حکم عیب جویی

[ویکی فقه] عیب جویی، یعنی جست و جو از عیب دیگران و بازگو کردن آن می باشد.
صفت عیب جویی از صفات ناپسند است و در روایات متعدد از این کار نکوهش شده است. از امیر مؤمنان ، علی (علیه السّلام) نقل شده است:«در جهالت و نادانی انسان همین بس که به عیوب خود جاهل باشد (و آن ها را نبیند) و بر مردم به عیبی خرده بگیرد که خود گرفتار آن است و نمی تواند از آن رهایی یابد». و نیز از آن حضرت روایت شده است:«بزرگ ترین عیب آن است که بر دیگران به عیبی خرده بگیری که همانند آن در تو وجود دارد». از عنوان یاد شده به مناسبت در باب جهاد و تجارت سخن گفته اند.
احکام
بازگو کردن عیب برادر مؤمن در غیاب او، غیبت به شمار رفته و حرام است و چنانچه آن عیب در او نباشد، مصداق تهمت خواهد بود.مستحب است انسان به اصلاح عیوب خود بپردازد و از عیوب دیگران چشم فروبندد. رسول خدا (صلّی اللّه علیه و آله) در حدیثی فرمود:«خوشا به حال کسی که عیبش او را از عیوب برادران ایمانی اش بازدارد».

[ویکی فقه] حکم عیب جویی (قرآن). عیب جویی و جست و جو از عیوب دیگران، یکی از رذایل اخلاقی است؛ این اصطلاح در قرآن به کار نرفته است اما با تعابیری همسان در برخی از آیات تمسخر، استهزاء، تجسس و... مورد نکوهش واقع شده است.
حرمت عیب جویی مؤمنان از یکدیگر:• «یـایها الذین ءامنوا لا یسخر قوم من قوم عسی ان یکونوا خیرا منهم ولا نساء من نساء عسی ان یکن خیرا منهن ولا تلمزوا انفسکم ولا تنابزوا بالالقـب بئس الاسم الفسوق بعد الایمـن ومن لم یتب فاولـئک هم الظــلمون؛ ای کسانی که ایمان آورده اید، هرگز گروهی (از مردان شما) گروه دیگر را مسخره نکند شاید آن گروه (مسخره شدگان) بهتر از آنان باشند، و نه زنانی زنان دیگر را، شاید آن گروه بهتر از آنان باشند، و از یکدیگر عیب جویی نکنید، و همدیگر را به لقب های زشت مخوانید؛ بد نامگذاری است (یاد کردن مؤمن به) فسق پس از ایمان (مؤمن را به نام مرتکب گناهان خواندن)، و آنان که توبه نکنند آنهایند که ستمکارند.»• «الذین یلمزون المطوعین من المؤمنین فی الصدقـت والذین لا یجدون الا جهدهم فیسخرون منهم سخر الله منهم ولهم عذاب الیم؛ آنان که بر مؤمنانی که به رغبت صدقه می دهند و صدقه مستحبی می پردازند و بر کسانی که (در انفاق) جز به مقدار توان پیدا نمی کنند، درباره صدقات شان خرده می گیرند (به تصدق اغنیاء مؤمنین و فقرائشان طعن می زنند) و آنها را مسخره می کنند خداوند آنها را مسخره می کند، و برای آنها عذابی دردناک خواهد بود.»• «ویل لکل همزة لمزه؛ وای بر هر عادت کننده به عیب جویی مردم و بدگویی دیگران!»• «ان شانئک هو الابتر؛ همانا (تو ابتر و بی نسل نیستی) دشمن توست که دم بریده و بی نسل است.»
حرمت اطاعت از عیب جویان
حرمت اطاعت از عیب جویان:• «ولا تطع کل حلاف مهین؛ و از هیچ کس که بسیار سوگند خور و فرومایه است فرمان مبر.»• «هماز مشاء بنمیم؛ آن که سخت عیب جو و بدگو و گام بردارنده به سخن چینی است .»
حرمت برملا ساختن عیوب مردم
حرمت افشاگری و برملا ساختن عیوب مردم:• «ما یفعل الله بعذابکم ان شکرتم وءامنتم...؛ خداوند را با عذاب شما چه کار (چه نیازی به آن و چه سودی برای او دارد) اگر شما سپاس گزارید و ایمان آورید؟! و خدا همواره سپاسگزار و داناست.»• «لا یحب الله الجهر بالسوء من القول ...؛ خداوند بدگویی بلند و آشکار (مانند غیبت، بهتان، نکوهش، سعایت و نفرین) را دوست ندارد (کراهت تشریعی شدید یا خفیف دارد) جز برای کسی که بر او ستم رفته باشد، و خداوند همواره شنوا و داناست.»
جواز بر ملا ساختن عیوب ستمگران
...