ولایت هلمند

هِلمَند یا هیرمند ( اوستایی: هَئیتومَنت/Haētumant ) یکی از بزرگ ترین ولایت های افغانستان به شمار می رود که در جنوب افغانستان قرار دارد و از جنوب با پاکستان همسایه است. این ولایت ۱٬۴۴۶٬۲۳۰ نفر جمعیت[ ۲] و ۵۸٬۵۸۴ کیلومتر مربع مساحت دارد که پشتون ها اکثریت جمعیت را شامل می شوند؛ و نفوس کمی آن را بترتیب تاجیک ها و هزاره ها تشکیل می دهند. [ ۴] [ ۵]
واژهٔ هیرمَند برگرفته از نام رود هلمند، رودی بزرگ در تاریخی، که در اوستا بنام رود هَئیتومَنت/Haētumant یاد شده می باشد. در نسک یشت ها ( در ۶۹–۱۹٫۶۶ ) از این شاخه های رود بزرگ هئیتومنت ( هلمند ) نیز یاد شده: Xᵛāstrā/خواسترا ( خاشرود ) ، Hvaspā/هوَسپا، Fradaθā/فرَدَثا ( فرارود ) ، Xᵛarənahvaitī/خوَرِه نَوَیتی ( رود ارغنداب ) ، Uštavaitī/اوشتَوَیتی، Urvā/اُروا، Ǝrəzī/اِرِه زی ( زرنج ) ، و Zarənumatī/زَرِه نومَتی. این اسامی در نوشته های پهلوی، به ویژه در کتاب نیز این گونه یاد شده است. هِندمَند، در منابع اولیه اسلامی، همچون توسط استخری، صص. ۴۵–۲۴۲؛ یاقوت، در بُلدان، ص. ۴۱۸؛ هیلمَند، توسط ابن حوقل، ص. ۴۱۷؛ هیرمید: توسط مقدسی، صص. ۳۰۴، ۳۲۹؛ هیدمَند، در حدود العالم، برگردان و تفسیر از مینورسکی، صص. ۷۳، ۱۱۰؛ هیرمَند، نام معمول فارسی آن است که تا امروز کاربرد می شود، توسط حمدالله مستوفی، در نزهةالقلوب، برگردان گای لسترنج، صص. ۱۴۲، ۱۷۸؛ نَهرِ بُست، توسط مسعودی در مروج الذهب. ( در زبان اوستایی ) به معنی دارای پل و دارندهٔ سد و بند است. رود هیرمند از رودهای فلات شرقی ایران نام رودی بزرگ در سیستان شرقی ( افغانستان ) و سیستان غربی ( ایران ) است.
هیر همچنین به معنی آتش و سرپرست آتش آمده است. هیرمند به معنی آتش پرست که ملازم آتش باشد ذکر شده؛ مرکب از هیر بمعنی آتش و مند بمعنی صاحب و دارا.
به رود هیرمند در شاهنامهٔ فردوسی بارها اشاره شده. این رود هیرمند از رودهای شرقی فلات ایران است که طول آن به ۱۱۰۰ کیلومتر می رسد. هیرمندرود از غرب کابل نزدیک بامیان سرچشمه گرفته تا مرز میان ایران و افغانستان جاریست.
بیشتر مردم ولایت هلمند به زبان های پشتو سخن می گویند. براساس آخرین برآوردها پشتون ها بیش از ۹۰ درصد از جمعیت ولایت هلمند را تشکیل می دهند و ۱۰ درصد نفوس این ولایت متشکل مابقی از دیگر قومیت ها می باشد. [ ۶]
سیک ها در زمان ظاهرشاه به ولایت هلمند آمدند و در مارجه ساکن شدند. بعد به دیگر مناطق این ولایت سفر کردند؛ از جمله لشکرگاه. سال ها زندگی آرامی داشتند تا هنگامی که با آغاز جنگ های دههٔ هفتاد مهاجرت هندوها از این ولایت نیز آغاز شد. [ ۷]