عالم ذر

نتیجه کلی اینکه عوالمی از قبیل ناسوت، ملکوت، جبروت، لاهوت و ماهوت و ذر و مر وجود نداشته و ندارند . خدای حقیقی و واقعی موجودیست بیکران و بینهایت، لذا هیچ موجود دیگری غیر از او چه شهودی و چه غیبی نه وجود دارد و نه میتواند وجود داشته باشد.
الفاظ یا کلماتی از قبیل ماسوی الله و یا غیر خدا، برای پیروان دین اسلام بسی گمراه کننده بوده و می باشد. انا لله یعنی ما ( کلیه موجودات زنده و غیر زنده ) به امر الله و از ابعاد فراوان و بیکران وی آفریده شده ایم و نه به معنای جدا شدن از وی مثل آدم و حوا . لذا رجعت یا بازگشت ما بسوی او نیست بلکه بهمراه او به همان آفرینش اولیه در نهایت کمال ایده آل خوبی و زیبایی، اعتدال و نظم و هماهنگی با کمیت و کیفیت بهشت برین. در همین زمینه آیه قرآنی دیگر به شکل 《کما بدائکم تعودون 》 یعنی بازگشت به همان آفرینش اولیه و نه اینکه بسوی او باز می آیید. بزم الست هم چیز دیگری نبوده غیر از جشن بزرگ و همگانی خدا حافظی افراد انسانی ( منجمله نباتی و حیوانی ) از همدیگر قبل فرو رفتن به خواب ژرف و شیرین مرگ بطور دسته جمعی و پس از آن، آغاز سفر. لذا از دیدگاه فردی من، خداوند متعال در طی آن بزم و جشن از افراد انسانی اقرار به رب بودن خود وی نگرفته است، زیرا همه بخوبی میدانسته اند ( حتا نباتات و حیوانات ) که فقط او خالق و آفریننده آنهاست.

خداوند در قرآن می فرماید: وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِنْ بَنی آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلی أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّکُمْ قالُوا بَلی شَهِدْنا أَنْ تَقُولُوا یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّا کُنَّا عَنْ هذا غافِلینَ. «به یاد آور زمانی را که پروردگارت از پشت فرزندان آدم، ذریه آنها را بر گرفت و آنان را گواه بر خویشتن ساخت و فرمود: آیا من پروردگار شما نیستم؟ گفتند: آری، گواهی می دهیم. برای اینکه در روز رستاخیز نگویید ما از این غافل بودیم. »[۲]
نام معروف تر [ویرایش]
به این دلیل که در این آیه سخن از ذریه که به معنی فرزندان خردسال است به میان آمده، این آیه را ذر نامیده اند و به خاطر کلمه اَلَست به پیمان الست معروف شده است. [۳]
دیدگاه مختلف در رابطه با عالم ذر [ویرایش]
برخی از دانشمندان، این گونه بیان میدارند که:
خداوند در طول زندگی دنیایی آثار صنع و نشانه های یگانگی خود را به انسان نشان می دهد و آنان را بر این امر گواه می گیرد. گویا می فرماید: «أَلَسْتُ بِرَبِّکُمْ» و انسانها با زبان حال پاسخ می­دهند: «بَلی شَهِدْنا». پس در اینجا پیمان تکوینی است و سخن گفتن مانند خبر دادن رنگ رخساره از وضعیت درونی شخص است. [۴]
جعفر بن محمد امام ششم شیعیان نیز در این رابطه گفته است:
فطرت الله اسلام است که خداوند هنگام پیمان گرفتن آنان را بر فطرت توحید آفرید و فرمود: آیا پروردگار شما نیستم؟ در آنجا کافر و مؤمن حضور داشت. [۵]
بنا بر این بیان، مراد از عالم ذر همان فطرت انسانی است. انسانهای بدوی و متکامل در این احساس مشترکند که همه بنده و خداوند پروردگار آنها است و انسانها هرگز از این پیمان و شناخت غافل نبوده و نیستند. [۶]
برخی دیگر از دانشمندان همچون محمد حسین طباطبایی نظریه خویش را این گونه بیان می کند:{{نقل قول| «عالم «ذر» روح این عالم است که آن را «عالَم غیب» نیز می گویند. توضیح اینکه هر موجودی دو وجه ( صورت و جنبه ) دارد: وجهی به سوی خدا که زمان و تدریج در آن راه ندارد و وجهی به سوی دیگر که در آن تدریج و زمان راه دارد. خداوند متعال می فرماید: «إِذا أَرادَ شَیْئاً أَنْ یَقُولَ لَهُ کُنْ فَیَکُون» «وقتی بخواهد چیزی را ایجاد کند، به آن می گوید: موجود شو! بی درنگ به وجود می آید. »، «کُن» هم امر ( دستور ) است و هم مخاطب درست کن. پس کلمه «کُن» از طرفی وجود شیء و از طرفی ایجاد شیء است و این موجود منبسط یک وجه الی الله دارد که عالم ذرّ است و همان موجود یک وجه دیگر دارد که همین دنیای ظاهر است. بنابراین، عالم ذرّ این عالم مسلوب نیست. »[۷]
مفاد این پیمان [ویرایش]
از آیه ۱۷۲ سوره اعراف این مفهوم استنباط می شود که مفاد پیمان گواهی بر پذیرش پروردگار [۸] و بر پذیرش توحید و یگانه خواندن پروردگار بوده است. [۸] در برخی از روایات اسلامی، این پیمان را به فطرت نیز مربوط می دانند و مرتبط بودن این پیمان با فطرت را یکی از پایه های این پیمان قلمداد می کنند. [۹]
پانویس [ویرایش]
↑ المیزان نوشته سید محمد حسین طباطبایی، چاپ پنجم، مؤسسه اعلمی، بیروت، ج۸، ص۳۰۶ - سوره اعراف، آیه۱۷۲ - سوره اعراف، آیه۱۰۲ - سوره حدید، آیه ۸ - تفسیر نمونه، زیر نظر ناصر مکارم شیرازی، دار الکتب، ج۲۳، ص۳۱۷ و ج۶، ص۲۷۶
↑ سوره اعراف، آیه۱۷۲
↑ منشور جاوید، جعفر سبحانی، چاپ فرهنگ، اصفهان، ج ۲، ص ۶۳
↑ کنز الدقایق، میرزا محمد مشهدی، تحقیق مجتبی عراقی، چاپ اول، ج۳، ص۷۴۲؛ المیزان، ج۸، ص۳۱۰
↑ ابن سنان از جعفر صادق از فطرة لله پرسید. صادق گفت: « هِیَ الْإِسْلَامُ فَطَرَهُمُ اللَّهُ حِینَ أَخَذَ مِیثَاقَهُمْ عَلَی التَّوْحِیدِ فَقَالَ: «أَلَسْتُ بِرَبِّکُمْ» وَ فِیهِ الْمُؤْمِنُ وَ الْکَافِرُ؛ فطرت الله اسلام است که خداوند هنگام پیمان گرفتن آنان را بر فطرت توحید آفرید و فرمود: آیا پروردگار شما نیستم؟ در آنجا کافر و مؤمن حضور داشت. » البرهان، ج۳، ص۲۳۶
↑ المیزان، ج۸، ص۳۰۸ - فطرت، مرتضی مطهری، چاپ دوم، انتشارات صدرا، ص۱۸۱ - تفسیر نمونه، ج۱۷، ص۴۵۵
↑ در محضر علامه طباطبایی، محمد حسین رخ شاد، چاپ اول، نهاوندی، ص۴۲و - ۴۳ - کنز الدقایق، ج۳، ص۷۴۲
↑ ۸٫۰ ۸٫۱ سوره اعراف، آیه۱۷۲
↑ بحارالانوار، محمد باقر مجلسی، چاپ دوم، مؤسسه الوفاء، بیروت، ج۳، ص۲۷۶
منابع [ویرایش]
وب گاه گفتگوی دینی
پایگاه اطلاعاتی حوزه
کانون وبلاگنویسان مذهبی
رده های صفحه: اسلام فلسفه فلسفه اسلامی مفاهیم اسلامی
قس
در قرآن مجید سخن از یک پیمان، عهد، میثاق و گواهی به میان آمده است که خداوند از انسانها گرفته است. روشن ترین آیه ای که بر این حقیقت دلالت دارد، آیة 172 سورة اعراف است که به «آیة ذر» معروف شده است. این آیه دقیق ترین معنی و شگفت ترین نظم را دارد. [1] آیات دیگری نیز مفسر همین حقیقت معرفی شده اند. [2]
خداوند در قرآن می فرماید: ]وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِنْ بَنی آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلی أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّکُمْ قالُوا بَلی شَهِدْنا أَنْ تَقُولُوا یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّا کُنَّا عَنْ هذا غافِلینَ[؛[3] «به یاد آور زمانی را که پروردگارت از پشت [و صلب] فرزندان آدم، ذریة آنها را بر گرفت و آنان را گواه بر خویشتن ساخت [و فرمود]: آیا من پروردگار شما نیستم؟ گفتند: آری، گواهی می دهیم. [چرا چنین کرد؟] برای اینکه در روز رستاخیز نگویید ما از این غافل بودیم. »
از آنجا که در این آیه سخن از ذریّۀ ( فرزندان خردسال ) آدم ـ علیه السلام ـ به میان آمده، از این آیه به «آیه ذر» یاد می کنند و به خاطر کلمة . . .