[ویکی نور] نهج البیان عن کشف معانی القرآن. نهج البیان عن کشف معانی القرآن، اثر محمد بن حسن شیبانی و به زبان عربی است. این کتاب، توسط آقای حسین درگاهی تحقیق شده است.
مؤلف در مقدمه کتاب، نام خود را متذکر نشده که این خود موجب گردیده است عده ای در مورد نام وی اختلاف نمایند. حاجی نوری در خاتمه «مستدرک الوسائل» و در «دار السلام» و سید حسن صدر در «تأسیس الشیعة» از مؤلف به عنوان محمد بن حسن شیبانی استاد شیخ مفید محمد بن محمد بن نعمان (م: 413ق) که ساکن مصر بوده، نام برده اند. این نسب را مرقومه پشت برگ اول نسخه کتابخانه مرکزی تأیید می کند.
از مقدمه نسخه چنین برمی آید که مؤلف شیعه امامیه بوده و در مواردی از تبیان شیخ طوسی(م: 460ق) نقل نموده است. ولی صرف نظر از اینکه مؤلف، کتاب خود را به کتابخانه «المستنصریة» عباسی - و یا فاطمی - اهدا و از خلفای راشدین و بنی العباس به نیکی یاد نموده است، به لحاظ اینکه وی در موارد زیادی از تبیان شیخ طوسی که شاگرد شیخ مفید بوده، نقل می نماید، در انتساب این کتاب به مؤلف واقعی آن ایجاد شک و تردید شده است، به نحوی که صاحب «الذریعة» بیان داشته که مؤلف «نهج البیان عن کشف معانی القرآن»، استاد شیخ مفید نبوده و ظاهرا با «الکشف و البیان» ثعالبی اشتباه شده است.
کتاب در 5 جلد تنظیم شده است. مؤلف در هر سوره، نخست به ذکر نام آن، مکی یا مدنی یا مورد اختلاف بودن آن و تعداد آیات آن می پردازد (آیات سوره بقره را 290 می داند؛ امّا در شمارش، همان 286 را رقم زده است)؛ سپس به ذکر فضل سوره (در بعضی موارد) با نقل روایت می پردازد. به وجه تسمیه سوره و نام های دیگر آن اشاره داشته، اقوال مختلف را ذکر می نماید.
پس از آن به تفسیر فرازهای مختلف آیات می پردازد، در این بخش، ابتدا لغات، معانی و در برخی موارد، اشتقاق آنها را بازگو می نماید و در مرحله بعد به شرح آنها به طور مستقل یا به نقل از مفسرین و یا با ذکر روایت، پرداخته و با بیان نام افراد، منقولات خود را منتسب می نماید.
مؤلف در مقدمه کتاب، نام خود را متذکر نشده که این خود موجب گردیده است عده ای در مورد نام وی اختلاف نمایند. حاجی نوری در خاتمه «مستدرک الوسائل» و در «دار السلام» و سید حسن صدر در «تأسیس الشیعة» از مؤلف به عنوان محمد بن حسن شیبانی استاد شیخ مفید محمد بن محمد بن نعمان (م: 413ق) که ساکن مصر بوده، نام برده اند. این نسب را مرقومه پشت برگ اول نسخه کتابخانه مرکزی تأیید می کند.
از مقدمه نسخه چنین برمی آید که مؤلف شیعه امامیه بوده و در مواردی از تبیان شیخ طوسی(م: 460ق) نقل نموده است. ولی صرف نظر از اینکه مؤلف، کتاب خود را به کتابخانه «المستنصریة» عباسی - و یا فاطمی - اهدا و از خلفای راشدین و بنی العباس به نیکی یاد نموده است، به لحاظ اینکه وی در موارد زیادی از تبیان شیخ طوسی که شاگرد شیخ مفید بوده، نقل می نماید، در انتساب این کتاب به مؤلف واقعی آن ایجاد شک و تردید شده است، به نحوی که صاحب «الذریعة» بیان داشته که مؤلف «نهج البیان عن کشف معانی القرآن»، استاد شیخ مفید نبوده و ظاهرا با «الکشف و البیان» ثعالبی اشتباه شده است.
کتاب در 5 جلد تنظیم شده است. مؤلف در هر سوره، نخست به ذکر نام آن، مکی یا مدنی یا مورد اختلاف بودن آن و تعداد آیات آن می پردازد (آیات سوره بقره را 290 می داند؛ امّا در شمارش، همان 286 را رقم زده است)؛ سپس به ذکر فضل سوره (در بعضی موارد) با نقل روایت می پردازد. به وجه تسمیه سوره و نام های دیگر آن اشاره داشته، اقوال مختلف را ذکر می نماید.
پس از آن به تفسیر فرازهای مختلف آیات می پردازد، در این بخش، ابتدا لغات، معانی و در برخی موارد، اشتقاق آنها را بازگو می نماید و در مرحله بعد به شرح آنها به طور مستقل یا به نقل از مفسرین و یا با ذکر روایت، پرداخته و با بیان نام افراد، منقولات خود را منتسب می نماید.
wikinoor: نهج_البیان_عن_کشف_معانی_القرآن
[ویکی فقه] نهج البیان عن کشف معانی القرآن (کتاب). نهج البیان عن کشف معانی القرآن اثر محمد بن الحسن الشیبانی است
مؤلف در مقدمه کتاب، نام خود را متذکر نشده که این خود موجب گردیده است عده ای در مورد نام وی اختلاف نمایند. حاجی نوری در خاتمه مستدرک الوسائل و در دار السلام و سید حسن صدر در تاسیس الشیعة از مؤلف به عنوان محمد بن حسن شیبانی استاد شیخ مفید محمد بن محمد بن نعمان (م: ۴۱۳ ه. ق) که ساکن مصر بوده، نام برده اند. این نسب را مرقومه پشت برگ اول نسخه کتابخانه مرکزی تایید می کند. از مقدمه نسخه چنین بر می آید که مؤلف شیعه امامیه بوده و در مواردی از التبیان شیخ طوسی (م: ۴۶۰ ه. ق) نقل نموده است. ولی صرف نظر از اینکه مؤلف، کتاب خود را به کتابخانه «المستنصریة» عباسی- و یا فاطمی- اهداء و از خلفای راشدین و بنی العباس به نیکی یاد نموده است، به لحاظ اینکه وی در موارد زیادی از تبیان شیخ طوسی که شاگرد شیخ مفید بوده، نقل می نماید، در انتساب این کتاب به مؤلف واقعی آن ایجاد شک و تردید شده است، به نحوی که صاحب الذریعه بیان داشته که مؤلف «نهج البیان عن کشف معانی القرآن» استاد شیخ مفید نبوده و ظاهرا با «الکشف و البیان» ثعالبی اشتباه شده است. مؤلف در این تفسیر ابن عباس را می ستاید و بسیار از تفسیر او می آورد، و گویا می خواهد از مستنصر دلی به دست بیاورد، چنانکه درباره عباسیان می گوید «الخلفاء الراشدین من بنی العباس «سقی الله ضریحه و ضرایحهم صوب الرضوان» و در همینجاست که از «مؤید بن المتوکل» یاد می کند. چنین گمان می رود که این تفسیر برای مستنصر خلیفه عباسی (۶۲۳- ۶۴۰ ه. ق) نوشته شده است نه مستنصر فاطمی، زیرا کسی که برای چنین خلیفه ای تفسیر می نویسد هرگز عباسیان را نمی ستاید.
انگیزه تالیف
مفسر در مقدمه تفسیر می نویسد: در دوران جوانی، زمانی که نشاط علمی بیشتری داشتم، در ذهنم خلجان می کرد که ای کاش بخشی از معانی، اسباب النزول و غریب قرآن را جمع آوری می نمودم، در مباحث دوستانه با علما، وقتی این امر مطرح شد، مرا تشویق به آن نمودند، بدین ترتیب تحقیق آن را آغاز کردم. اقوال بسیاری از مفسرین را مطالعه کردم، مشاهده نمودم که اختلاف فراوانی در آنها وجود دارد که سبب تحیر افراد و تباین اقوال می گردد و نیز منشا اختلاف تفسیر به رای و نظر و مذهب خود بود، منتهی در نهایت آن را به صحابی یا تابعی نسبت می دادند. تصمیم گرفتم تفسیری بنویسم که موارد اختلاف را کنار گذاشته و مطالبی که دارای فایده ای برای علماء و خوانندگان قرآن بود، انتخاب نموده و روایات اهل بیت «علیهم السلام» را بر آنها افزودم.
معرفی تفسیر
نام کامل آن «نهج البیان عن کشف معانی القرآن» است. این اثر تفسیری ادبی، ماثور موجز و استوار می باشد. همچنین به ذکر پاره ای از موارد ناسخ و منسوخ، احکام و عبادات شرعیه، اسباب النزول و سخنان لغویان پرداخته است. ایشان از بسیار پرداختن به مباحث دستوری و قراءات و نیز بواطن و اسرار پرهیز کرده و بنا را بر اختصار و اقتصار گذارده است. هدف او تفسیر کل قرآن بوده، اما به تفسیر شماری از آیات نپرداخته زیرا معتقد است، معنای آنها از ظاهرشان دانسته می شود.
منابع تفسیر
...
مؤلف در مقدمه کتاب، نام خود را متذکر نشده که این خود موجب گردیده است عده ای در مورد نام وی اختلاف نمایند. حاجی نوری در خاتمه مستدرک الوسائل و در دار السلام و سید حسن صدر در تاسیس الشیعة از مؤلف به عنوان محمد بن حسن شیبانی استاد شیخ مفید محمد بن محمد بن نعمان (م: ۴۱۳ ه. ق) که ساکن مصر بوده، نام برده اند. این نسب را مرقومه پشت برگ اول نسخه کتابخانه مرکزی تایید می کند. از مقدمه نسخه چنین بر می آید که مؤلف شیعه امامیه بوده و در مواردی از التبیان شیخ طوسی (م: ۴۶۰ ه. ق) نقل نموده است. ولی صرف نظر از اینکه مؤلف، کتاب خود را به کتابخانه «المستنصریة» عباسی- و یا فاطمی- اهداء و از خلفای راشدین و بنی العباس به نیکی یاد نموده است، به لحاظ اینکه وی در موارد زیادی از تبیان شیخ طوسی که شاگرد شیخ مفید بوده، نقل می نماید، در انتساب این کتاب به مؤلف واقعی آن ایجاد شک و تردید شده است، به نحوی که صاحب الذریعه بیان داشته که مؤلف «نهج البیان عن کشف معانی القرآن» استاد شیخ مفید نبوده و ظاهرا با «الکشف و البیان» ثعالبی اشتباه شده است. مؤلف در این تفسیر ابن عباس را می ستاید و بسیار از تفسیر او می آورد، و گویا می خواهد از مستنصر دلی به دست بیاورد، چنانکه درباره عباسیان می گوید «الخلفاء الراشدین من بنی العباس «سقی الله ضریحه و ضرایحهم صوب الرضوان» و در همینجاست که از «مؤید بن المتوکل» یاد می کند. چنین گمان می رود که این تفسیر برای مستنصر خلیفه عباسی (۶۲۳- ۶۴۰ ه. ق) نوشته شده است نه مستنصر فاطمی، زیرا کسی که برای چنین خلیفه ای تفسیر می نویسد هرگز عباسیان را نمی ستاید.
انگیزه تالیف
مفسر در مقدمه تفسیر می نویسد: در دوران جوانی، زمانی که نشاط علمی بیشتری داشتم، در ذهنم خلجان می کرد که ای کاش بخشی از معانی، اسباب النزول و غریب قرآن را جمع آوری می نمودم، در مباحث دوستانه با علما، وقتی این امر مطرح شد، مرا تشویق به آن نمودند، بدین ترتیب تحقیق آن را آغاز کردم. اقوال بسیاری از مفسرین را مطالعه کردم، مشاهده نمودم که اختلاف فراوانی در آنها وجود دارد که سبب تحیر افراد و تباین اقوال می گردد و نیز منشا اختلاف تفسیر به رای و نظر و مذهب خود بود، منتهی در نهایت آن را به صحابی یا تابعی نسبت می دادند. تصمیم گرفتم تفسیری بنویسم که موارد اختلاف را کنار گذاشته و مطالبی که دارای فایده ای برای علماء و خوانندگان قرآن بود، انتخاب نموده و روایات اهل بیت «علیهم السلام» را بر آنها افزودم.
معرفی تفسیر
نام کامل آن «نهج البیان عن کشف معانی القرآن» است. این اثر تفسیری ادبی، ماثور موجز و استوار می باشد. همچنین به ذکر پاره ای از موارد ناسخ و منسوخ، احکام و عبادات شرعیه، اسباب النزول و سخنان لغویان پرداخته است. ایشان از بسیار پرداختن به مباحث دستوری و قراءات و نیز بواطن و اسرار پرهیز کرده و بنا را بر اختصار و اقتصار گذارده است. هدف او تفسیر کل قرآن بوده، اما به تفسیر شماری از آیات نپرداخته زیرا معتقد است، معنای آنها از ظاهرشان دانسته می شود.
منابع تفسیر
...
wikifeqh: نهج_البیان_عن_کشف_معانی_القرآن_(کتاب)
[ویکی شیعه] نهج البیان عن کشف معانی القرآن (کتاب). نَهْجُ البَیان عَنْ کَشْفِ مَعانِی القُرْآن تفسیر قرآن به زبان عربی اثر محمد بن حسن شیبانی دانشمند شیعی قرن هفتم هجری است. روش مفسر در این تفسیر روایی بوده و مبنا را بر اختصار و اقتصار گذاشته است. در انتساب این تفسیر به شیبانی اختلاف بوده؛ اما با این حال از منابع مهم شیعه مانند تفسیر البرهان سید هاشم بحرانی و نیز تفسیر المیزان در نقل روایت بوده است.
در انتساب کتاب به اینکه مفسر آن شیعه بوده، شک و تردید شده است. آقا بزرگ در الذریعه می نویسد:
در مقدمه تفسیر نیز آمده است هرگاه شیبانی به صورت مطلق بیاید منظور همان محمد بن حسن شیبانی صاحب تفسیر نهج البیان است که متأخر از شیخ مفید بوده و از او در تفسیرش نقل می کند و او غیر از شیبانی است که از سید مرتضی در رساله محکم و متشابه نقل می کند.
در انتساب کتاب به اینکه مفسر آن شیعه بوده، شک و تردید شده است. آقا بزرگ در الذریعه می نویسد:
در مقدمه تفسیر نیز آمده است هرگاه شیبانی به صورت مطلق بیاید منظور همان محمد بن حسن شیبانی صاحب تفسیر نهج البیان است که متأخر از شیخ مفید بوده و از او در تفسیرش نقل می کند و او غیر از شیبانی است که از سید مرتضی در رساله محکم و متشابه نقل می کند.
wikishia: نهج_البیان_عن_کشف_معانی_القرآن_(کتاب)