همزه

[ویکی فقه] همزه (ابهام زدایی). واژه همزه ممکن است در معانی ذیل به کار رفته باشد: قرآن• سوره همزه، یکصد و چهارمین سوره قرآن کریمادبیات• همزه (حرف)، شکلی از ملحقات حرف «الف» (صامت) در الفبای فارسی• اسقاط همزه، عدم تلفظ یکی از دو همزه• تخفیف همزه، تسهیل در ادای همزه
...

[ویکی فقه] همزه (حرف). همزه، اولین حرف تهجی در زبان عربی بوده و در علم تجوید دارای احکامی است.
همزه اولین حرف تهجی در زبان عربی است، و به صورت شش کوچک (ء) نمایش داده می شود.همزه اول و وسط و آخر کلمات قرار می گیرد مانند: امام ـ یؤمن ساء ـ جئ ـ جاء.
اقسام همزه
همزه بر دو قسم است: همزه وصل و همزه قطعهمزه وصل آن است که در ابتدای جمله تلفظ می شود، و در میان جمله لفظا می افتد. و دو حرف قبل و بعد خود را بهم وصل می کند مانند: ادخلوا که همزه آن خوانده می شود. و در میان جمله مثل: یا قوم ادخلوا، که همزه تلفظ نمی شود. و یا مانند: قل ادعوا و یا قوم اذکروا و ما اکتسب که همزه تلفظ نمی شود. همزه وصل با صاد کوچک (صـ) نشان داده می شود.همزه قطع ـ آن است که در ابتدا و یا در میان جمله باقی مانده و نمی افتد، و تلفظ می شود مانند: ما احسن زیدا (چه چیز زید را نیکو کرده) و یا ابصر به و اسمع، قل اتخذتم (بگو آیا فراگرفتید؟) و اشرکه فی امری (هارون را در کار من شریک گردان).
عناوین مرتبط
علم تجوید؛ اصطلاحات تجوید.
منبع
...

همزه ( ء ) در میان حروف سی ودو گانهٔ الفبای فارسی شکلی از ملحقات حرف «الف» ( صامت ) است. شکل جدای آن ( ء ) و در حالت های گوناگون با ترکیب دیگر اشکال به صورت ( آ - أ - ئ - ؤ ) نوشته می شود. همزه از نظر آواشناسی در میان واج های زبان فارسی به طور مستقل یک صامت است که به اشکال ( ء - ا ) نوشته می شود، ضمناً حرف «عین» نیز در آواشناسی فارسی با همزه واجی یکسانند.
وضعیت صامت همزه در الفبای فارسی پیچیدگی هایی را پدیدآورده است. گاهی با مصوت «ا» یکی دانسته می شود[ ۱] و زمانی به عنوان حرف مستقل از آن یاد می شود[ ۲] در لغت نامه دهخدا[ ۳] و در فرهنگ معین[ ۴] هر چند الفبای فارسی را داری سی وسه حرف می دانند و صامت همزه را دومین حرف الفبا معرفی می کنند اما به حرف «ب» که می رسند آن را هم حرف دوم می خوانند[ ۵] و ترتیب همان جور حفظ می شود تا حرف «ی» که حرف سی ودوم شمرده می شود نه سی وسوم[ ۶]
همچنین در لاتین نویسی فارسی گاهی ' ( آپاستروف ) و گاهی Êê برای نشان دادن این حرف و ع ( عین ) به کار می رود.
تلفظ همزه در زبان فارسی و عربی به شکل بست چاکنایی است. صامت همزه در زبان فارسی برخلاف زبان عربی درست مانند «عین» تلفظ می شود و حتی در لغت نامه دهخدا شکل آن در وسط کلمه را اخذ شده از عین برمی شمارد. [ ۷] فارسی زبان ها همان گونه که می گویند «عزا» به معنای «ماتم» به همان شکل می گویند: «اذان» یا «از آن» ( وقتی در محاوره همزهٔ میانی را تلفظ نمی کنند ) «عین» در آغازِ «عزا» و «ء» در آغازِ «اذان» و «از آن» یکسان شنیده می شود. در الفبای فارسی بعضی از آواها چند نشانه دارند؛ مثلاً آوای ( Z ) به صورت های «ز» و «ذ» و «ض» و «ظ» نوشته می شود. [ ۸] حرف های «ء» و «ع» هم چنین است و یک آواست که با دو نشانه نوشته می شود. [ ۹] همزه در زبان فارسی مانند سایر زبان های هندواروپایی - بر خلاف زبان های سامی که عربی نیز جزو آنان است - فقط در اول کلمه تلفظ می شود[ ۱۰] و البته در بسیار موارد در هنگام گفتار و نوشتار به خصوص در نظم ها به ضرورت حفظ وزن عروضی حذف می شود. [ ۱۱] مانند «است»، «ست»، یا «که از»، «کز» اما از آنجا که فارسی زبان ها «ء» و «ع» را داری یک آوا می دانند[ ۱۲]
در صفحه کلید استاندارد فارسی، نویسه های همزه و اشکال گوناگون آن را می توان با کلیدهای ترکیبی زیر تایپ کرد:[ ۱۳]

هَمزه
از نشانه های خط عربی و فارسی که به صورت «ء» می آید. همزه هرچند جزء تعداد الفبا به حساب نمی آید، اما در کلمات دخیل از عربی و گاهی غیرعربی به کار می رود. همزه از نظر آوایی همانند حروف «ع= ‘» نمایندۀ صامت چاکنایی ـ انفجاری است و فارسی زبانان تفاوتی در تلفظ این دو حرف نمی گذارند. همزه غالباً بر روی حرفی دیگر (کرسیِ همزه) می نشیند. همزه در آغاز، روی کرسیِ دندانه می آید. مثل ئیدروژن، و در وسط، روی کرسیِ الف، مثل تأکید، تأخیر، و روی کرسی «و» مثل مؤسس، مؤمن و روی کرسی دندانه مثل توطئه، ایدئالیسم، سیئات و در پایان کلمات، روی کرسی الف، مثل منشأ، ملأ، ملجأ، و روی کرسی «و» مثل لؤلؤ، تلألؤ می آید و به شکل جدا و بدون کرسی، مثل ماء، سوء، شیء.