موسوعات فقه السلف

[ویکی فقه] نگارش موسوعه ها و دائرة المعارفها در این قرن ، بویژه در دهه های اخیر رایج شده است.
موسوعه، به مجموعه هایی گفته می شود که به موضوع شخصی و زمینه علمی خاص می پردازد. موسوعه، بیش تر گردآوری است و البته پژوهش را نیز به همراه دارد. برخلاف دائرة المعارف که نگاه آن، بیش تر نگاه پژوهشگرانه و نگارش و سامان دهی مطالب به روز است.
← انواع موسوعه ها
دکتر قلعه جی، اکنون موسوعه فقه عطاء بن ابی رباح و حسن بصری را در دست نگارش دارد.در این مقال پس از اشاره به انگیزه و روش نگارش آقای قلعه جی در این موسوعه ها ی مفید و کارای فقهی نگاهی گذرا می افکنیم به موسوعه فقه علی بن ابی طالب و آن گاه با معرفی موسوعه فقه ابراهیم نخعی، به نقد پاره ای از دیدگاههای مطرح شده در مقدمه این موسوعه درباره شیعه ، می پردازیم.نقد دیدگاههای قلعه جی در مقدمه موسوعه فقه نخعی، به معنای بی اهمیت جلوه دادن کار شایسته ایشان نیست. روشن است که گردآوری دیدگاههای یک فرد از منابع گوناگون، کوشش بسیاری را در پی داشته است و دستیابی به فقه پیشین، ما را با مسائل مطرح شده صدر اسلام آشنا می سازد و توان علمی و استدلال صحابه و تابعین را نشان می دهد و منبع مناسبی برای پژوهشهای فقهی است.
انگیزه نگارش فقه پیشینیان
انگیزه نگارش این مجموعه، دگرگونی است که اینک در جامعه های اسلامی رخ داده است. روشنفکران مسلمان بر این باورند: شناخت اسلام را نمی توان در گروه و مذهبی ویژه ساخت و هر اندیشه ای را بدون دلیل و برهان پذیرفت. امروز حصارها شکسته شده است و افراد در پی منطق و استدلالند. بنابراین، هر دیدگاه و عقیده ای که همراه دلیل باشد پذیرفتنی است و اگر برهانی بر آن اقامه نشود، پذیرفتنی نیست. نویسنده درباره اهمیت و انگیزه کار خویش می نویسد: (دورانی که مردم خود را در حصار احکام مذهبی ویژه و شناخته شده درآورند و حق را تنها در آن ببینند و جز آن را، بدون این که دقتی در دلیل آن داشته باشند، باطل بینگارند سپری شده است. اکنون زمانی فرا رسیده که مردم دیدگان خود را بر نور دین الهی باز کرده اند و این نور را در هر مذهبی یافته اند؛ زیرا تمام مذهبها و آیینها از پیامبر (صلی الله علیه و آله) گرفته شده است، بلکه فرهیختگان از این امت می پذیرند و سؤال می کنند از فتوایی که همراه دلیل باشد، گرچه از غیر مذاهب چهارگانه باشد). از این سخن استفاده می شود: فرهیختگان جامعه اسلامی از این که در چهارچوب مذهب ویژه ای قرار گیرند، سرباز می زنند و اینان خواهان دلیل و برهانند. دین حق در مذهبی ویژه جلوه گر نیست، بلکه همه مذهبها و آیینهای اسلامی، بهره ای از این نور دارند و چنانچه دلیلها و برهانهای قوی داشته باشند، دیدگاه مذهبی آنان مورد پذیرش جامعه اسلامی واقع می شود.قلعه جی، با این دید به تدوین دیدگاهها و آرای فقهی بزرگان اسلام می پردازد.
روش نگارش
...