ایجاد

[ویکی فقه] ایجاد (فلسفه). تصوری که هر انسانی از قانون علیت دارد اینست که علت "وجود دهنده" به معلول است؛ یعنی آن را "ایجاد" می کند. هر کس که این قانون کلی را می پذیرد و به رابطه علی و معلولی بین موجودات قائل است چه متکلم و چه حکیم چه الهی و چه مادی چه عالم و چه فیلسوف اینطور فکر می کند که علت وجود دهنده به معلول است و رابطه ای که بین آنها برقرار است اینست که معلول واقعیت خود را از ناحیه علت دریافت می کند.
در فلسفه مقصود از علیت وجود بخشی و ایجاد است، پس علت چیزی است که وجود اعطا می کند و معلول که اثر اوست قسمی از وجود است؛ یعنی بوسیله این ایجاد فاعل، معلول حقیقتا و بالذات مصداق مفهوم اسمی وجود و در نتیجه امری فی نفسه می شود؛ به اختصار می توان گفت این علت است که با فعل ایجاد خود -یعنی وجود بخشی خود- موجود دیگری را که مباین و مغایر با اوست را ایجاد می کند. ما همین فکر قطعی و یقینی را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهیم و می گوییم درست است که علت واقعیت دهنده و وجود دهنده به معلول است ولی در موارد معمولی که چیزی، چیزی را به چیز دیگری می دهد مثل آنکه شخصی بنام "الف" به شخص دیگری بنام "ب" شی ء خاصی را بنام "ج" می دهد پای چهار امر واقعیت دار در کار است.۱ دهنده، الف.۲ گیرنده، ب.۳ شی ء داده شده، ج.۴ دادن، عمل و حرکتی است که از ناحیه دهنده صورت می گیرد.و البته ممکن است در برخی موارد امر پنجمی هم فرض شود و آن عبارت است از گرفتن یعنی عملی که از ناحیه گیرنده صورت می گیرد.به هر حال در اینجا لااقل چهار امر واقعیت دار در کار است که واقعیت هر یک غیر از واقعیت سه امر دیگر است.
بررسی رابطه علت و معلول
حالا باید ببینیم در مورد علت و معلول که ما علت را بعنوان وجود دهنده به معلول می شناسیم پای چند واقعیت در کار است و آیا واقعا در اینجا نیز پای چهار واقعیت در کار است به این ترتیب:۱- دهنده، که علت است.۲- گیرنده، ذات معلول است.۳- داده شده، وجود و واقعیت است.۴- دادن، که ایجاد است.و به عبارت دیگر آیا در مورد علیت و معلولیت یا موجد و ایجاد و وجود و موجود و به تعبیرهای دیگر "جاعل و جعل و مجعول و مجعول له" یا "معطی و اعطاء و معطی و معطی به" چهار امر واقعیت دار است یا آنکه چنین نیست و بر فرض اینکه چنین نیست پس چگونه است.
← مرحله اول
۱. ↑ مجموعه آثار، مطهری، مرتضی، ج۶، ص۵۷۹، قم، انتشارات صدرا، ۱۳۷۶.۲. ↑ درآمدی به نظام حکمت صدرایی، عبودیت، عبدالرسول، ج۱، ص۲۳۷، تهران، انتشارات سمت و قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی رحمة الله علیه ، ۱۳۸۶.۳. ↑ مجموعه آثار، مطهری، مرتضی، ج۶، ص۵۸۱-۵۸۲، قم، انتشارات صدرا، ۱۳۷۶.۴. ↑ هستی شناسی، عبودیت، عبد الرسول، ص۱۶۹، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی رحمة الله علیه ، ۱۳۸۰.۵. ↑ آموزش فلسفه، مصباح یزدی، محمد تقی، ج۱، ص۳۴۳، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۴.۶. ↑ مجموعه آثار، مطهری، مرتضی، ج۶، ص۵۷۹_ ۵۸۲، قم، انتشارات صدرا، ۱۳۷۶.۷. ↑ الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه، صدرالدین محمد، شیرازی، ج۲، ص۲۱۶، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی، ۱۹۹۹.
...