علی از نگاه فخر رازی

[ویکی فقه] قرآن کریم به فضیلت و ولایت امام علی (ع) تصریح کرده است. مفسران و اندیشمندان شیعه و نیز برخی از مفسران و علمای اهل سنت به شرح این آیات پرداخته و دلالت آنها را به عظمت و جایگاه رفیع امام علی (ع) مسلم دانسته اند. عظمت امام علی (ع) همواره مورد توجه تعداد زیادی از اندیشمندان اهل سنت قرار گرفته به طوری که علمای شیعه معمولاً برای اثبات ولایت امام (ع) از منابع اهل سنت بهره جسته اند، سپس با نقد و بررسی نظرات آنان دلایلی بر ولایت و فضیلت امام علی (ع) اقامه کرده اند. مقاله پیش رو نیز بر همین روال و به روش کتابخانه ای به بیان دیدگاه امام فخر رازی در این باره پرداخته و سپس به نقد و بررسی آرای وی می پردازد.
فخر رازی بر این باور است که در نمازهای یومیه باید آیه "بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیم" را به صورت جهر قرائت کرد و برای بیان نظریه خود به حدیث امام علی (ع) استناد می نماید. "کانَ علی بن ابیطالب (علیه السّلام) یقول: یا مَن ذکره شرفٌ للَّذاکرین؛ ای کسی که ذکرش موجب شرف برای ذکر کننده است" با توجه به این عبارت چگونه شایسته است برای انسان عاقل که آن را آهسته بخواند؟
فخر رازی سخن امام علی (ع) را بر دیگر اقوال ترجیح می دهد و این نشان دهنده آن است که به مقام علمی امام علی (ع) کاملاً واقف است.

اعتراف فخر رازی به پیروی از علی(ع)
فخر رازی درباره امام علی (ع) روایاتی نقل می کند که نشان از ایمان و اعتقاد وی به عظمت و فضیلت امام علی (ع) دارد. این روایات همچنین بیانگر آن است که امام علی (ع) الگوی نجات و هدایت است. "وَ مَن اقتدی فی دِینهِ بِعَلی بنِ اَبیطالِب فقَد اهتدی؛ هرکس در دینش به علی بن ابیطالب(ع) اقتدا کند حتماً هدایت می شود.
"اَللهم اَدرِ الحق مع علی حیث دار؛ خدایا حق را آن جا قرار ده که علی(ع) هست."
"مَن اِتّخِذ عَلَیاً اماماً لِدینه فَقَد اِستَمسَک بالعروه الوثقی فی دینه و نَفسهِ؛هرکس علی را امام خود قرار دهد قطعاً به دست گیره محکمی در دین و جانش دست یافته است."
البته مقام علمی امام علی (ع) مورد اتفاق فریقین هست ولی اگر مفسری از اهل سنت به این مقام اذعان کرد و با نقل روایاتی آن را تأکید نمود نشانگر آن است که وی به مقام والای علمی و اخلاقی امام علی (ع) اعتقاد دارد.

شأن نزول آیه مباهله
"فمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَکُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَةَ اللَّهِ عَلَی الْکَاذِبِینَ؛ پس هر کس درباره عیسی(ع) از آن پس که به آگاهی رسیده ای با تو مجادله کند بگو بیایید تا حاضر آوریم، ما فرزندان خود را و شما فرزندان خود را، ما زنان خود را و شما زنان خود را، ما نفس خود را و شما نفس خود را، آنگاه دعا و تضرع کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان بفرستیم."
بر اساس دیدگاه فخر رازی در تفسیر آیه مباهله و بیان شأن نزول آیه، امام علی (ع) افضل از دیگر صحابه است زیرا معتقد است که منظور از کلمه "انفسنا" امام علی (ع) است بنابراین امام علی (ع) نفس پیامبر (ص) است. البته وی نمی پذیرد که امام علی (ع) از دیگر پیامبران برتر باشد زیرا معتقد است که نبی بر غیر نبی افضل است.

← بحث در فضیلت نبی بر غیر نبی
...