مختلف الشیعه

[ویکی فقه] مختلف الشیعة. مختلف الشیعة فی احکام الشریعة مؤلف شیخ جمال الدین ابو منصور حسن بن یوسف بن مطهر حلی اسدی، معروف به علامۀ حلی رئیس علمای شیعه (م ۷۲۶ ق).
این کتاب از کتب مطول علاّمه می باشد که در آن، موارد اختلاف بین اقوال علمای شیعه و ادله هر کدام را بیان داشته است. علامه در این باره می گوید: «مختلف الشیعه فی الاحکام الشریعه، ذکرنا فیه خلاف علمائنا خاصه و حجه کل شخص و الترجیح لما نصیر الیه». کتاب مختلف دارای چند ویژگی است:۱. این کتاب یک دوره فقه کامل از طهارت تا دیات می باشد؛ زیرا بسیاری از کتب مطوّل علامه در فقه کامل نیست و تمام ابواب فقهی ذکر نشده است؛۲. این کتاب حاوی فتاوی ابن جنید و ابن عقیل با ذکر ادله آنها است. این فتاوی فقط در این کتاب ذکر شده اند و کسانی که بعد از علامه فتاوی آن دو را بیان داشتند، از مختلف نقل کرده اند. و همچنین فتاوی بعد از صدوق و فتاوی برخی از علمای شیعه منحصر در این کتاب است؛۳. ویژگی دیگر این کتاب این است که علامه آن را بعد از فراغ از تألیف کتب دیگر نوشته است.کتاب مختلف الشیعة از معروفترین و معتبرترین آثار فقهی قدماء و از مشهورترین آثار فقهی علامۀ حلی است.

[ویکی فقه] مختلف الشیعة فی احکام الشریعة مؤلف شیخ جمال الدین ابو منصور حسن بن یوسف بن مطهر حلی اسدی، معروف به علامۀ حلی رئیس علمای شیعه (م ۷۲۶ ق).
این کتاب از کتب مطول علاّمه می باشد که در آن، موارد اختلاف بین اقوال علمای شیعه و ادله هر کدام را بیان داشته است. علامه در این باره می گوید: «مختلف الشیعه فی الاحکام الشریعه، ذکرنا فیه خلاف علمائنا خاصه و حجه کل شخص و الترجیح لما نصیر الیه». کتاب مختلف دارای چند ویژگی است:۱. این کتاب یک دوره فقه کامل از طهارت تا دیات می باشد؛ زیرا بسیاری از کتب مطوّل علامه در فقه کامل نیست و تمام ابواب فقهی ذکر نشده است؛۲. این کتاب حاوی فتاوی ابن جنید و ابن عقیل با ذکر ادله آنها است. این فتاوی فقط در این کتاب ذکر شده اند و کسانی که بعد از علامه فتاوی آن دو را بیان داشتند، از مختلف نقل کرده اند. و همچنین فتاوی بعد از صدوق و فتاوی برخی از علمای شیعه منحصر در این کتاب است؛۳. ویژگی دیگر این کتاب این است که علامه آن را بعد از فراغ از تألیف کتب دیگر نوشته است.کتاب مختلف الشیعة از معروفترین و معتبرترین آثار فقهی قدماء و از مشهورترین آثار فقهی علامۀ حلی است.
اهمیت و اعتبار
این کتاب بر خلاف سایر کتب فقهی مفصل علامه یک دوره کامل فقه مقارنه ای و استدلالی از طهارت تا دیات را در بر دارد.به دلیل جایگاه والا و ویژۀ این کتاب و سبک خاص و مضمون و محتوای عمیق آن، از زمان نگارش، مدار کتب استدلالی و از کتب اساسی و بنیادین فقهی بوده است.این کتاب دائرة المعارف فتاوای مختلف در فقه شیعه می باشد و علاوه بر مباحث رجالی و اصولی به اساسی ترین مبانی و نظریات فقهی مورد نیاز یک فقیه اشاره شده است.کثرت و تنوع آثار و تالیفات بجای مانده از علامۀ حلی خصیصه ای است که وی را از سایر علماء و بزرگان متمایز نموده و وی را حلقۀ واسطه بین قدماء و متاخرین قرار داده است.سه کتاب «منتهی المطلب فی تحقیق المذهب»، «تذکرة الفقهاء» و «مختلف الشیعة فی احکام الشریعة» گنجینه های گران بهایی هستند که نشان از گستردگی و عمق فقاهت وی دارند.این سه کتاب هر کدام سبک های خاصی از فقه مقارنه ای را در بر دارند.کتاب «منتهی المطلب» فقه مقارنه ای در سطح وسیع و فراگیر در خارج از مذهب امامیه همراه با اشاره به فتاوای علمای امامیه می باشد.«تذکرة الفقهاء» فقه مقارنه ای در سطح محدود و معین در خارج از مذهب امامیه می باشد.کتاب «مختلف الشیعة» صرفا به آرای فقهای شیعه تا عصر مؤلف نظر داشته و به بررسی و تحدید فروعات فقهی مورد اختلاف آنان پرداخته است.این کتاب فقهی مفصل، از کتب نادر فقهی مؤلف است که نظریات فقهای امامیه را در تمام ابواب فقه در بر دارد.علامۀ حلی در کتاب الخلاصة دربارۀ مختلف الشیعۀ می نویسد: ذکرنا فیه خلاف علمائنا خاصة و حجة کل شخص و الترجیح لما یصیر الیه. به دلیل همین خصیصه بسیاری از فتاوا و نظریات فقهایی همچون ابن جنید، ابن ابی عقیل و پدر شیخ صدوق که در سایر کتب فقهی دیده نمی شود در این کتاب مطرح شده اند.
تاریخ تالیف
بنا به نسخه ای که در دار الکتب الوطنیة در تبریز با شمارۀ ۳، ۱۲۵۷ موجود است قسمتی از این کتاب در سال ۶۹۷ ق پایان یافته است. بنابراین با توجه به تاریخ این نسخه، شروع تالیف کتاب قبل از سال ۶۹۷ بوده است. اما بنا به آنچه در الذریعة ذکر شده است قسمت های هفتگانۀ کتاب بین سال های ۶۹۹ تا ۷۰۸ ق، حدود ۱۰ سال تالیف شده است، به این ترتیب که:قسمت اول آن در سال ۶۹۹ ققسمت دوم در سال ۷۰۰ ققسمت سوم در سال ۷۰۲ ققسمت چهارم در سال ۷۰۶ ققسمت هفتم در سال ۷۰۸ پایان یافته است.(الذریعة ۲۰، ۲۱۸ تا ۲۲۱، مختلف الشیعة، چاپ مرکز الابحاث و الدراسات الاسلامیة، مقدمۀ ناشر).از تاریخ اتمام قسمت پنجم و ششم اطلاعی در دست نیست ولی به احتمال قوی بین سال های ۷۰۶ تا ۷۰۸ ق پایان یافته اند.
تاریخ چاپ
...

[ویکی اهل البیت] ابومنصور حسن بن سدید یوسف بن زین الدین علی بن مطهر حلی (آیت الله جمال الدین فاضل) رئیس علمای شیعه (م 726 ق).
وی عالم در فقه، اصول، تفسیر، نحو، منطق، رجال و منسوب به شهر حله در عراق است. حکمت و معقول را از خواجه نصیرالدین طوسی و کاتبی قزوینی، کلام و فقه و دیگر علوم متداول را از پدرش محقق حلی، احمد بن طاووس، ابن میثم، علی بن طاووس، شیخ نجیب الدین یحیی و دیگر فقهای امامیه فراگرفت.
شاه خدابنده، سلطان مغول تحت تأثیر وی مذهب تشیع را پذیرفت و دستور داد به نام دوازده امام علیهم السلام خطبه خوانده شود و سکه بزنند و علامه نیز کتاب الفین و کتاب منهاج الکرامه را به نام وی تألیف کرد. علامه نزد سلطان بسیار گرامی بود و به امر سلطان مدرسه ای سیار به وجود آورده بود و در کنار اردوی شاه، مجلس تدریس علامه هم منعقد می شد که این خود باعث رواج تشیع در آن زمان بود.
1. کمال الدین بن میثم بحرانی 2. علی بن موسی بن طاووس حسنی 3. احمد بن موسی نجیب الدین یحیی بن احمد بن یحیی بن حسن بن سعید هذلی 4. مفیدالدین محمد بن علی بن جهیم اسدی 5. حسن بن علی بن سلیمان بحرانی 6. نجم الدین جعفر بن نجیب الدین محمد بن جعفر بن نما حلی و...
1. محمد معروف به فخرالمحققین فرزند علامه 2. مجدالدین ابوالفوارس محمد بن علی بن اعرج حسینی 3. عمیدالدین عبدالمطلب 4. ضیاءالدین عبدالله 5. مهنا بن سنان بن عبدالوهاب حسینی 6. مدنی 7. تاج الدین محمد بن قاسم بن معیه حسنی
این کتاب از کتب مطول علامه می باشد که در آن، علامه موارد اختلاف بین اقوال علمای شیعه و ادله هر کدام را بیان داشته است. علامه در این باره می گوید: «مختلف الشیعة فی الاحکام الشریعة، ذکرنا فیه خلاف علمائنا خاصة و حجة کل شخص و الترجیح لما نصیر الیه».
کتاب مختلف دارای چند ویژگی است:
این کتاب به وسیله انتشارات مؤسسة نشر الاسلامی در قم به سال 1417 ق چاپ و منتشر شده است.