[ویکی فقه] فرقه آقاخانیه. بررسی تاریخ فرقه های معاصر و یا نزدیک به معاصر از این جهت مهم می نماید که با بسیاری از روابط اجتماعی و فرهنگی امروزی در پیوند است و ما به راحتی می توانیم با فرهنگ و موقعیت اجتماعی و نیز روابط سیاسی رهبران و پیروان این فرق با بیگانه آشنا شویم. در این مقاله سعی بر این است که به بررسی فرقه آقا خانیه، از فرق معاصر اسماعیلی نزاری ، پرداخته شود.
این فرقه از بازماندگان نزاریه اسماعیلی است. فرقه نزاریه بعد از حمله مغول متحمل صدمات شدیدی شد و پس از این جامعه نزاری در ایران به حالت تقیه زندگی می کرد. نزاریان خود به دو فرقه محمد شاهی و قاسم شاهی تقسیم شدند. از رهبران قاسم شاهی اطلاعات گسترده ای در دست نیست، فقط می دانیم که عده ای در سالهای ۸۷۰ تا ۸۸۰ه. ق در منطقه انجدان از نواحی محلات، ادعای امامت نزاریان قاسم شاهی را نموده اند. از آثار خیرخواه هراتی که در قرن دهم می زیسته بدست می آید که او با امامان نزاری در انجدان، ارتباط داشته است. این مطلب نشان دهنده فعالیت جدید امامان نزاری است. ایشان با فرستادن افرادی در سلک صوفی و به نامهای شاه و پیر به تبلیغ امامت خویش می پرداختند. آقاخانیه عنوان شاه را از مراشد صوفیه اقتباس کردند و حتی آقاخان اول، روابطی با مست علیشاه از بزرگان فرقه صوفیه نعمت اللهیه داشت. در دوره صفویه و زندیه و قاجار، امامان نزاری با حکومت مرکزی سازش داشته و از سوی حکومت به فرمانداری برخی مناطق، منصوب می شدند.
چهل و چهارمین امام نزاری
او فردی از سادات اسماعیلی، از اهالی کهک قم به نام سید ابوالحسن خان است. سید ابوالحسن خان سلسله نسب خود را به اسماعیل فرزند امام صادق (علیه السّلام) می رساند. از فعالیتهای سیاسی او این است که در حکومت زندیه و آغاز حکومت قاجار در کرمان حکم فرمائی می کرد. پس از برکناری از حکومت به محلات مهاجرت می کند. محل زندگی او و فرزند و نوه اش در دولت آباد، واقع در ۳۶ کیلومتری محلات بود. وی در آن دیار به عنوان رئیس دینی اسماعیلیه و چهل و چهارمین امام نزاری فعالیت می نمود و از این رو هدایا و نذورات سرشاری از سوی پیروانش بخصوص از هند و آسیای میانه به او می رسید. اگر کسی از پیروانش نمی توانست نذورات خود را به او برساند، آنها را به دریا می افکندند و اعتقاد داشتند که سرانجام این اموال به دست امامشان خواهد رسید. سرانجام در سال ۱۲۰۶ هجری درگذشت.
فعالیتهای رهبران آقاخانیه
سید ابوالحسن خان و فرزندش شاه خلیل الله، در سیاست به عنوان حکمرانی سلسله نزاریه تلاش نداشتند. بلکه از حکومت زمان تبعیت می کردند. این حالت ابتدائی و ضعف نزاریان بود تا جائی که شاه خلیل الله در یک درگیری که بین طرفداران او و شیعیان رخ داد، در یزد کشته شد.پس از کشته شدن شاه خلیل فرزندش حسنعلی به راه وی ادامه داده و از سوئی مورد لطف فتحعلی شاه واقع شد. شاه قاجار دستور تنبیه قاتلین شاه خلیل الله را صادر کرد و برای دلجوئی، یکی از دختران خود به نام سروجهان را به همسری حسنعلی شاه در آورد و حکومت قم و محلات را به وی واگذار نمود. فتحعلی شاه او را به لقب آقاخان مفتخر ساخت و از این پس وی به آقاخان محلاتی شهرت یافت. وجه تسمیه پیروان او به آقاخانیه نیز از لقبی است که فتحعلی شاه به او اعطاء نمود. با توجه به موقعیت بدست آمده، دیگر فعالیتهای وی منحصر در مراسم مذهبی اسماعیلی نمی شد، بلکه برای تاسیس حکومت سلسله آقاخانی تلاش کرد.
تلاش برای تشکیل حکومت
...
این فرقه از بازماندگان نزاریه اسماعیلی است. فرقه نزاریه بعد از حمله مغول متحمل صدمات شدیدی شد و پس از این جامعه نزاری در ایران به حالت تقیه زندگی می کرد. نزاریان خود به دو فرقه محمد شاهی و قاسم شاهی تقسیم شدند. از رهبران قاسم شاهی اطلاعات گسترده ای در دست نیست، فقط می دانیم که عده ای در سالهای ۸۷۰ تا ۸۸۰ه. ق در منطقه انجدان از نواحی محلات، ادعای امامت نزاریان قاسم شاهی را نموده اند. از آثار خیرخواه هراتی که در قرن دهم می زیسته بدست می آید که او با امامان نزاری در انجدان، ارتباط داشته است. این مطلب نشان دهنده فعالیت جدید امامان نزاری است. ایشان با فرستادن افرادی در سلک صوفی و به نامهای شاه و پیر به تبلیغ امامت خویش می پرداختند. آقاخانیه عنوان شاه را از مراشد صوفیه اقتباس کردند و حتی آقاخان اول، روابطی با مست علیشاه از بزرگان فرقه صوفیه نعمت اللهیه داشت. در دوره صفویه و زندیه و قاجار، امامان نزاری با حکومت مرکزی سازش داشته و از سوی حکومت به فرمانداری برخی مناطق، منصوب می شدند.
چهل و چهارمین امام نزاری
او فردی از سادات اسماعیلی، از اهالی کهک قم به نام سید ابوالحسن خان است. سید ابوالحسن خان سلسله نسب خود را به اسماعیل فرزند امام صادق (علیه السّلام) می رساند. از فعالیتهای سیاسی او این است که در حکومت زندیه و آغاز حکومت قاجار در کرمان حکم فرمائی می کرد. پس از برکناری از حکومت به محلات مهاجرت می کند. محل زندگی او و فرزند و نوه اش در دولت آباد، واقع در ۳۶ کیلومتری محلات بود. وی در آن دیار به عنوان رئیس دینی اسماعیلیه و چهل و چهارمین امام نزاری فعالیت می نمود و از این رو هدایا و نذورات سرشاری از سوی پیروانش بخصوص از هند و آسیای میانه به او می رسید. اگر کسی از پیروانش نمی توانست نذورات خود را به او برساند، آنها را به دریا می افکندند و اعتقاد داشتند که سرانجام این اموال به دست امامشان خواهد رسید. سرانجام در سال ۱۲۰۶ هجری درگذشت.
فعالیتهای رهبران آقاخانیه
سید ابوالحسن خان و فرزندش شاه خلیل الله، در سیاست به عنوان حکمرانی سلسله نزاریه تلاش نداشتند. بلکه از حکومت زمان تبعیت می کردند. این حالت ابتدائی و ضعف نزاریان بود تا جائی که شاه خلیل الله در یک درگیری که بین طرفداران او و شیعیان رخ داد، در یزد کشته شد.پس از کشته شدن شاه خلیل فرزندش حسنعلی به راه وی ادامه داده و از سوئی مورد لطف فتحعلی شاه واقع شد. شاه قاجار دستور تنبیه قاتلین شاه خلیل الله را صادر کرد و برای دلجوئی، یکی از دختران خود به نام سروجهان را به همسری حسنعلی شاه در آورد و حکومت قم و محلات را به وی واگذار نمود. فتحعلی شاه او را به لقب آقاخان مفتخر ساخت و از این پس وی به آقاخان محلاتی شهرت یافت. وجه تسمیه پیروان او به آقاخانیه نیز از لقبی است که فتحعلی شاه به او اعطاء نمود. با توجه به موقعیت بدست آمده، دیگر فعالیتهای وی منحصر در مراسم مذهبی اسماعیلی نمی شد، بلکه برای تاسیس حکومت سلسله آقاخانی تلاش کرد.
تلاش برای تشکیل حکومت
...
wikifeqh: فرقه_آقاخانیه