[ویکی فقه] تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، کتابی در باره وقایع اواخر دوره قاجار، تألیف «محمد تقی بهار» می باشد.
این اثر، اولین کتابی است که در باره احزاب سیاسی ایران و سهم آن ها در جریانات سیاسی آن زمان نوشته شده است.
هدف بهار از نگارش کتاب
بهار قصد خود را از نگارش این کتاب، آگاه کردن جوانان از وقایع و حوادث گذشته کشور ذکر کرده و گفته است که برای تحقق این هدف مقالاتی با عنوان «تاریخ مختصر احزاب سیاسی» در «روزنامه مهر ایران» انتشار داده است.
نحوه تدوین جلد دوم کتاب
این مقالات ــ که جلد دوم کتاب وی را تشکیل می دهد ــ از اسفند ۱۳۲۰ تا مرداد ۱۳۲۱ در روزنامه مذکور چاپ می شد و بعدها «مهرداد بهار»، پسر محمد تقی بهار، آنها را گردآوری و در ۱۳۶۳ش منتشر کرد.
مطالب این کتاب وقایع سالهای ۱۳۰۲ تا ۱۳۰۴ش را در بر می گیرد که دارای ضعف ها و احتمالاً بعضی اشتباهات است، از جمله در همین جلد (دوم) نوشته شده است که مجلس پنجم را «مشیر الدوله» باز کرد، در حالی که در آن وقت «سردار سپه»، «رئیس الوزرا» بود.
توجیه پسر مولف نسبت به اشتباهات پدرش
...
این اثر، اولین کتابی است که در باره احزاب سیاسی ایران و سهم آن ها در جریانات سیاسی آن زمان نوشته شده است.
هدف بهار از نگارش کتاب
بهار قصد خود را از نگارش این کتاب، آگاه کردن جوانان از وقایع و حوادث گذشته کشور ذکر کرده و گفته است که برای تحقق این هدف مقالاتی با عنوان «تاریخ مختصر احزاب سیاسی» در «روزنامه مهر ایران» انتشار داده است.
نحوه تدوین جلد دوم کتاب
این مقالات ــ که جلد دوم کتاب وی را تشکیل می دهد ــ از اسفند ۱۳۲۰ تا مرداد ۱۳۲۱ در روزنامه مذکور چاپ می شد و بعدها «مهرداد بهار»، پسر محمد تقی بهار، آنها را گردآوری و در ۱۳۶۳ش منتشر کرد.
مطالب این کتاب وقایع سالهای ۱۳۰۲ تا ۱۳۰۴ش را در بر می گیرد که دارای ضعف ها و احتمالاً بعضی اشتباهات است، از جمله در همین جلد (دوم) نوشته شده است که مجلس پنجم را «مشیر الدوله» باز کرد، در حالی که در آن وقت «سردار سپه»، «رئیس الوزرا» بود.
توجیه پسر مولف نسبت به اشتباهات پدرش
...
wikifeqh: تاریخ_مختصر_احزاب_سیاسی_ایران
[ویکی نور] تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، تألیف ملک الشعرای بهار، مجموعه یادداشت هایی است که وی با مراجعه به دوره جراید و مجلات و اسناد مضبوطه در مجلس شورای ملی و یا مراجعه به حافظه پس از انتشار در روزنامه مهر به صورت کتاب منتشر نمود.
جلد اول با مقدمه ای قریب به بیست صفحه آغاز شده است. مباحث این جلد در 55 شماره ارائه شده که اولین شماره آن مقدمه کوتاهی است. جلد دوم نیز با مقدمه ناشر، یادداشت ویراستار و مقدمه نویسنده آغاز شده است. یادداشت های این جلد بدون شماره گذاری به شیوه داستانی در ذیل عناوین مختلفی ارائه شده اند.
کتاب با دیباچه مفصلی به قلم نویسنده آغاز شده است. این مقدمه که در حقیقت دورنمایی از سرگذشت مؤلف و بخشی از تاریخ سیاسی معاصر است، با این عبارت آغاز شده است: «از آغاز مشروطیت به سبب انس و آشنایی که پدرم با فکرهای تازه پیدا کرد بود به مشروطه دلبستگی پیدا کردم. دو سال بعد از رحلت پدرم میرزا محمدکاظم صبوری، ملقب به ملک الشعرا (1322ق) با وجود آنکه منصب و لقب پدرم را طبق فرمان مرحوم مظفرالدین شاه به من داده بودند و مستخدم دولت و آستانه هر دو بودم و امر معاش من و خانواده از ممر مستمری دولتی می گذشت مع ذلک در 1324ق، به سن 20 سالگی، در شمار مشروطه طلبان خراسان جای گزیدم».
بهار در انتهای این دیباچه به کیفیت تألیف کتاب اشاره کرده است: «من در وقایع شهریور دریافتم که بسیاری از جوانان ایران که بایستی هادیان افکار و پیشروان کاروان سیاست و اجتماع آینده شوند از داستان های گذشته هیچ گونه آگاهی ندارند و برای رفع این نقیصه، چند فقره یادداشت ها و تذکارهای محفوظ و مضبوط را زیر عنوان «تاریخ مختصر احزاب سیاسی» به شکل مقالاتی در روزنامه «مهر ایران» انتشار دادم... من با کمال صراحت اذعان دارم که مورخ نیستم و فن من تا امروز تاریخ نویسی نبوده است و آن حوصله و مجال که مورخی باید در طلب مدارک و اسناد مطلوبه تکاپو کند، در من نیست و از حدود کتابخانه خویش و مآخذ مربوطه به فن مخصوص به خود که جمع کرده ام نمی خواهم خارج شوم. این کتاب نیز یادداشت هایی است که مراجعه به دوره جراید و مجلات و اسناد مضبوطه در مجلس شورای ملی و اقوال مردم موثق و آنچه خود در جریان حوادث بوده و دیده ام ترکیب شده است و سعی کرده ام حتی الامکان سلسله وقایع عمده را به هم ربط بدهم. مع ذلک اقرار دارم که بسیاری از نقائص در آن وجود دارد و بسا از مطالب از نظر محو گردیده یا به ایجاز ایراد شده و لایق آن است که تفصیلی در آنها قائل شویم. این عیب اخیر را در پایان جلد دوم با گراورهای فراموش شده مانند صورت عین الدوله، سعدالدوله، علاءالسلطنه، فرمانفرما و غیرهم جبران خواهم نمود».
این اثر ابتدا در یک جلد فراهم شده و سپس جلد دوم برای آن تدارک شده است. «آنچه در مقالات مهر ایران نگارش یافت، به قدری مورد علاقه و ستایش عامه مردم قرار گرفت که مرا به تدوین جداگانه آن تاریخچه ترغیب نمود؛ ازاین روی با خود اندیشیدم اکنون که باید کتابی مدون شود، همان بهتر که فصولی نیز در مقدمه کار کودتا و بیرون آمدن سردار سپه که پهلوان این داستان است بنویسم و کتابی در تاریخ مختصر پادشاهی احمد شاه قاجار که پر است از وقایع گوناگون تاریخی و مرور بر آنها برای تجربت و عبرت نوجوانان به غایت مفید، به وجود آوردم... این بود که مجلد نخستین را بر آن یادداشت ها افزوده، هر دو جلد را «تاریخ انقضای قاجاریه» نام نهادم».
به طور کلی تشکیل احزاب سیاسی در ایران به وسیله منورالفکران و تحصیل کردگان اروپا انجام شد. نخستین احزابی که در ایران در مجلس دوم برپا شد دو حزب دموکرات عامیون و اعتدالیون بود. یک حزب سوم هم با اعضای محدود به نام اتفاق و ترقی تشکیل گشت. این احزاب علی رغم شروع مساعد، دوام زیادی نداشتند. فردگرایی، نفع پرستی، قدرت طلبی، عدم انسجام ساخت سیاسی و بالاتر از همه نفوذ قدرت های خارجی (روس و انگلیس)، ساخت سیاسی آنها را در هم ریخت و در نهایت یکی از عوامل حکومتی شد که اسماً مشروطه بود، ولی رسماً دیکتاتوری نظامی بشمار می رفت (حکومت رضاخان و پسرش محمدرضا خان). لیکن توان گفت که آشنا ساختن ایرانیان با مسئله رأی گیری، جامعه گرایی، حفظ و توسعه سیستم قانونی، تحدید حقوق دربار و درباریان (حتی به صورت نظری) از جمله مسائلی بود که احزاب سیاسی ایران تا حدی به انجام آن نایل آمدند. برای آشنایی و تحقیق درباره چندوچون وقایعی که منجر به تشکیل احزاب سیاسی متقدم ایران شد، نیاز مبرم به مواد و مطالب و اطلاعات تاریخی است. از نخستین افرادی که در این زمینه کار کرده، ملک الشعرای بهار است که خود حاضر و ناظر بسیاری از وقایع بوده است و ازآنجاکه وی در جریان بسیاری از رویدادهای عهد مشروطیت و مسائل مربوط به احزاب بوده و خود نیز عضو یکی از این احزاب محسوب می شده، مطالب و نوشته های او حاوی سندیت خاصی است. دومین جلد کتاب تاریخ احزاب سیاسی وی نیز مملو از اطلاعات و مواد خام دست اول درباره احزاب نخستین ایران است که خود نویسنده بعینه آنها را تجربه کرده است.
جلد اول با مقدمه ای قریب به بیست صفحه آغاز شده است. مباحث این جلد در 55 شماره ارائه شده که اولین شماره آن مقدمه کوتاهی است. جلد دوم نیز با مقدمه ناشر، یادداشت ویراستار و مقدمه نویسنده آغاز شده است. یادداشت های این جلد بدون شماره گذاری به شیوه داستانی در ذیل عناوین مختلفی ارائه شده اند.
کتاب با دیباچه مفصلی به قلم نویسنده آغاز شده است. این مقدمه که در حقیقت دورنمایی از سرگذشت مؤلف و بخشی از تاریخ سیاسی معاصر است، با این عبارت آغاز شده است: «از آغاز مشروطیت به سبب انس و آشنایی که پدرم با فکرهای تازه پیدا کرد بود به مشروطه دلبستگی پیدا کردم. دو سال بعد از رحلت پدرم میرزا محمدکاظم صبوری، ملقب به ملک الشعرا (1322ق) با وجود آنکه منصب و لقب پدرم را طبق فرمان مرحوم مظفرالدین شاه به من داده بودند و مستخدم دولت و آستانه هر دو بودم و امر معاش من و خانواده از ممر مستمری دولتی می گذشت مع ذلک در 1324ق، به سن 20 سالگی، در شمار مشروطه طلبان خراسان جای گزیدم».
بهار در انتهای این دیباچه به کیفیت تألیف کتاب اشاره کرده است: «من در وقایع شهریور دریافتم که بسیاری از جوانان ایران که بایستی هادیان افکار و پیشروان کاروان سیاست و اجتماع آینده شوند از داستان های گذشته هیچ گونه آگاهی ندارند و برای رفع این نقیصه، چند فقره یادداشت ها و تذکارهای محفوظ و مضبوط را زیر عنوان «تاریخ مختصر احزاب سیاسی» به شکل مقالاتی در روزنامه «مهر ایران» انتشار دادم... من با کمال صراحت اذعان دارم که مورخ نیستم و فن من تا امروز تاریخ نویسی نبوده است و آن حوصله و مجال که مورخی باید در طلب مدارک و اسناد مطلوبه تکاپو کند، در من نیست و از حدود کتابخانه خویش و مآخذ مربوطه به فن مخصوص به خود که جمع کرده ام نمی خواهم خارج شوم. این کتاب نیز یادداشت هایی است که مراجعه به دوره جراید و مجلات و اسناد مضبوطه در مجلس شورای ملی و اقوال مردم موثق و آنچه خود در جریان حوادث بوده و دیده ام ترکیب شده است و سعی کرده ام حتی الامکان سلسله وقایع عمده را به هم ربط بدهم. مع ذلک اقرار دارم که بسیاری از نقائص در آن وجود دارد و بسا از مطالب از نظر محو گردیده یا به ایجاز ایراد شده و لایق آن است که تفصیلی در آنها قائل شویم. این عیب اخیر را در پایان جلد دوم با گراورهای فراموش شده مانند صورت عین الدوله، سعدالدوله، علاءالسلطنه، فرمانفرما و غیرهم جبران خواهم نمود».
این اثر ابتدا در یک جلد فراهم شده و سپس جلد دوم برای آن تدارک شده است. «آنچه در مقالات مهر ایران نگارش یافت، به قدری مورد علاقه و ستایش عامه مردم قرار گرفت که مرا به تدوین جداگانه آن تاریخچه ترغیب نمود؛ ازاین روی با خود اندیشیدم اکنون که باید کتابی مدون شود، همان بهتر که فصولی نیز در مقدمه کار کودتا و بیرون آمدن سردار سپه که پهلوان این داستان است بنویسم و کتابی در تاریخ مختصر پادشاهی احمد شاه قاجار که پر است از وقایع گوناگون تاریخی و مرور بر آنها برای تجربت و عبرت نوجوانان به غایت مفید، به وجود آوردم... این بود که مجلد نخستین را بر آن یادداشت ها افزوده، هر دو جلد را «تاریخ انقضای قاجاریه» نام نهادم».
به طور کلی تشکیل احزاب سیاسی در ایران به وسیله منورالفکران و تحصیل کردگان اروپا انجام شد. نخستین احزابی که در ایران در مجلس دوم برپا شد دو حزب دموکرات عامیون و اعتدالیون بود. یک حزب سوم هم با اعضای محدود به نام اتفاق و ترقی تشکیل گشت. این احزاب علی رغم شروع مساعد، دوام زیادی نداشتند. فردگرایی، نفع پرستی، قدرت طلبی، عدم انسجام ساخت سیاسی و بالاتر از همه نفوذ قدرت های خارجی (روس و انگلیس)، ساخت سیاسی آنها را در هم ریخت و در نهایت یکی از عوامل حکومتی شد که اسماً مشروطه بود، ولی رسماً دیکتاتوری نظامی بشمار می رفت (حکومت رضاخان و پسرش محمدرضا خان). لیکن توان گفت که آشنا ساختن ایرانیان با مسئله رأی گیری، جامعه گرایی، حفظ و توسعه سیستم قانونی، تحدید حقوق دربار و درباریان (حتی به صورت نظری) از جمله مسائلی بود که احزاب سیاسی ایران تا حدی به انجام آن نایل آمدند. برای آشنایی و تحقیق درباره چندوچون وقایعی که منجر به تشکیل احزاب سیاسی متقدم ایران شد، نیاز مبرم به مواد و مطالب و اطلاعات تاریخی است. از نخستین افرادی که در این زمینه کار کرده، ملک الشعرای بهار است که خود حاضر و ناظر بسیاری از وقایع بوده است و ازآنجاکه وی در جریان بسیاری از رویدادهای عهد مشروطیت و مسائل مربوط به احزاب بوده و خود نیز عضو یکی از این احزاب محسوب می شده، مطالب و نوشته های او حاوی سندیت خاصی است. دومین جلد کتاب تاریخ احزاب سیاسی وی نیز مملو از اطلاعات و مواد خام دست اول درباره احزاب نخستین ایران است که خود نویسنده بعینه آنها را تجربه کرده است.
wikinoor: تاریخ_مختصر_احزاب_سیاسی_ایران