گزنه

گَزَنِه ( نام علمی: Urtica ) [ ۲] یک سرده از گیاهان گل دار از تیرهٔ گزنه ایان است. گزنه ها گیاهانی علفی و یک ساله یا در برخی از گونه ها پایا هستند. ساقهٔ آن ها راست و چهارگوش بوده و سطح زیرین برگ ها و سایر بخش های سبز گیاه، پوشیده از کرک هایی گزنده است و در صورت برخورد با بدن خارش شدیدی ایجاد می کند. گزنه در صورت خشک شدن قابل خوردن و استفاده در غذاها و سالادها است. [ ۲]
گزنه ها گیاهانی علفی، یک ساله یا پایا هستند. این گیاهان بر اساس نوع گونه، مواد مغذی خاک و سایر موارد محیطی، ۱ تا ۳ متر رشد می کنند. گونه های پایای گزنه دارای زمین ساقه هستند. [ ۳]
سردهٔ گزنه ها دارای گونه ها و زیرگونه های متعددی بوده و در بسیاری از نقاط دنیا یافت می شوند. [ ۴] برای مثال، گونهٔ گزنهٔ دوپایه در سراسر آسیا، اروپا و آمریکای شمالی، گزنهٔ کانابیده در سیبری، غرب آسیا و ایران، گزنهٔ اینکیسا در استرالیا و نیوزیلند، گونهٔ گزنهٔ توپی ( گزنهٔ رومی ) در جنوب اروپا، گزنهٔ سگ ( گزنهٔ کوچک ) در اروپا و آمریکای شمالی و گونهٔ گزنهٔ گراسیلنتا یا گزنهٔ کوهی در مکزیک، تگزاس و نیومکزیکو یافت می شوند. [ ۵]
به دلیل وجود کرک های گزنده، گزنه ها توسط مهره داران علف خوار مصرف نمی شوند اما به عنوان سرپناهی امن برای جانوران کوچک و حشراتی از قبیل شته ها، لارو پروانه ها و بیدها مورد استفاده هستند. [ ۶] انواع مختلفی از حشرات نیز مانند بسیاری از کرم های پیله ساز، پروانه سانان، برگ پیچان و فرچه پایانی مانند دریاسالار سرخ از برگ گزنه ها تغذیه می کنند. [ ۷]
برخی از گونه های گزنه اثر مهاری بر آنزیم های لیپواکسیژناز و سیکلواکسیژناز دارند. این دو آنزیم مسئول تبدیل اسید آراشیدونیک به پروستاگلاندین ها و لکوترین ها است. استفاده از این گیاه در رینیت آلرژیک بسیار مؤثر بوده است. [ ۸] بنابر نتایج تحقیقات دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا، گزنه به علت دارا بودن ترکیبات آنتی هیستامین و ضدالتهاب، داروی طبیعی برای بیماری اگزما است. [ ۹] همچنین گفته می شود گزنه دارای خواص دارویی برای خون و بهبود تب یونجه است. [ ۱۰]
آش گزنه غذایی در آشپزی مازندرانی[ ۱۱] و کردی است. [ ۱۲] گزنه در کشورهای رومانی، اسلوونی و بلغارستان، به عنوان یک چاشنی غذایی در تهیهٔ انواعی از پوره و املت استفاده می شود. [ ۱۳] در گذشته از گزنه در تهیهٔ دم نوش و همچنین تهیهٔ نوعی آبجو به نام ایل و در تهیه و نگهداری انواعی از پنیرها استفاده می شده است. [ ۱۴] [ ۱۵]

گَزَنه (nettle)
گَزَنه
(یا: انجره) گروهی از علف های هرز، از جنس گزنه، تیرۀ گزنه، دارای تیغ هایی بر روی برگ های بیضی شکل و دندانه دار. تیغ ها حاوی موادی سمی اند که با نفود به پوست باعث ایجاد جوش می شوند. گل های کوچک و مایل به سبز آن ها بر روی سنبله هایی می روید که در نقطۀ اتصال برگ به ساقه قرار دارند. از این جنس چهار گونه در نواحی گوناگون ایران رشد می کند. تاریخچۀ استفاده از این گیاه به ماقبل تاریخ برمی گردد. تا قرن ۱۶ از آن برای تغذیه استفاده می کرده اند. بنابه عقیدۀ عده ای، این گیاه حتی در عصر حجر نیز مصرف می شده است. تاریخ استفاده درمانی آن نیز به زمان های بسیار دور برمی گردد و از آن برای رفع سرماخوردگی استفاده کرده اند. دیوسکوریدس، حکیم یونانی قرن ۱م جوشاندۀ قسمت های متفاوت گیاه گزنه را خلط آور، معالج امراض سینه و پوست، مدر، ملین و قاعده آور دانسته است. امروزه این گیاه را برای بهبود برخی بیماری های پروستات، ریزش مو، و تصفیۀ خون مفید می دانند.