مجتهد

[ویکی فقه] شخص دارای ملکه استنباط حکم شرعی فرعی از منابع معتبر را مجتهد گویند.
مجتهد، به فردی گفته می شود که با فراگیری علوم مختلف و تحصیل شرایط لازم، برای او ملکه و حالت نفسانی ایجاد می شود که به سبب آن می تواند حکم شرعی فرعی را از منابع معتبر (ادله و اصول و قواعد) استنباط نماید.
مجتهد در نظر میرزای قمی
از نظر مرحوم «صاحب قوانین»، کلمه مجتهد به دو معنا به کار می رود:۱. به معنای عالم، در مقابل مقلد و عامی، که به این معنا مجتهد، به عالم اخباری هم گفته می شود؛۲. به معنای عالم اصولی که هم قدرت اجتهاد دارد و هم استنباط احکام می نماید؛ این اصطلاح، در مقابل اخباری بوده و عالم اخباری را در بر نمی گیرد.
مجتهد در روایات
در روایات، عنوان «مجتهد» به کار نرفته است، بلکه از عناوینی مانند: عالم، فقیه، حاکم و عارف به احکام استفاده شده است و احکامی مانند جواز افتا و نفوذ قضا و غیره بر این عنوان مترتب شده است.

[ویکی شیعه] مجتهد یا فقیه، کسی است که توانایی اجتهاد یا استنباط احکام شرعی را از منابع معتبر دارد. مجتهد مطلق و متجزی، مجتهد بالفعل و بالقوه، مجتهد اعلم و مجتهد جامع الشرایط، از اقسام فقیه یا مجتهد است. شیخ طوسی، محقق حلی، علامه حلی، شیخ انصاری و میرزای شیرازی از مجتهدان و فقیهان به نام شیعه هستند.
مجتهد یا فقیه در اصطلاح به فردی گفته می شود که با فراگیری علوم مختلف و کسب شرایط لازم، توانایی استنباط احکام شرعی فرعی را از منابع معتبر دارد. به دلیل اینکه واژه اجتهاد معانی مختلفی دارد، بنابراین لفظ مجتهد عام تر از فقیه است و ممکن است به معانی دیگر به غیر از فقیه اطلاق شود؛ مانند اینکه به کسی که در یک رشته علمی صاحب نظر باشد مجتهد گفته می شود.
در کتاب های فقهی و اصولی، عنوان مجتهد به چند قسم، تقسیم شده و حکم هر یک بیان شده است:

مُجتَهد
کسی که توانایی استنباط احکام شرعی را از راه دلیل معتبر دارد. در شیعه، به مجتهدی که در تمام فروعات احکام دارای قدرت استنباط باشد «مجتهد مطلق»؛ و به مجتهدی که تنها قدرت استنباط برخی از احکام را داشته باشد «مجتهد مُتِجَزّی» گویند. آیا استنباط احکام تجزّی بردار است؟ بیشتر فقیهان قائل به امکان تجزّی هستند، زیرا اجتهادِ مطلق یکباره حاصل نمی شود، بلکه امری تدریجی است. نیز ← اجتهاد؛ تقلید_(فقه)، ظن_(اصول_فقه).