طاطریه

[ویکی فقه] فرقه واقفیه به گروهی از شیعیانی گفته می شود که با دیدگاهی خاص از امامت و مهدویت به گروهی منحرف و گمراه کننده تبدیل شدند. این افراد با قائل شدن به مهدویت حضرت موسی بن جعفر (علیه السّلام) به امامت شیعه پایان دادند و با این کار سیر امامت بعد از حضرت موسی بن جعفر (علیه السّلام) را منکر شدند. واقفیه با اینکه یک گروه منحرف بودند اما از برخی علماء چون عبدالله بن بکیر و علی بن ابی حمزه و علی بن محمد طاطری و حسن بن محمد بن سماعه تشکیل شده بودند و این عالمان تاثیر بسزائی در این انحراف داشتند؛ زیرا وجود عالمان دینی در یک مجموعه باعث جذب افراد عوام و توجیه آنان می شود. اکنون به علی بن حسن معروف به طاطری و نقش او در این انحراف اشاره می کنیم.
علی بن حسن کوفی از بزرگان واقفیه است. او به دلیل شغلش که خرید و فروش لباسهایی به نام طاطریه (به رنگ سفید دمشقی و مصری) بود به این اسم خوانده شده است. او از بزرگان و فقها واقفیه محسوب می شود و در زمان امام کاظم (علیه السّلام) زندگی می کرده و از اصحاب آن حضرت معرفی شده است. مرکز فعالیت های او کوفه بوده و نویسنده سی عنوان کتاب در زمینه فقهی و اعتقادی است. که برخی از آنها عبارت است از: الحیض و النفاس، کتاب المواقیت، کتاب القبلة، کتاب فضائل امیرالمؤمنین (علیه السّلام)، کتاب الصداق، کتاب النکاح، کتاب الولایة، کتاب المعرفة، کتاب الفطرة، التوحید، الامامة، الوفاة، الصلاة، المتعة، الفرائض، الغیبة، الطلاق الاوقات، المناقب، الحجج فی الطلاق، الحج، الدعاء، الامامة. یکی از خصوصیاتی که در کتب شیعه برای معرفی او عنوان شده این است که وی در مذهب واقفه بسیار تعصب داشته و نسبت به امامیه دشمنی شدیدی ابراز می کرده و در دفاع از مذهب خود دست به نگارش کتاب های بسیاری زده است. اما با این حال عالمان شیعه او را در نقل روایات مطمئن شمرده اند و گفته شده که اساتید او نیز در نقل حدیث مطمئن هستند، با اینکه اکثر آنها واقفی بوده اند. از او در اسناد شیعه به عنوان طاطری و یا علی بن حسن و یا علی بن حسن بن محمد طاطری، علی بن محمد طاطری، علی بن حسن بن محمد طائی، علی بن حسن جرمی، علی جرمی، علی طاطری، یاد شده است. اساتید وی نیز از واقفه بودند مانند محمد بن زیاد، جعفر بن سماعه، عبدالله بن جبله، علی بن رباط، محمد بن ابی حمزه، محمد بن سکین، درست بن ابی منصور است. اما حسن بن محبوب نیز از علماء امامیه از اساتید او محسوب می شود. چنانکه شاگردان او نیز از مکتب واقفه هستند؛ چون: موسی بن قاسم، سلمة بن خطاب، عبیدالله بن احمد دهقان هستند. حسن بن محمد بن سماعه از بزرگان فرقه واقفه این اعتقاد را به واسطه طاطری به دست آورده ولی از او روایتی نقل نکرده.
ضعف و وثاقت طاطری
به دلیل اینکه طاطری در مذهب واقفیه بوده و از بزرگان این فرقه محسوب می شود، هرگز عقایدش در این باره مورد تایید علماء شیعه نبوده بلکه بزرگانی چون ابوسهل نوبختی به نقد آراء او در امامت پرداخته اند و کتابی در این زمینه نوشته است. علاوه بر آن تمام ادله ای که بر بطلان مذهب واقفه مطرح شده برای رد تفکرات و اعتقادات طاطری در امامت و مهدویت نیز کفایت می کند؛ زیرا او به عنوان اینکه یکی از بزرگان مذهی واقفیه بوده و در این زمینه کتب اصلی و مبانی واقفه را تقویت می کرده به شاگردان و همفکران او طاطریه گفته می شده ولی در واقع هیچ تفاوتی با واقفیه ندارند. با این حال او یک فرد دروغ گو و شیاد نبوده، به همین دلیل روایات او از افراد مطمئنی که با امام (علیه السّلام) در ارتباط بوده اند و با مبانی اعتقادی و فقهی شیعه تعارض نداشته باشد، مورد پذیرش شیعه است. همانطور که گفته شده او کتابی در باب فضائل امیرالمومنین علی (علیه السّلام) دارد که روایاتی از آن کتاب در کتب اصلی شیعه وجود دارد و مورد قبول است. همچنین است روایات او در زمینه فقهی. پس باید دانست که عالمان شیعه با مرزبندی بین عقیده شخص و روایات او، با ملاک های علمی به بررسی روایات پرداخته و لو اینکه عقیده او را در یک مساله مهم چون امامت قبول نداشته باشند. این برخورد از سوی شیعه نسبت به دیگر بزرگان واقفیه و دیگر فرق شیعی منحرف نیز وجود دارد.
برخی روایات طاطری
به عنوان نمونه به برخی از روایاتی که طاطری به نقل آن ها پرداخته و در سلسه سند آن قرار دارد و با عقاید شیعه در تضاد نیست، اشاره می کنیم:
← روایت اول
...