تزکیه

[ویکی فقه] پیراستن نفس از صفات رذیله و آراستن آن به صفات حمیده را تزکیه گویند.
تزکیه از ماده «زـ ک ـ و» و در لغت به معنای استوار ساختن و دور کردن شئ از عیب و کاستی و ایجاد رشد، برکت و طهارت در آن یا به معنای دور دانستن شئ از عیوب و گواهی به پاکی و طهارت آن است.
برخی معنای اصلی تزکیه را کنار زدن نادرستیها از امور صحیح دانسته و دیگر معانی را از لوازم و آثار آن به حساب آورده و افزوده اند: تفاوت تزکیه با تطهیر و تهذیب در این است که در تطهیر دستیابی به «طهارت» در برابر «رجس» و در تزکیه کنار زدن آنچه باید کنار گذاشته شود و در تهذیب، حاصل شدن صلاح و خلوص، مورد نظر است.
البته به گفته برخی تزکیه مبالغه در تطهیر است وعده ای هم گفته اند: تطهیر پیراستن و تزکیه آراستن است.
و به عبارت دیگر تطهیر بیرون راندن آلودگیها و پاک کردن شیء است تا آماده رشد و نمو گردد و تزکیه رشد دادن و به شکوفایی رساندن آن است.

معنای تزکیه در اصطلاح علم اخلاق
تزکیه در اصطلاح علم اخلاق عبارت از پاک کردن و پیراستن نفس از نقایص و صفات رذیله و آراستن آن به صفات پسندیده و کمالات نفسانیه است.
و برخی برای آن مراحلی برشمرده اند؛ از جمله:
۱. توبه؛
۲. مشارطه (شرط کردن با خود مبنی بر بازنگشتن به گناه)؛
۳. محاسبه؛
۴. معاتبه و معاقبه (عتاب و عقاب کردن نفس در صورت گناه).

مصادیق بحث تزکیه در قرآن
تزکیه به معنای پاک کردن یا پاک دانستن نفس از آلودگیها به صورتهای گوناگون بیش از ۲۰ بار در قرآن به کار رفته و افزون بر آن از واژه ها و موضوعات دیگر مرتبط با تزکیه نیز استفاده شده است.
در این موارد عمدتاً از مطالبی چون تزکیه هدف از بعثت پیامبران ، رستگاری و مخلّد بودن اهل تزکیه در بهشت و عوامل، موانع، آثار و برکات تزکیه سخن به میان آمده است.

اهمیت تزکیه
...

[ویکی شیعه] تزکیه به معنای رشد دادن و به نوعی مبالغه در تطهیر است. در قرآن و روایت تاکید بسیاری بر تزکیه شده و آن را، راه رسیدن به تقوا و کمال سعادت بیان نموده اند. در عرفان و علم اخلاق نیز یکی از راه های رسیدن به خدا تزکیه نفس است.
تزکیه در اسلام، هدف نهایی اموری مانند فرستادن پیامبران، و همچنین هدف اصلی انجام وظایف عبادی دانسته شده است. در این راه موانعی نیز ذکر شده است. شخصی که به دنبال تزکیه نفس است باید از این موانع دوری و یا به سلامت از این موانع عبور نماید. تزکیه در سایر ادیان نیز مورد توصیه و تأکید قرار گرفته است.
تزکیه از ماده «ز ک و» و به معنای استوار ساختن و دور کردن شی از عیب و نقص است. و نیز به معنای رشد دادن و پاک دانستن آن و شهادت به این پاکی است.

[ویکی فقه] تزکیه (قرآن). رستگاری از آن کسی است که نفس خویش را تربیت کند و رشد و نمو دهد، و از آلودگی به خلق و خوی شیطانی و گناه و عصیان و کفر پاک سازد.
تزکیه، برگرفته از ماده «زکو» به معنای پاکی، نمو و رشد، صلاح و شایستگی و مدح است. کلمه تزکیه که مصدر «یزکیهم» است، مصدر باب تفعیل است، و مصدر ثلاثی مجرد آن زکات است، که به معنای نمو صالح است، نموی که ملازم خیر و برکت باشد، پس تزکیه آن جناب مردم را به معنای آن است که ایشان را به نموی صالح رشد دهد، اخلاق فاضله و اعمال صالحه را عادتشان کند، در نتیجه در انسانیت خود به کمال برسند، و حالشان در دنیا و آخرت استقامت یابد، سعید زندگی کنند، و سعید بمیرند. این واژه به معنی تطهیر و پاک کردن نیز آمده، شاید به این مناسبت که پاکسازی از آلودگیها سبب رشد و نمو است، و در آیه مورد بحث هر دو معنی امکان دارد. آری رستگاری از آن کسی است که نفس خویش را تربیت کند و رشد و نمو دهد، و از آلودگی به خلق و خوی شیطانی و گناه و عصیان و کفر پاک سازد.
اقسام تزکیه نفس
تزکیه نفس، تلاش برای دستیابی به سببهایی است که به پاکی نفس می انجامد و این دارای دو قسم است: ۱. با عمل شایسته که این طریقه پسندیده است؛ ۲. با گفتار و ستایش که اگر نسبت به خویشتن باشد مذموم است. در این مدخل از واژه «زکا»، « طهارت » و مشتقات آن استفاده شده است.
آثار تزکیه
در قرآن کریم برای تزکیه آثاری ذکر شده است که در این مبحث به آنها اشاره می شود:
← بازگشت آثار و فواید تزکیه به خود انسان
...

تزکیه (ادبیات)(catharsis)
اصطلاحی در نقد ادبی که به یونانی «کاتارسیس» می گویند و در متون قدیمی فارسی و عربی به صورت «کثرسیس» ضبط شده است. مقصود از آن تخلیه و تزکیۀ عاطفی از طریق تجاربی مثل ترس و شفقت است، مثلاً آن گونه که در تراژدی روی می دهد. ارسطو، در بوطیقا، آن را برای نشان دادن احساس تسکین یا لذت تماشاگر از تماشای رنج شخصیت هایی که در تراژدی قربانی اشتباهات یا سرنوشت دردناک خود می شوند، به کار برده است.