پیشنهاد‌های علی بدری (١٠٠)

ناشاخُل در گویش عامیانه خراسان کاربرد دارد. برگرفته از ناشاقول ( شاغول ) به معنی ناراست و نامیزان. کنایه از آدم نیرنگ باز و نادرست. شاید زبانزدی مانن ...

تاری وردی. از نامهای پسرانه ترکی است. در ترکیب عربی - ترکی ، به صورت " الله وردی " بکار می رود . به عربی " عطاءالله" و همچنین " هبت الله " گفته می شو ...

برابر فارسی آن "همه کُشی " است.

دبیره ی ( املاء ) درست این شماره " شست "است، زیرا حرف " ص " عربی بوده و بکارگیری آن در واژگان فارسی نادرست است، ولی برای پرهیز از اشتباه با" انگشت شس ...

نامی دخترانه که در گذشته در گیلان و مازندران رایج بوده است. هر گاه در خانواده ای چند دختر پی در پی زاده می شد، افراد خانواده چنین احساس می کردند که ت ...

برابر فارسی سره آن " دادمندی " است. از ریشه " نصف "گرفته شده، منظور میانه داری، میانه گیری یا میانه روی در داوری است. به گونه ای که قضاوت و داوری یک ...

تعصب، کورباوری، خشک مغزی.

عنوانی است که در عربی به امپراطورها داده شده مانند " قیصرروم" برگرفته و معرب واژه لاتین" کایسار". به طور کلی واژگانی مانند کایسار، قیصر، سزار، تزار، ...

نامی است فارسی و پسرانه، اوستایی آن " تریتا" است ، ( تری ) ( three ) به معنی سومین، گویا در آغاز ، به پسر سوم خانواده، تریتا یا فریدون ( سه این چنین ...

رَبعه، به فتح"را"و سکون"با"نام گروهی از اهل قلم و نویسندگان نو گرای ایرانی بوده است. در دهه های نخست قرن چهارده خورشیدی جمعی از نویسندگان نامدار ایر ...

بَرَرَه بر وزن فَعَلَه جمع مکسر است و مفرد آن بارّ و برگرفته از ماده بَرّ از اسم مصدر بِرّ است، به معنی نیکو کاران، وزن فعله برای کثرت بکار می رود. ا ...

مُرقَّع، اسم مفعول است از باب تفعیل، در مقابل مرصَّع که مرصع به معنی آراسته و جواهرنشان است، بنابراین مرقع به معنی نا آراسته، ژنده و مندرس خواهد بود. ...

اَرد، در زبان کردی به معنی زمین است. هم ریشه با واژه" اِرت" انگلیسی. با اندکی تغییر در زبان عربی "ارض"گفته می شود، گمان می رود هر سه واژه ریشه مشترک ...

مِشک و مُشک هردو تلفظ درست است. به ماده خوشبو و سیاه رنگی گفته می شود که از ناف آهو به دست می آید. به رنگ سیاه نیز مشکی یا مشکین فام می گویند. در زبا ...

به جز بامیه خورشتی، به نوعی شیرینی می گویند که همراه با زولبیا تهیه می گردد و در ماه رمضان بیشتر مصرف می شود. این شیرینی از آنجا که شکل و ریخت بامیه ...

مُصدّع، اسم فاعل از باب تفعیل ، بر گرفته از تصدیع و یا صداع است. صداع در لغت یعنی دردسر یا سردرد. مصدع یعنی دردسر ساز، در اصطلاح مصدع اوقات شدن کنایه ...

فیلسوف واژه ایست برگرفته از ریشه یونانی فیلوسوفیا به معنی دوستدار دانش. گویند نخستین بار کاهن معبد دلفی این نام را به سقراط درگذشته۳۹۹پیش از میلاد دا ...

روزه، عبادتی دینی که باید در "روز"انجام گیرد. معادل فارسی بسیار مناسب و رسایی است برای مفهوم واژه "صوم"عربی. صوم به معنی امساک وخویشتن داری از برخی ا ...

در همه داستان ها و افسانه هایی که با دستمایه دلدادگی و شیدایی به مارسیده است، چه راستینه و چه افسانه، از شهریار و پری تا شیرین و فرهاد و دهها نمونه د ...

دربین مذاهب اسلامی، تشیع بیشترین سازگاری با نوروز را داشته ودارد. در برخی از متون روایی شیعی، آمده است که رخداد"غدیر"در نوروز بوده، نیایش "یامقلب الق ...

یقه سفید، اصطلاحی است در جرم شناسی. مجرم و بزهکاری است با ظاهر ی آراسته و موجه، مردم به او بد گمان نیستند، زیرا منش، و رفتار ظاهری او به بزهکاران مان ...

مخمور وخمار، از واژه خمر گرفته شده. خمار ی، کسالت پیش از می گساری است و مخموری حالت پس از می گساری. البته هر دو واژه در ادبیات عرفانی معنی ومفهوم ویژ ...

به یک واحد وقفی ، رقبه گفته می شود. در گذشته به بنده ( عبد ) هم رقبه گفته می شده، عتق رقبه یعنی آزادسازی بنده، چون عبد ( بنده ) در مقابل حُر ( آزاد ) ...

از واژه "حاجی" دانسته می شود که پدیده حاجی فیروز پیوندی به ایران پیش از اسلام ندارد، چرا که در آن روزگار عنوان و واژه حاجی در ایران ناشناخته بوده. پژ ...

خط عربی در آغاز مانند خط سریانی بدون نقطه بوده است، سپس درنیمه دوم قرن اول وبه دلیل گسترش سرزمین های اسلامی و دشواری خواندن قرآن برای تازه مسلمانها، ...

سَما واژه ایست عربی، برگرفته از سموّ به معنی بالا ( سمت وسوی بالا ) ، صورت مفرد وجمع آن ( سماوات ) بارها در قرآن آمده است. برابر فارسی آن آسمان وسپهر ...

واژه عربی مُلّا، از مَلَاء گرفته شده و به معنی پُر است. مَلاء درمقابل خلاء به معنی تهی و خالی. در گذشته به درس خواندگان مدارس دینی و همچنین به معلمین ...

از تازانیدن یا تازاندن گرفته شده، ابزار و وسیله ایست چرمی که سوار کاران برای تازانیدن وراندن اسب بکار می برند. برابر عربی آن سوط است، گرفته شده از سط ...

چِنگِش، جنگجویی اساطیری وتورانی. به معنی خوش اندام، درپیوند با واژه سغدی قشنگ. ازشخصیت های شاهنامه. نام ییلاقی خوش آب وهوا ، سرسبز ، در دامنه جنگل و ...

تیره بختی، سیه روزی. گاه به اشتباه این واژه را با "قساوت" به معنی سنگدلی و بی رحمی یکی می پندارند.

بیتوته، شب را در جایی گذراندن. منظور شب را در بیت وخانه ای غیر از خانه خود گذراندن است. حلقه مفقوده این برداشت این است که واژه شب از کجای بیتوته فهمی ...

آسمان بوس، اغراق در بلندی. برای کوهها، درختان وسازه های بسیار بلند وبر افراشته بکار می رود.

ماهر، کاردان، توانا. درمقابل زیردست. زیر و زبر یعنی پایین و بالا. زبردست، آنکه دستِ بالا دارد .

نثر، "نوشتار" پراکنده و پاشیده وبی وزن و قافیه است، مقابل نظم. این که بر قید نوشتار تاکید ورزیدم، بدین سبب بود که یک نزدیکی معنایی ولفظی بین دو واژه ...

جناب مهدی گرامی، باسپاس از توجه جنابعالی، بررسی ها نشان می دهد که در زبان عبری، اغلب حرف سین به شین تبدیل می شود ، مانند آنچه که در واژه موسی گفته شد ...

معلّق ، اسم مفعول از باب تفعیل وجمع آن معلقات است، به معنی آویخته شده، آویزان. سبعه معلقه یا معلقات سبع نام هفت قصیده مشهوری است که پیش از اسلام بر د ...

واژه ایست یونانی، برادر پرومته خدای آتش. در اساطیر یونان باستان زمین بر دوش او حمل می شود، شاید از این روی به نقشه جغرافیا اطلس می گویند.

بُدّ درعربی به معنی چاره است. در ایران همراه با"لا"نفی به صورت "لابُد" یعنی ناچار، به کارمی رود.

بر گرفته از واژه چاره است. چاره به شیارهایی گفته می شده که کشاورزان برای ماندن و هرز نرفتن آب در زمین زراعی ایجاد میکردند، هر کس این تدبیر را نداشته ...

ریشه اصلی آن دست بوده، یعنی مانندکف دست صاف و هموار. اصطلاح دشت اول و دشت کردن که در بازار و بین کسبه، بسیار بکار می رود، از همین واژه گرفته شده و کن ...

کنیه، عنوانی است در میان عربها، که علاوه بر نام ولقب، به منظور گرامی داشت به شخص داده می شود و با پیشوند، اب، ابن و ام همراه است. کنیه دونوع است ۱ - ...

صرف نظر از رمان مشهور سروان تس، نویسنده نامدار اسپانیایی ( درگذشته ۱۶۱۶میلادی ) ، دن کیشوت کنایه است از ، توهم خودبزرگ بینی، خودشیفتگی، دچارکیش شخصیت ...

این زبانزد درجایی بکار می رود که شخص به رغم بی مایگی ، وانمود به دارندگی و برخورداری می نماید.

گفتمان، از برساخته های آقای داریوش آشوری است ومعادل دیس کُرس. با واژه قدیمی تر گفتگو ( دیالوگ ) تفاوتهای ظریفی دارد، گفتمان اندیشه ونگرش مورد وفاق نس ...

جناب سیامک یوسفی. باسپاس ازتوجه شما، فرموده جنابعالی منافاتی با برداشت من از واژه نگران ندارد، زیر هر واژه علاوه بر معنای حقیقی می تواند معنای مجازی ...

سرّی. تخلص سید محمد نوربخش، شاعر روشندل زاده ۱۲۷۹قاینات ساکن بیرجند، وی نابینا به دنیا آمد وروزگار به سختی و دشواری گذراند، سرانجام درسال ۱۳۳۴ به علت ...

به گلخن یا آتشدان حمامهای خزینه می گفتند، نام پیشین شهر فردوس کنونی واقع درخراسان جنوبی، مرحوم فاضل تونی ومیرتونی از این شهر بوده اند.

مارگرزه یا گرزه مار، نوعی افعی ومارسمی که سرش به گرز مانندگی دارد.

عنوانی است که ازسوی قطب یا پیر به صوفیان و درویشان شیعه داده می شود، مانند مطهرعلیشاه، صفی علیشاه و. . . تقریبا اغلب جماعت درویشان لقبی با ترکیب علیش ...

فعل دعایی، هم برای دعای نیک وخیر بکارمی رود، مانند زنده باد، سلامت باد، و هم در نفرین مانند، مرده باد.