[ویکی فقه] حکم سجده (قرآن). وقتی خداوند حضرت آدم (علیه السلام) را آفریدند همه فرشتگان موظف به سجده کردن به آدم شدند که البته برای سجده کردن هم در اسلام احکامی وضع شده است.
فرشتگان به سجده برای آدم (علیه السلام) موظف شدند.«ولقد خلقنـکم ثم صورنـکم ثم قلنا للملـئکة اسجدوا لاءدم فسجدوا الا ابلیس لم یکن من السـجدین؛ ما شما را آفریدیم؛ سپس صورت بندی کردیم؛ بعد به فرشتگان گفتیم: برای آدم خضوع کنید! آنها همه سجده کردند؛ جز ابلیس که از سجده کنندگان نبود.».در این سوره ها با تعبیرات مختلف، آفرینش انسان از خاک و سجود فرشتگان برای او، و سرکشی شیطان و سپس موضع گیریش در برابر نوع انسان آمده است .در این آیه، خداوند می گوید: ما شما را آفریدیم ، و سپس صورت بندی کردیم ، بعد از آن به فرشتگان (و از جمله ابلیس که در صف آنها قرار داشت اگر چه جزء آنها نبود) فرمان دادیم ، برای آدم جد نخستین شما سجده کنند (و لقد خلقناکم ثم صورناکم ثم قلنا للملائکة اسجدوا لادم ).همگی این فرمان را به جان و دل پذیرفتند و برای آدم سجده کردند مگر ابلیس که از سجده کنندگان نبود (فسجدوا الا ابلیس لم یکن من الساجدین). «واذ قلنا للملـئکة اسجدوا لادم فسجدوا الا ابلیس کان من الجن ففسق عن امر ربه افتتخذونه وذریته اولیاء من دونی وهم لکم عدو بئس للظــلمین بدلا؛ به یاد آرید زمانی را که به فرشتگان گفتیم: برای آدم سجده کنید! آنها همگی سجده کردند جز ابلیس -که از جن بود- و از فرمان پروردگارش بیرون شد آیا (با این حال،) او و فرزندانش را به جای من اولیای خود انتخاب می کنید، در حالی که آنها دشمن شما هستند؟! (فرمانبرداری از شیطان و فرزندانش به جای اطاعت خدا،) چه جایگزینی بدی است برای ستمکاران!».«ولقد عهدنا الی ءادم من قبل فنسی ولم نجد له عزمـا• واذقلنا للملـئکة اسجدوا لادم فسجدوا الا ابلیس ابی؛ پیش از این، از آدم پیمان گرفته بودیم؛ امّا او فراموش کرد؛ و عزم استواری برای او نیافتیم!• و به یاد آور هنگامی را که به فرشتگان گفتیم: «برای آدم سجده کنید!» همگی سجده کردند؛ جز ابلیس که سرباز زد (و سجده نکرد)!».«واذ قال ربک للملـئکة انی خــلق بشرا من صلصـل من حما مسنون• فاذا سویته ونفخت فیه من روحی فقعوا له سـجدین؛ و (به خاطر بیاور) هنگامی که پروردگارت به فرشتگان گفت: «من بشری را از گل خشکیده ای که از گل بدبویی گرفته شده، می آفرینم.• هنگامی که کار آن را به پایان رساندم، و در او از روح خود (یک روح شایسته و بزرگ) دمیدم، همگی برای او سجده کنید!».«واذ قلنا للملـئکة اسجدوا لادم فسجدوا الا ابلیس قال ءاسجد لمن خلقت طینـا؛ (به یاد آورید) زمانی را که به فرشتگان گفتیم: برای آدم سجده کنید! آنها همگی سجده کردند، جز ابلیس که گفت: آیا برای کسی سجده کنم که او را از خاک آفریده ای؟!».«اذ قال ربک للملـئکة انی خــلق بشرا من طین• فاذا سویته ونفخت فیه من روحی فقعوا له سـجدین؛ و به خاطر بیاور هنگامی را که پروردگارت به فرشتگان گفت: من بشری را از گل می آفرینم!• هنگامی که آن را نظام بخشیدم و از روح خود در آن دمیدم، برای او به سجده افتید!». (تسویه انسان) به معنای تعدیل اعضای اوست، به اینکه اعضای بدنی او را با یکدیگر ترکیب و تکمیل کند تا به صورت انسانی تمام عیار درآید، و ((دمیدن روح در آن ((، عبارت است از اینکه او را موجودی زنده قرار دهد، و اگر روح دمیده شده در انسان را به خود خدای تعالی نسبت داده و فرموده : (از روح خودم در آن دمیدم)، به منظور شرافت دادن به آن روح است .و جمله (فقعوا) امر و از ماده (وقوع ) است، و این امر نتیجه و فرع تسویه و نفخ روح واقع شده ، می فرماید: حال که از روح خودم در آن دمیدم ، شما ملائکه بر او سجده کنید.فَسجَدَ الْمَلَئکَةُ کلُّهُمْ أَجْمَعُونَ.دلالت این جمله بر اینکه تمامی فرشتگان برای آدم سجده کردند و احدی از آن تخلف نکرده روشن است .إِلا إِبْلِیس استَکْبرَ وَ کانَ مِنَ الْکَفِرِینَ.یعنی ابلیس تکبر کرد و از سجده برای او دریغ ورزید، و او از سابق بر این کافر بود. و اینکه ابلیس قبل از این صحنه کافر بوده ، از آیه شریفه(لم اکن لاسجد لبشر خلقته من صلصال من حما مسنون) هم به خوبی استفاده می شود.
سجده به غیر خدا
سجده برای غیر خدا طبق آیات قرآن حرام می باشد.«ومن ءایـته الیل والنهار والشمس والقمر لا تسجدوا للشمس ولا للقمر واسجدوا لله الذی خلقهن ان کنتم ایاه تعبدون؛ و از نشانه های او، شب و روز و خورشید و ماه است؛ برای خورشید و ماه سجده نکنید، برای خدایی که آفریننده آنهاست سجده کنید اگر می خواهید او را بپرستید!».«وان المسـجد لله فلا تدعوا مع الله احدا؛ و اینکه مساجد از آن خداست، پس هیچ کس را با خدا نخوانید!».
سجده به خدا
سجده برای خداوند یک کار مطلوب است.«یـمریم اقنتی لربک واسجدی...؛ ای مریم ! (به شکرانه این نعمت) برای پروردگار خود، خضوع کن و سجده بجا آور! و با رکوع کنندگان، رکوع کن!».«لیسوا سواء من اهل الکتـب امة قائمة یتلون ءایـت الله ءاناء الیل وهم یسجدون؛ آنها همه یکسان نیستند؛ از اهل کتاب، جمعیّتی هستند که (به حق و ایمان) قیام می کنند؛ و پیوسته در اوقات شب، آیات خدا را می خوانند؛ در حالی که سجده می نمایند.».«ان الذین عند ربک لا یستکبرون عن عبادته ویسبحونه وله یسجدون؛ آنها که (در مقام قرب) نزد پروردگار تو هستند، (هیچ گاه) از عبادتش تکبر نمی ورزند، و او را تسبیح می گویند، و برایش سجده می کنند.».«ولله یسجد من فی السمـوت والارض طوعـا و کرهـا و ظـلــلهم بالغدو و الاصال؛ تمام کسانی که در آسمانها و زمین هستند -از روی اطاعت یا اکراه- و همچنین سایه هایشان، هر صبح و عصر برای خدا سجده می کنند.».«.. وکن من السـجدین؛ (برای دفع ناراحتی آنان) پروردگارت را تسبیح و حمد گو! و از سجده کنندگان باش!».«او لم یروا الی ما خلق الله من شیء یتفیؤا ظـلــله عن الیمین والشمائل سجدا لله وهم دخرون• ولله یسجد ما فی السمـوت وما فی الارض من دابة والملـئکة وهم لایستکبرون؛ آیا آنها مخلوقات خدا را ندیدند که سایه هایشان از راست و چپ حرکت دارند، و با خضوع برای خدا سجده می کنند؟!• (نه تنها سایه ها، بلکه) تمام آنچه در آسمانها و زمین از جنبندگان وجود دارد، و همچنین فرشتگان، برای خدا سجده می کنند و تکبّر نمی ورزند.».«قل ءامنوا به او لا تؤمنوا ان الذین اوتوا العلم من قبله اذا یتلی علیهم یخرون للاذقان سجدا؛ بگو: «خواه به آن ایمان بیاورید، و خواه ایمان نیاورید، کسانی که پیش از آن به آنها دانش داده شده، هنگامی که (این آیات) بر آنان خوانده می شود، سجده کنان به خاک می افتند..».«الم تر ان الله یسجد له من فی السمـوت ومن فی الارض والشمس والقمر والنجوم والجبال والشجر والدواب وکثیر من الناس وکثیر حق علیه العذاب...؛ آیا ندیدی که تمام کسانی که در آسمانها و کسانی که در زمینند برای خدا سجده می کنند؟! و (همچنین) خورشید و ماه و ستارگان و کوه ها و درختان و جنبندگان، و بسیاری از مردم! امّا بسیاری (ابا دارند، و) فرمان عذاب درباره آنان حتمی است؛ و هر کس را خدا خوار کند، کسی او را گرامی نخواهد داشت! خداوند هر کار را بخواهد (و صلاح بداند) انجام می دهد!».«یـایها الذین ءامنوا... واسجدوا...؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! رکوع کنید، و سجود بجا آورید، و پروردگارتان را عبادت کنید، و کار نیک انجام دهید، شاید رستگار شوید!».
← آیات مشابه
...
فرشتگان به سجده برای آدم (علیه السلام) موظف شدند.«ولقد خلقنـکم ثم صورنـکم ثم قلنا للملـئکة اسجدوا لاءدم فسجدوا الا ابلیس لم یکن من السـجدین؛ ما شما را آفریدیم؛ سپس صورت بندی کردیم؛ بعد به فرشتگان گفتیم: برای آدم خضوع کنید! آنها همه سجده کردند؛ جز ابلیس که از سجده کنندگان نبود.».در این سوره ها با تعبیرات مختلف، آفرینش انسان از خاک و سجود فرشتگان برای او، و سرکشی شیطان و سپس موضع گیریش در برابر نوع انسان آمده است .در این آیه، خداوند می گوید: ما شما را آفریدیم ، و سپس صورت بندی کردیم ، بعد از آن به فرشتگان (و از جمله ابلیس که در صف آنها قرار داشت اگر چه جزء آنها نبود) فرمان دادیم ، برای آدم جد نخستین شما سجده کنند (و لقد خلقناکم ثم صورناکم ثم قلنا للملائکة اسجدوا لادم ).همگی این فرمان را به جان و دل پذیرفتند و برای آدم سجده کردند مگر ابلیس که از سجده کنندگان نبود (فسجدوا الا ابلیس لم یکن من الساجدین). «واذ قلنا للملـئکة اسجدوا لادم فسجدوا الا ابلیس کان من الجن ففسق عن امر ربه افتتخذونه وذریته اولیاء من دونی وهم لکم عدو بئس للظــلمین بدلا؛ به یاد آرید زمانی را که به فرشتگان گفتیم: برای آدم سجده کنید! آنها همگی سجده کردند جز ابلیس -که از جن بود- و از فرمان پروردگارش بیرون شد آیا (با این حال،) او و فرزندانش را به جای من اولیای خود انتخاب می کنید، در حالی که آنها دشمن شما هستند؟! (فرمانبرداری از شیطان و فرزندانش به جای اطاعت خدا،) چه جایگزینی بدی است برای ستمکاران!».«ولقد عهدنا الی ءادم من قبل فنسی ولم نجد له عزمـا• واذقلنا للملـئکة اسجدوا لادم فسجدوا الا ابلیس ابی؛ پیش از این، از آدم پیمان گرفته بودیم؛ امّا او فراموش کرد؛ و عزم استواری برای او نیافتیم!• و به یاد آور هنگامی را که به فرشتگان گفتیم: «برای آدم سجده کنید!» همگی سجده کردند؛ جز ابلیس که سرباز زد (و سجده نکرد)!».«واذ قال ربک للملـئکة انی خــلق بشرا من صلصـل من حما مسنون• فاذا سویته ونفخت فیه من روحی فقعوا له سـجدین؛ و (به خاطر بیاور) هنگامی که پروردگارت به فرشتگان گفت: «من بشری را از گل خشکیده ای که از گل بدبویی گرفته شده، می آفرینم.• هنگامی که کار آن را به پایان رساندم، و در او از روح خود (یک روح شایسته و بزرگ) دمیدم، همگی برای او سجده کنید!».«واذ قلنا للملـئکة اسجدوا لادم فسجدوا الا ابلیس قال ءاسجد لمن خلقت طینـا؛ (به یاد آورید) زمانی را که به فرشتگان گفتیم: برای آدم سجده کنید! آنها همگی سجده کردند، جز ابلیس که گفت: آیا برای کسی سجده کنم که او را از خاک آفریده ای؟!».«اذ قال ربک للملـئکة انی خــلق بشرا من طین• فاذا سویته ونفخت فیه من روحی فقعوا له سـجدین؛ و به خاطر بیاور هنگامی را که پروردگارت به فرشتگان گفت: من بشری را از گل می آفرینم!• هنگامی که آن را نظام بخشیدم و از روح خود در آن دمیدم، برای او به سجده افتید!». (تسویه انسان) به معنای تعدیل اعضای اوست، به اینکه اعضای بدنی او را با یکدیگر ترکیب و تکمیل کند تا به صورت انسانی تمام عیار درآید، و ((دمیدن روح در آن ((، عبارت است از اینکه او را موجودی زنده قرار دهد، و اگر روح دمیده شده در انسان را به خود خدای تعالی نسبت داده و فرموده : (از روح خودم در آن دمیدم)، به منظور شرافت دادن به آن روح است .و جمله (فقعوا) امر و از ماده (وقوع ) است، و این امر نتیجه و فرع تسویه و نفخ روح واقع شده ، می فرماید: حال که از روح خودم در آن دمیدم ، شما ملائکه بر او سجده کنید.فَسجَدَ الْمَلَئکَةُ کلُّهُمْ أَجْمَعُونَ.دلالت این جمله بر اینکه تمامی فرشتگان برای آدم سجده کردند و احدی از آن تخلف نکرده روشن است .إِلا إِبْلِیس استَکْبرَ وَ کانَ مِنَ الْکَفِرِینَ.یعنی ابلیس تکبر کرد و از سجده برای او دریغ ورزید، و او از سابق بر این کافر بود. و اینکه ابلیس قبل از این صحنه کافر بوده ، از آیه شریفه(لم اکن لاسجد لبشر خلقته من صلصال من حما مسنون) هم به خوبی استفاده می شود.
سجده به غیر خدا
سجده برای غیر خدا طبق آیات قرآن حرام می باشد.«ومن ءایـته الیل والنهار والشمس والقمر لا تسجدوا للشمس ولا للقمر واسجدوا لله الذی خلقهن ان کنتم ایاه تعبدون؛ و از نشانه های او، شب و روز و خورشید و ماه است؛ برای خورشید و ماه سجده نکنید، برای خدایی که آفریننده آنهاست سجده کنید اگر می خواهید او را بپرستید!».«وان المسـجد لله فلا تدعوا مع الله احدا؛ و اینکه مساجد از آن خداست، پس هیچ کس را با خدا نخوانید!».
سجده به خدا
سجده برای خداوند یک کار مطلوب است.«یـمریم اقنتی لربک واسجدی...؛ ای مریم ! (به شکرانه این نعمت) برای پروردگار خود، خضوع کن و سجده بجا آور! و با رکوع کنندگان، رکوع کن!».«لیسوا سواء من اهل الکتـب امة قائمة یتلون ءایـت الله ءاناء الیل وهم یسجدون؛ آنها همه یکسان نیستند؛ از اهل کتاب، جمعیّتی هستند که (به حق و ایمان) قیام می کنند؛ و پیوسته در اوقات شب، آیات خدا را می خوانند؛ در حالی که سجده می نمایند.».«ان الذین عند ربک لا یستکبرون عن عبادته ویسبحونه وله یسجدون؛ آنها که (در مقام قرب) نزد پروردگار تو هستند، (هیچ گاه) از عبادتش تکبر نمی ورزند، و او را تسبیح می گویند، و برایش سجده می کنند.».«ولله یسجد من فی السمـوت والارض طوعـا و کرهـا و ظـلــلهم بالغدو و الاصال؛ تمام کسانی که در آسمانها و زمین هستند -از روی اطاعت یا اکراه- و همچنین سایه هایشان، هر صبح و عصر برای خدا سجده می کنند.».«.. وکن من السـجدین؛ (برای دفع ناراحتی آنان) پروردگارت را تسبیح و حمد گو! و از سجده کنندگان باش!».«او لم یروا الی ما خلق الله من شیء یتفیؤا ظـلــله عن الیمین والشمائل سجدا لله وهم دخرون• ولله یسجد ما فی السمـوت وما فی الارض من دابة والملـئکة وهم لایستکبرون؛ آیا آنها مخلوقات خدا را ندیدند که سایه هایشان از راست و چپ حرکت دارند، و با خضوع برای خدا سجده می کنند؟!• (نه تنها سایه ها، بلکه) تمام آنچه در آسمانها و زمین از جنبندگان وجود دارد، و همچنین فرشتگان، برای خدا سجده می کنند و تکبّر نمی ورزند.».«قل ءامنوا به او لا تؤمنوا ان الذین اوتوا العلم من قبله اذا یتلی علیهم یخرون للاذقان سجدا؛ بگو: «خواه به آن ایمان بیاورید، و خواه ایمان نیاورید، کسانی که پیش از آن به آنها دانش داده شده، هنگامی که (این آیات) بر آنان خوانده می شود، سجده کنان به خاک می افتند..».«الم تر ان الله یسجد له من فی السمـوت ومن فی الارض والشمس والقمر والنجوم والجبال والشجر والدواب وکثیر من الناس وکثیر حق علیه العذاب...؛ آیا ندیدی که تمام کسانی که در آسمانها و کسانی که در زمینند برای خدا سجده می کنند؟! و (همچنین) خورشید و ماه و ستارگان و کوه ها و درختان و جنبندگان، و بسیاری از مردم! امّا بسیاری (ابا دارند، و) فرمان عذاب درباره آنان حتمی است؛ و هر کس را خدا خوار کند، کسی او را گرامی نخواهد داشت! خداوند هر کار را بخواهد (و صلاح بداند) انجام می دهد!».«یـایها الذین ءامنوا... واسجدوا...؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! رکوع کنید، و سجود بجا آورید، و پروردگارتان را عبادت کنید، و کار نیک انجام دهید، شاید رستگار شوید!».
← آیات مشابه
...
wikifeqh: حکم_سجده_(قرآن)