ابن عبدک

[ویکی فقه] اِبْن ِ عَبْدَک ، ابواحمد محمد بن علی بن عبدک جرجانی (د بعد از ۳۶۰ق /۹۷۱م)، متکلم و محدث شیعی . می باشد.
نسبت عبدکی نیز که به وی داده شده به جهت انتساب وی به نیایش عبدک - که نامش عبدالکریم بوده - می باشد.
زندگی
تاریخ دقیق ولادت ابن عبدک دانسته نیست ، تنها می دانیم که از محمد بن داوود اصفهانی (د ۲۹۷ق)، بهره برده است. ابن عبدک در جرجان وطن داشته و در همان جا نیز وفات کرده است. ابن عبدک مدتی نیز در نیشابور مقیم بوده و در آن جا حاکم نیشابوری محضر وی را درک کرده است و نیز می دانیم که ابن عبدک پیش از ۳۱۴ق. در عسکر مُکْرَم از ابوهاشم جُبائی بهره برده است و در مسیر بازگشت ، به اصفهان رفته سپس در بلخ نزد ابوالقاسم بلخی (د ۳۱۷ یا ۳۱۹ق) حاضر شده و از مجلس درس وی استفاده کرده است. بنابر نقل قاضی عبدالجبار، ابوالقاسم در برخورد با ابن عبدک ، بسیاری از اشکالاتی را که وی بر گفتارش وارد می کرده ، می پذیرفته و از رأی خود عدول می نموده است . از سوی دیگر چنانکه از نامه ابوالقاسم بلخی به ابوسهل محمد بن عبدالله برمی آید، می توان دریافت که ابن عبدک در تحصیل کلام بسیار موفق بوده است . در این نامه ابوالقاسم بلخی از ملاقات با جوانی ، مشهور به ابن عبدک سخن گفته و تصریح کرده که کسی را آشناتر از او به زوایا و دقایق علم کلام ندیده است. از مجموع آنچه گفته شد، چنین برمی آید که ابن عبدک با اندیشه های کلامی دو مکتب معتزلی بصره و بغداد آشنا بوده است.
مذهب
از نسبت شیعی که به وی داده شده و نیز از اینکه حاکم نیشابوری و به تبع وی برخی رجال شناسان وی را بزرگ و رهبر شیعیان در جرجان دانسته و از او با تعبیر «امام اهل التشیع فی عصره » یاد کرده اند، در اینکه وی بر مذهب تشیع بوده و در میان شیعیان جرجان منزلت خاصی داشته است ، شکی نیست ، اما اینکه وی به درستی پیرو کدام یک از فرق شیعه بوده ، شناخته نیست . البته از برخی اطلاعاتی که درباره او رسیده ، می توان به بعضی از گرایش های او پی برد.نجاشی که کنیه وی را شاید به جهت داشتن فرزندی به نام جعفر ، ابوجعفر ثبت کرده ، تصریح بر امامی بودن او دارد و ضمن ایکه ازابن عبدک به عنوان فقیه و متکلم یاد کرده ، او را «جلیل القدر» خوانده است طوسی نیز در الفهرست از او نام برده و وی را از بزرگان متکلمان امامیه به شمار آورده است . با بررسی متن روایات ابوطالب حسنی - یکی از شاگردان ابن عبدک - از وی ، می توان احتمال داد که او به برخی افکار زیدیه تمایل داشته است . از آن میان روایاتی در تأیید وعید و منزلة بین المنزلتین و روایت درباره امام زین العابدین (ع) که با اعتقادات امامیه درباره عصمت امام سازگار نمی باشد، قابل اشاره است. همچنین نقل دو حکایت در ستایش محمد بن زید داعی و امامت ناصر کبیر ( جمع بندی مطلب را باید در گفتار قاضی عبدالجبار جست وجو کرد که می گوید: ابن عبدک در زمینه امامت دچار خلط بوده و نظر ثابتی نداشته است . در دیگر مباحث کلامی جز امامت ، می توان گفت وی بیشتر به جانب افکار اعتزالی گرایش داشته است ، چنانکه به عنوان نمونه در مسأله وعید که اعتقاد به آن مخالف با قول مشهور امامیه بوده شیخ طوسی او را همچون ابومنصور صرّام قائل به وعید شمرده است.
اساتید
...

[ویکی شیعه] ابواحمد محمد بن علی بن عبدک جرجانی (درگذشته بعد از ۳۶۰ق)، مشهور به اِبْن عَبْدَک ، متکلم و محدث شیعی بود. شکی نیست که او شیعه بوده و در میان شیعیان جرجان جایگاه خاصی داشته است، اما معلوم نیست که به درستی پیرو کدام یک از فرق شیعه بوده است. چند کتاب به ابن عبدک نسبت داده شده است که امروزه اثری از آنها در دست نیست.
تاریخ دقیق ولادت ابن عبدک معلوم نیست، تنها می دانیم که از محمد بن داوود اصفهانی (درگذشت ۲۹۷ق)، بهره علمی برده است. ابن عبدک در جرجان اقامت داشته و در همانجا نیز وفات کرده است. نسبت عبدکی نیز که به او داده شده به جهت انتساب وی به جدش عبدک -که نامش عبدالکریم بوده- است.
وی مدتی در نیشابور مقیم بوده و در آنجا، حاکم نیشابوری از محضر درس او استفاده برده است. همچنین می دانیم که ابن عبدک پیش از ۳۱۴ق در عسکر مُکرَم از ابوهاشم جبائی استفاده برده است و در مسیر بازگشت، به اصفهان رفته سپس در بلخ نزد ابوالقاسم بلخی (درگذشت ۳۱۷ یا ۳۱۹ق) حاضر شده و از مجلس درس وی نیز بهره کرده است. بنابر نقل قاضی عبدالجبار، ابوالقاسم در برخورد با ابن عبدک، بسیاری از اشکالاتی را که وی بر گفتارش وارد می کرده، می پذیرفته و از نظر خود برمی گشته است.