[ویکی فقه] قضاوت بمعنای داوری کردن برای رفع نزاع و کشمکش در میان مردم؛ و یکی از منصب های بزرگی است که از جانب خداوند برای پیامبر اکرم و امامان معصوم علیهم السّلام و از جانب آنان برای فقیه جامع الشرایط تعیین شده است قاضی نیز در یک نگاه نماینده خدا و با فضیلت ترین انسان ها (یا داوود انا جعلناک خلیفه فی الار ض فاحکم بین الناس بالحق... : ای داود! ما تو را نماینده خود در زمین قرار دادیم، پس در میان مردم بحق داوری کن)
در زمان ناصر الدین شاه سازمانی به نام" دیوان خانه عدلیه" در تهران تشکیل شد که اداره آن با وزیر عدلیه بود. این دیوان خانه از ضوابط و قواعد مرتب و مدونی پیروی نمی کرد؛ تظلمات واصله به این دیوان به دست وزیر عدالت می رسید و او گاه آن را به یکی از کارمندان زیر دست خود ارجاع می کرد و کارمند آن را به ترتیب اداری رسیدگی می کرد و گزارش کار را به وزیر می داد و او بر حسب مورد، یا حکم بر اجرای آن صادر می نمود یا گزارش را پیش حاکم شرع می فرستاد. محاکم شرعی یا مجتهدین غالبا به این ترتیب رسیدگی می کردند که پس از طرح دعوی طرف مقابل را برای رسیدگی دعوت می نمودند و بر اساس دستورات شرعی و دلایل اسلامی بینه و اقرار و یمین حکم صادر می کردند و در صورت عدم حضور طرف دعوی حکم غیابی می دادند. و چون مانعی برای مراجعه به مجتهدین دیگر وجود نداشت محکوم علیه به مجتهد دیگری رجوع می کرد و از اینجا احکام معارض و ناسخ و منسوخ صادر می گردید که خود نظم قضایی نیم بند را در هم می ریخت. تا آنجا که ناراحتی ها از رسیدگی قضایی و نبودن عدالت کار را به جایی رساند که در انقلاب مشروطیت خواسته اولیه مردم تاسیس عدالتخانه بود.
پس از مشروطیت
۱. ↑ تحریر الوسیله، السید روح الله الخمینی، ج۲، ص۴۰۴.
...
در زمان ناصر الدین شاه سازمانی به نام" دیوان خانه عدلیه" در تهران تشکیل شد که اداره آن با وزیر عدلیه بود. این دیوان خانه از ضوابط و قواعد مرتب و مدونی پیروی نمی کرد؛ تظلمات واصله به این دیوان به دست وزیر عدالت می رسید و او گاه آن را به یکی از کارمندان زیر دست خود ارجاع می کرد و کارمند آن را به ترتیب اداری رسیدگی می کرد و گزارش کار را به وزیر می داد و او بر حسب مورد، یا حکم بر اجرای آن صادر می نمود یا گزارش را پیش حاکم شرع می فرستاد. محاکم شرعی یا مجتهدین غالبا به این ترتیب رسیدگی می کردند که پس از طرح دعوی طرف مقابل را برای رسیدگی دعوت می نمودند و بر اساس دستورات شرعی و دلایل اسلامی بینه و اقرار و یمین حکم صادر می کردند و در صورت عدم حضور طرف دعوی حکم غیابی می دادند. و چون مانعی برای مراجعه به مجتهدین دیگر وجود نداشت محکوم علیه به مجتهد دیگری رجوع می کرد و از اینجا احکام معارض و ناسخ و منسوخ صادر می گردید که خود نظم قضایی نیم بند را در هم می ریخت. تا آنجا که ناراحتی ها از رسیدگی قضایی و نبودن عدالت کار را به جایی رساند که در انقلاب مشروطیت خواسته اولیه مردم تاسیس عدالتخانه بود.
پس از مشروطیت
۱. ↑ تحریر الوسیله، السید روح الله الخمینی، ج۲، ص۴۰۴.
...
wikifeqh: قضاوت_در_دوره_مشروطه