاد از فقاهت و تصوف رسمی شیعیانه دور شود و زیاده روی و گزافه گویی هایی چون ادعای الوهیت و تخریب قبور ائمه علیه السّلام ظاهرا مربوط به مولا علی و زمانی بوده که وی بر جنبش مشعشعیان سیطره داشته است، شاید بهمین دلیل هم بوده که با مرگ مولا علی، جریان اعتدالگرایی و پرهیز از غلو در رهبران بعدی مشعشعیان جان تازه ای می گیرد. مهدویت، آموزه اساسی و شالوده اندیشه سیدمحمد به شمار می آید و این موضوع حجم زیادی از کتاب کلام المهدی را به خود اختصاص می دهد. سیدمحمد در همه جای کتاب کلام المهدی به زندگی، اصل و نسب ، مادر و در کل، تفکرات شیعه در باب امام زمان علیه السّلام اشاره می کند و شرایط ظهور و مبارزات امام را بعد از ظهور با ظلم و ستم و بی عدالتی یادآور می شود. در مجموع، از این کتاب استفاده می گردد که وی غیبت و ظهور دوازدهمین امام شیعیان علیه السّلام را منکر نیست، اما با تعریفی نو، جایگاه و رسالت خویش را با عنوان های «مقام»، «حجاب» و «نیابت» ارائه می دهد که بحث برانگیزترین و بدعت آمیزترین بخش سخنان وی بشمار می آید.
← دیدگاه سیدمحمد درباره امام زمان
دوره سیدمحمد و پسرش مولاعلی (۸۴۰-۸۷۰ ق) مرحله شکل گیری و شتاب خیزش مشعشعیان به شمار می آید. این مرحله اوج اقدامات نظامی بر مبنای دلبستگی ها و آرمان های دینی، اجتماعی و اقتصادی بود. این اقدامات نظامی در رویارویی های متعدد با تیموریان، قراقویونلوها و برخی قبایل ساکن منطقه، به شکلی خشن و سخت بروز یافت و با جلوه های افراطی در باورهای اعتقادی به ویژه نزد مولاعلی توام گشت. با قتل مولاعلی نیروی افراطی این نهضت، سیدمحمد جنبش را به شیوه ای آرام هدایت کرد و به حفظ دست آوردهای موجود پرداخت. در فرمانروایی درازمدت محسن، قلمرو حکومت آنها به اوج خود رسید. بعد اعتقادی آنها نیز از زمان قتل مولا علی در روندی اعتدال گرایانه قرار گرفته بود و با شتابی بیشتر در این مسیر حرکت می کرد. و سلطان محسن این توصیه پدر را راهنمای عملی خود قرار داده بود که از «معاصی و کفر» برادرش مولا علی پرهیز کند. او تا آنجا پیش رفت که عالمان شیعی به چشم حامی دین به او می نگریستند و به نام او اثر تالیف کردند. با قدرت گیری شاه اسماعیل صفوی، وی به حکومت مستقل مشعشعیان پایان داد و از آن به بعد، آنها بیش از دویست سال به صورت والیان دست نشانده پادشاهی صفویه، بر منطقه خوزستان حکومت کردند و دورانی بوجود آمد که مشعشیان با یک تحول اعتقادی به جامعه امامیه پیوستند. به دنبال این تحولات که در حوزه اعتقادی مشعشعیان روی داد، نسلی از والی زادگان مشعشعی ظهور کردند که در حوزه معارف دینی از مقام و مرتبه علمی برخوردار بودند. سید خلف بن سید مطلب و سیدعلی بن سیدخلف از جمله این بزرگان بودند که تالیفات متعددی در علوم مختلف دینی داشتند. البته علی رغم پیوستن مشعشعیان به جامعه امامیه، عقاید غالیانه قبلی ایشان، در مواردی سرمشق فرقه های غالی بعدی، خصوصا شیخیه و بابیه شد. از سوی دیگر گروه هایی از مشعشعیان نیز همچنان بر عقاید غالیانه خویش باقی ماندند و در قالب برخی خاندانهای اهل حق تا به امروز همچنان عقاید غالیانه خویش را حفظ نموده اند.
سیدمحمد بن فلاح، از نوادگان امام کاظم علیه السّلام، در واسط عراق زاده شد. در طفولیت پدرش را از دست داده و با مادرش در تنگدستی زندگی می کرد. در چنین شرایطی بود که وی به مدرسه ابن فهد حلی، از علمای بزرگ امامیه، قدم نهاد و به فراگیری دانش دینی روی آورد. در هفت سالگی قرائت قرآن و مقدمات را آموخت و در مدرسه، تمام اوقاتش را به درس و مطالعه می گذراند و با جد و جهد تمام، در مدتی کوتاه به مراتب عالی در علم رسید تا آنجا که در غیاب استادش، ابن فهد، بجای او در کرسی تدریس قرار می گرفت. پس از ازدواج ابن فهد با مادر سید محمد و ازدواج وی با دختر ابن فهد، رابطه او با استادش بسیار نزدیکتر شد و وی به حریم خصوصی ابن فهد راه یافت. سید محمد، که در این زمان در علوم دینی و فقهی به مرحله بالایی رسیده بود، از ریاضت های صوفیانه نیز غفلت نکرد تا آنجا که نزدیک به یک سال در مسجد کوفه معتکف شد، وی مدتی نیز از خانواده جدا شده در واسط مسکن گزید و همانجا نه تنها با سنت های محلی و کرامات(خرق عادات) آشنا شد، بلکه به تیراندازی و ورزش نیز مشغول گردید و خود را برای رهبری مذهبی رزمجویانه ای آماده کرد.
← ادعای نیابت مهدی از سوی سیدمحمد
درباره ادعاهای سید محمد نظرات مختلف است، آنگونه که از تنها کتاب باقی مانده اش «کلام المهدی» بر می آید؛ شاید او نمی خواسته زیاد از فقاهت و تصوف رسمی شیعیانه دور شود و زیاده روی و گزافه گویی هایی چون ادعای الوهیت و تخریب قبور ائمه علیه السّلام ظاهرا مربوط به مولا علی و زمانی بوده که وی بر جنبش مشعشعیان سیطره داشته است، شاید بهمین دلیل هم بوده که با مرگ مولا علی، جریان اعتدالگرایی و پرهیز از غلو در رهبران بعدی مشعشعیان جان تازه ای می گیرد. مهدویت، آموزه اساسی و شالوده اندیشه سیدمحمد به شمار می آید و این موضوع حجم زیادی از کتاب کلام المهدی را به خود اختصاص می دهد. سیدمحمد در همه جای کتاب کلام المهدی به زندگی، اصل و نسب ، مادر و در کل، تفکرات شیعه در باب امام زمان علیه السّلام اشاره می کند و شرایط ظهور و مبارزات امام را بعد از ظهور با ظلم و ستم و بی عدالتی یادآور می شود. در مجموع، از این کتاب استفاده می گردد که وی غیبت و ظهور دوازدهمین امام شیعیان علیه السّلام را منکر نیست، اما با تعریفی نو، جایگاه و رسالت خویش را با عنوان های «مقام»، «حجاب» و «نیابت» ارائه می دهد که بحث برانگیزترین و بدعت آمیزترین بخش سخنان وی بشمار می آید.
← دیدگاه سیدمحمد درباره امام زمان
دوره سیدمحمد و پسرش مولاعلی (۸۴۰-۸۷۰ ق) مرحله شکل گیری و شتاب خیزش مشعشعیان به شمار می آید. این مرحله اوج اقدامات نظامی بر مبنای دلبستگی ها و آرمان های دینی، اجتماعی و اقتصادی بود. این اقدامات نظامی در رویارویی های متعدد با تیموریان، قراقویونلوها و برخی قبایل ساکن منطقه، به شکلی خشن و سخت بروز یافت و با جلوه های افراطی در باورهای اعتقادی به ویژه نزد مولاعلی توام گشت. با قتل مولاعلی نیروی افراطی این نهضت، سیدمحمد جنبش را به شیوه ای آرام هدایت کرد و به حفظ دست آوردهای موجود پرداخت. در فرمانروایی درازمدت محسن، قلمرو حکومت آنها به اوج خود رسید. بعد اعتقادی آنها نیز از زمان قتل مولا علی در روندی اعتدال گرایانه قرار گرفته بود و با شتابی بیشتر در این مسیر حرکت می کرد. و سلطان محسن این توصیه پدر را راهنمای عملی خود قرار داده بود که از «معاصی و کفر» برادرش مولا علی پرهیز کند. او تا آنجا پیش رفت که عالمان شیعی به چشم حامی دین به او می نگریستند و به نام او اثر تالیف کردند. با قدرت گیری شاه اسماعیل صفوی، وی به حکومت مستقل مشعشعیان پایان داد و از آن به بعد، آنها بیش از دویست سال به صورت والیان دست نشانده پادشاهی صفویه، بر منطقه خوزستان حکومت کردند و دورانی بوجود آمد که مشعشیان با یک تحول اعتقادی به جامعه امامیه پیوستند. به دنبال این تحولات که در حوزه اعتقادی مشعشعیان روی داد، نسلی از والی زادگان مشعشعی ظهور کردند که در حوزه معارف دینی از مقام و مرتبه علمی برخوردار بودند. سید خلف بن سید مطلب و سیدعلی بن سیدخلف از جمله این بزرگان بودند که تالیفات متعددی در علوم مختلف دینی داشتند. البته علی رغم پیوستن مشعشعیان به جامعه امامیه، عقاید غالیانه قبلی ایشان، در مواردی سرمشق فرقه های غالی بعدی، خصوصا شیخیه و بابیه شد. از سوی دیگر گروه هایی از مشعشعیان نیز همچنان بر عقاید غالیانه خویش باقی ماندند و در قالب برخی خاندانهای اهل حق تا به امروز همچنان عقاید غالیانه خویش را حفظ نموده اند.
wikifeqh: مشعشیان