موغار

'موغار یکی از روستاهای دهستان گرمسیر بخش مهاباد شهرستان اردستان در استان اصفهان ایران است. روستای موغار همسایهٔ دشت کویر و از شرق به غرب میان دو شهر مهاباد و بادرود و از شمال به جنوب غرب حدفاصل گرمسار / پارک ملی کویر و نطنز قرار دارد.
موغار از دو کلمه «موغ» و «آر» شکل گرفته است. موغ بر وزن دوغ مغ را گویند. مغ، به ضم میم در اصل مک بوده و به معنی آتش پرست، پیشوای زردشتی و مرد روحانی زردشتی است. جمع آن مغان است. آر، برای نسبت است. بنابراین موغار یعنی، جای آتش پرستی، جای پیشوای زردشتی. برخی گفته اند پسوند ار به معنای بسیار می باشد و به شکل مخفف آمده است، یعنی جایی که زرتشتیان بسیاری بوده اند. ممکن است که در عهد باستان در موغار آتشکده یا آتشکده هایی هم وجود داشته که با این وصف باید گفت که بنای اولیه موغار مربوط به زمانی بسیار قدیم و یادگار رواج آتش پرستی بوده است. موغار را دروازهٔ هفت شهر لیلاز هم گفته اند. [ ۲]
در نوشته های قدیمی و ثبتی و نیز آثار جغرافیانویسان و مورخان، نام این قریه به صورت «موغار» ثبت است؛ اما بعضی از متأخرین آن را «مغار» هم نوشته اند. [ ۳]
بر پایهٔ گفتهٔ هادی طحان، کارشناس میراث فرهنگی، بنای این روستا در عهد ساسانیان بوده است و این شاخصه بسیار مهم در کنار بناهای تاریخی با قدمت چندین قرن است که به نظر می آید معرفی آن ها مورد بی مهری نویسندگان و پژوهشگران قرار گرفته است. [ ۴] اما به گفته منابع دیگر، از گنج های اکتشافی خانه های کهن بافت تاریخی و ارگ های متعدد آن قدمت ۲۵۰۰ سالهٔ این روستا به دست می آید. [ ۲]
در لغت نامهٔ دهخدا دربارهٔ موغار به نقل از جلد دهم فرهنگ جغرافیایی ایران چنین آمده است:«دهی است از دهستان گرمسیر شهرستان اردستان واقع در ۲۸ هزارگزی شمال باختر اردستان با ۱۳۸۰ تن سکنه. آب آن از قنات و راه آن ماشین رو  » [ ۵] همچنین چشمه ای به نام موغار نزدیک روستای موغار معرفی شده و به نقل از ترجمه محاسن اصفهان آمده که خاصیت آن چشمه این است که هرچه از سفال و کلوخ و گل و ظرفهای شکسته در آن بیاندازند متلائم و مجتمع شده و به سنگ تبدیل می شود. [ ۶]
موغار در ۲۸ کیلومتری شمال غربی شهر اردستان و ۲۵ کیلومتری نطنز واقع می باشد. طول جغرافیایی آن ۵۲ درجه و ۱۲ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۳ درجه و ۳۳ دقیقه و ارتفاع آن از سطح دریا ۹۹۷ متر است. موغار در کنار جادهٔ ترانزیت تهران، بندرعباس و پاکستان قرار گرفته و راه آهن بین المللی خلیج فارس و دریای عمان به روسیه و چین و اروپا در قلب دهستان و در میان مزارع گندم و جو ایستگاه دارد. [ ۷]