[ویکی فقه] منابع روایی شیعه و خصوصا کتاب های اهل سنّت ، سرشار از فضائل و مناقب حضرت مجتی (علیه السّلام) از زبان رسول خدا (صلی الله علیه و اله وسلّم) است؛ در ادامه به گوشه ای از دریای بیکران فضائل آن حضرت اشاره می گردد.
دامنه شخصیّت بی مانند سبط اکبر پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) امام حسن مجتبی (علیه السّلام) آنقدر وسیع و گسترده است که آثار و نشانه های آن در تمام کتاب های حدیث، تراجم، سیره، تاریخ و مناقب فراوان به چشم می خورد. امام حسن (علیه السّلام) یکی از اصحاب کساء و آل عبا و از اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و اله وسلّم) است؛ اهل بیتی که آیات فراوانی در شان ایشان نازل شده است. پیامبر (صلی الله علیه و اله وسلّم) در جریان مباهله، وی و برادرش امام حسین، حضرت علی و فاطمه (علیهم السّلام) را به فرمان خدا، همراه خویش برد. آیات تطهیر، ذوی القربی، اولی الامر و بقیه آیاتی که در شان ائمه اطهار و امام مجتبی (علیه السّلام) نازل شده؛ فضیلتی بزرگ برای وی و سایر اهل بیت (علیهم السّلام) به شمار می رود. کتاب های اهل سنّت نیز سرشار از فضایل و مناقب آن حضرت از زبان رسول خدا (صلی الله علیه و اله وسلّم) است؛ در ادامه به گوشه ای از فضائل آن حضرت اشاره می گردد.
شرافت نسب
حسن بن علی بن ابی طالب بن عبدالمطلب بن هاشم، هاشمی و قریشی است. از نظر شرافت نسب، در فضیلت این امام بزرگوار همین بس که جدّ ارجمندشان حضرت محمد مصطفی (صلی الله علیه و اله وسلّم) سرور فرزندان آدم (علیه السّلام) و پدرشان علی مرتضی (علیه السّلام) سرور اوصیا و مادرشان فاطمه زهرا (سلام الله علیها) پاره تن پیامبر اسلام (صلی الله علیه و اله وسلّم) بانوی بانوان جهان بود و جدّه بزرگوارشان حضرت خدیجه (علیهاالسّلام) دختر خویلد نخستین زنی بود که در امت اسلامی به دین اسلام درآمد و اول بانویی بود که اموال و دارایی خود را در راه خدا بخشید و در راه تبلیغ رسالت پیامبر (صلی الله علیه و اله وسلّم) به یاری وی پرداخت و از رنج و آزار قومش که به آن حضرت روا می داشتند کاست؛ و عمویشان جعفر طیّار و عموی پدرشان حمزه شیر خدا و سید الشهدا و جدّ بزرگوارشان ابوطالب بود که در موارد مختلف به یاری و دفاع از رسول اللّه (صلی الله علیه و اله وسلّم) پرداخت و در راه دفاع از آن حضرت هر نوع رنج و آزار را به جان خرید، و جدّ پدرشان عبد المطلب، شیبةالمحمد و سید سرزمین بطحا، و جدّ جدّشان هاشم بود که مهماندار حاجیان خانه خدا و تهیه کننده غذا برای نیازمندان بود و از سروران قریش به شمار می رفت. ابن شهر آشوب در کتاب مناقب درباره شرافت امام چنین روایت کرده است: «ما بلغ احد من الشرف بعد رسول الله (صلی الله علیه و آله وسلّم) ما بلغ الحسن؛ احدی پس از رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) در شرافت مقام به حسن بن علی (علیه السّلام) نرسید.» سپس می گوید: رسم چنان بود که برای آن حضرت بر در خانه اش فرش می گستراندند، و چون امام (علیه السّلام) می آمد و روی آن فرش می نشست، راه بسته می شد و بند می آمد، زیرا کسی از آنجا نمی گذشت جز آنکه به خاطر جلالت مقام آن حضرت می ایستاد و جلو نمی رفت، و هنگامی که امام (علیه السّلام) از ماجرا مطلع می شد برمی خاست و داخل خانه می شد و مردم هم می رفتند و راه باز می شد.
فرزند پیامبر اسلام
امام حسن (علیه السّلام) بزرگترین نوه پیامبر اسلام (صلی الله علیه و اله وسلّم) از طرف مادر ارجمندشان حضرت فاطمه (علیهاالسّلام) هستند. رسول خدا (صلی الله علیه و اله وسلّم) فرمود: «إنّ اللّه تعالی جعل ذریة کل نبیّ مِن صلبه و جعل ذرّیتی فی صلب علی بن ابی طالب؛ خدای تعالی نسل هر یک از پیامبران را از صلب خود آن پیامبران معین فرمود، اما فرزندان مرا از نسل علی بن ابی طالب قرار داد.» لذا نسل پیامبر اسلام (صلی الله علیه و اله وسلّم) تنها به حسن و حسین (علیهماالسّلام) و فرزندان آنها منحصر گردید. آیه مباهله به روشنی دلالت می کند که حسن و حسین دو فرزند رسول خدا (صلی الله علیه و اله وسلّم) هستند؛ زیرا آن حضرت وعده داد، فرزندانش را برای مباهله بخواند، و حسن و حسین را آورد، پس این دو فرزندان او هستند. یکی از مواردی که مؤید این مطلب (که نوه دختری فرزند انسان محسوب می شود) است، سخن خداوند در سوره انعام است: «وَ مِن ذُرِّیَّتِهِ دَاوُودَ وَ سُلَیَْمانَ» تا آنجا که خداوند می فرماید: «وَ یَحْیَی وَ عِیسَی» زیرا معلوم است که نسبت عیسی به ابراهیم به وسیله مادر است؛ پس ثابت شد که گاهی نوه دختری، فرزند نامیده می شود؛ والله اعلم. شاهد دیگر بر این که نوه دختری حقیقتاً فرزندِ پدرِ دختر است، این سخنان است، که از رسول خدا (صلی الله علیه و اله وسلّم) نقل شده: «ابنی هذا سیّد؛ این فرزندم آقا و سرور است.» همچنین پیامبر به علی (علیه السّلام) فرمودند: «انت اخی و ابو وُلدی؛ تو برادر و پدر فرزندانم هستی.» نبی مکرم اسلام در جای دیگر چنین می فرماید: «هذان ابنای من احبّهما فقد احبّنی؛ این دو (حسن و حسین) دو فرزند من هستند، هرکس آنها را دوست بدارد مرا دوست داشته است.» امام حسن (علیه السّلام) نیز در بین خطبه ای خویش را چنین معرفی می کند: «ایّها الناس! من عرفنی فقد عرفنی و من لم یعرفنی فانا الحسن بن علی بن ابی طالب، انا ابن رسول الله، انا ابن البشیر، انا ابن النذیر، انا ابن السراج المنیر، انا ابن مزنه السماء، انا ابن من بُعِث رحمه للعالمین، انا ابن من بُعِث الی الجنّ و الانس، انا ابن من قاتلت معه الملائکه، انا ابن من جعلت له الارض مسجداً و طهوراً، انا ابن من اذهب الله عنهم الرجس و طهّرهم تطهیراً...؛ ای مردم! هر کس مرا شناخت که شناخته و هر کس که مرا نشناخت، من حسن بن علی بن ابی طالب هستم؛ من فرزند رسول خدایم؛ من فرزند بشارت دهنده ام؛ من فرزند بیم دهنده ام؛ من فرزند چراغ نورافشانم؛ من فرزند زینت آسمانم؛ من فرزند کسی هستم که به عنوان رحمت عالمیان مبعوث شد؛ من پسر کسی هستم که به سوی جن و انس مبعوث گشت؛ من فرزند کسی هستم که زمین برای او محلّ سجده و طهارت قرار داده شد؛ من فرزند کسی هستم که خداوند از آنان پلیدی را دور کرده و کاملا پاکشان نمود؛ من از آن خاندانم که جبرئیل بر آنان نازل می شد و از خانه ایشان عروج می کرد؛ من از آن خاندانم که خدا محبّت و ولایت آنان را واجب کرد و در آیه ای که بر محمد نازل کرد فرمود: «قل لا اسئلکم علیه اجراً الاّ الموده فی القربی؛ بگو به ازای آن (رسالت) پاداشی از شما نمی خواهم مگر محبّت در باره خویشانم...» و به دست آوردن نیکی محبّت ماست.
محبوب رسول خدا
...
دامنه شخصیّت بی مانند سبط اکبر پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) امام حسن مجتبی (علیه السّلام) آنقدر وسیع و گسترده است که آثار و نشانه های آن در تمام کتاب های حدیث، تراجم، سیره، تاریخ و مناقب فراوان به چشم می خورد. امام حسن (علیه السّلام) یکی از اصحاب کساء و آل عبا و از اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و اله وسلّم) است؛ اهل بیتی که آیات فراوانی در شان ایشان نازل شده است. پیامبر (صلی الله علیه و اله وسلّم) در جریان مباهله، وی و برادرش امام حسین، حضرت علی و فاطمه (علیهم السّلام) را به فرمان خدا، همراه خویش برد. آیات تطهیر، ذوی القربی، اولی الامر و بقیه آیاتی که در شان ائمه اطهار و امام مجتبی (علیه السّلام) نازل شده؛ فضیلتی بزرگ برای وی و سایر اهل بیت (علیهم السّلام) به شمار می رود. کتاب های اهل سنّت نیز سرشار از فضایل و مناقب آن حضرت از زبان رسول خدا (صلی الله علیه و اله وسلّم) است؛ در ادامه به گوشه ای از فضائل آن حضرت اشاره می گردد.
شرافت نسب
حسن بن علی بن ابی طالب بن عبدالمطلب بن هاشم، هاشمی و قریشی است. از نظر شرافت نسب، در فضیلت این امام بزرگوار همین بس که جدّ ارجمندشان حضرت محمد مصطفی (صلی الله علیه و اله وسلّم) سرور فرزندان آدم (علیه السّلام) و پدرشان علی مرتضی (علیه السّلام) سرور اوصیا و مادرشان فاطمه زهرا (سلام الله علیها) پاره تن پیامبر اسلام (صلی الله علیه و اله وسلّم) بانوی بانوان جهان بود و جدّه بزرگوارشان حضرت خدیجه (علیهاالسّلام) دختر خویلد نخستین زنی بود که در امت اسلامی به دین اسلام درآمد و اول بانویی بود که اموال و دارایی خود را در راه خدا بخشید و در راه تبلیغ رسالت پیامبر (صلی الله علیه و اله وسلّم) به یاری وی پرداخت و از رنج و آزار قومش که به آن حضرت روا می داشتند کاست؛ و عمویشان جعفر طیّار و عموی پدرشان حمزه شیر خدا و سید الشهدا و جدّ بزرگوارشان ابوطالب بود که در موارد مختلف به یاری و دفاع از رسول اللّه (صلی الله علیه و اله وسلّم) پرداخت و در راه دفاع از آن حضرت هر نوع رنج و آزار را به جان خرید، و جدّ پدرشان عبد المطلب، شیبةالمحمد و سید سرزمین بطحا، و جدّ جدّشان هاشم بود که مهماندار حاجیان خانه خدا و تهیه کننده غذا برای نیازمندان بود و از سروران قریش به شمار می رفت. ابن شهر آشوب در کتاب مناقب درباره شرافت امام چنین روایت کرده است: «ما بلغ احد من الشرف بعد رسول الله (صلی الله علیه و آله وسلّم) ما بلغ الحسن؛ احدی پس از رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) در شرافت مقام به حسن بن علی (علیه السّلام) نرسید.» سپس می گوید: رسم چنان بود که برای آن حضرت بر در خانه اش فرش می گستراندند، و چون امام (علیه السّلام) می آمد و روی آن فرش می نشست، راه بسته می شد و بند می آمد، زیرا کسی از آنجا نمی گذشت جز آنکه به خاطر جلالت مقام آن حضرت می ایستاد و جلو نمی رفت، و هنگامی که امام (علیه السّلام) از ماجرا مطلع می شد برمی خاست و داخل خانه می شد و مردم هم می رفتند و راه باز می شد.
فرزند پیامبر اسلام
امام حسن (علیه السّلام) بزرگترین نوه پیامبر اسلام (صلی الله علیه و اله وسلّم) از طرف مادر ارجمندشان حضرت فاطمه (علیهاالسّلام) هستند. رسول خدا (صلی الله علیه و اله وسلّم) فرمود: «إنّ اللّه تعالی جعل ذریة کل نبیّ مِن صلبه و جعل ذرّیتی فی صلب علی بن ابی طالب؛ خدای تعالی نسل هر یک از پیامبران را از صلب خود آن پیامبران معین فرمود، اما فرزندان مرا از نسل علی بن ابی طالب قرار داد.» لذا نسل پیامبر اسلام (صلی الله علیه و اله وسلّم) تنها به حسن و حسین (علیهماالسّلام) و فرزندان آنها منحصر گردید. آیه مباهله به روشنی دلالت می کند که حسن و حسین دو فرزند رسول خدا (صلی الله علیه و اله وسلّم) هستند؛ زیرا آن حضرت وعده داد، فرزندانش را برای مباهله بخواند، و حسن و حسین را آورد، پس این دو فرزندان او هستند. یکی از مواردی که مؤید این مطلب (که نوه دختری فرزند انسان محسوب می شود) است، سخن خداوند در سوره انعام است: «وَ مِن ذُرِّیَّتِهِ دَاوُودَ وَ سُلَیَْمانَ» تا آنجا که خداوند می فرماید: «وَ یَحْیَی وَ عِیسَی» زیرا معلوم است که نسبت عیسی به ابراهیم به وسیله مادر است؛ پس ثابت شد که گاهی نوه دختری، فرزند نامیده می شود؛ والله اعلم. شاهد دیگر بر این که نوه دختری حقیقتاً فرزندِ پدرِ دختر است، این سخنان است، که از رسول خدا (صلی الله علیه و اله وسلّم) نقل شده: «ابنی هذا سیّد؛ این فرزندم آقا و سرور است.» همچنین پیامبر به علی (علیه السّلام) فرمودند: «انت اخی و ابو وُلدی؛ تو برادر و پدر فرزندانم هستی.» نبی مکرم اسلام در جای دیگر چنین می فرماید: «هذان ابنای من احبّهما فقد احبّنی؛ این دو (حسن و حسین) دو فرزند من هستند، هرکس آنها را دوست بدارد مرا دوست داشته است.» امام حسن (علیه السّلام) نیز در بین خطبه ای خویش را چنین معرفی می کند: «ایّها الناس! من عرفنی فقد عرفنی و من لم یعرفنی فانا الحسن بن علی بن ابی طالب، انا ابن رسول الله، انا ابن البشیر، انا ابن النذیر، انا ابن السراج المنیر، انا ابن مزنه السماء، انا ابن من بُعِث رحمه للعالمین، انا ابن من بُعِث الی الجنّ و الانس، انا ابن من قاتلت معه الملائکه، انا ابن من جعلت له الارض مسجداً و طهوراً، انا ابن من اذهب الله عنهم الرجس و طهّرهم تطهیراً...؛ ای مردم! هر کس مرا شناخت که شناخته و هر کس که مرا نشناخت، من حسن بن علی بن ابی طالب هستم؛ من فرزند رسول خدایم؛ من فرزند بشارت دهنده ام؛ من فرزند بیم دهنده ام؛ من فرزند چراغ نورافشانم؛ من فرزند زینت آسمانم؛ من فرزند کسی هستم که به عنوان رحمت عالمیان مبعوث شد؛ من پسر کسی هستم که به سوی جن و انس مبعوث گشت؛ من فرزند کسی هستم که زمین برای او محلّ سجده و طهارت قرار داده شد؛ من فرزند کسی هستم که خداوند از آنان پلیدی را دور کرده و کاملا پاکشان نمود؛ من از آن خاندانم که جبرئیل بر آنان نازل می شد و از خانه ایشان عروج می کرد؛ من از آن خاندانم که خدا محبّت و ولایت آنان را واجب کرد و در آیه ای که بر محمد نازل کرد فرمود: «قل لا اسئلکم علیه اجراً الاّ الموده فی القربی؛ بگو به ازای آن (رسالت) پاداشی از شما نمی خواهم مگر محبّت در باره خویشانم...» و به دست آوردن نیکی محبّت ماست.
محبوب رسول خدا
...
wikifeqh: فضایل_امام_مجتبی