صنایع افغانستان

افغانستان به خاطر موقعیت جغرافیای خود جزئی از تمدن هایی چون ایران، یونان، هند، چین، ترک ها، مغولان و اعراب بوده است. با ورود ابزار تولید و مهارت تولید این خطه خود به تمدن آغاز نمود؛ که یکی از کانون تمدن بشری تمدن آریایی ها می باشد چنانچه در حدود سه هزار سال پیش از میلاد مسیح در افغانستان کشاورزی و آبیاری پیشرفته، شهرهای باشکوه، قدرتمند و پرنفوس وجود داشت. در هزار سال اول پیش از میلاد صنایع دستی، مسکوکات، پزشکی، نجوم، نساجی و فلزکاری وجود داشت، که نمایندگی از سطح بلند پیشه روی آن زمان را می نماید. صنایع افغانستان در زمان باختریان کوشانیان تیموریان و غزنویان رونق بیشتر داشت. این گونه تمدن کشورهای همسایه نیز در توسعه صنایع این کشور علاوه گردیده است. چنانچه تمدن هخامنشیان، ساسانیان، سامانیان، تیموریان، مغولان هند، هند بریتانیا، چین، سمرقند در توسعه صنایع افغانستان جایگاه خاص خودرا داشته است. در حالت کنونی صنعت به سه قسمت تقسیم شده است؛ یعنی صنایع دستی، صنایع سبک و صنایع سنگین می باشد که در هر بخش وزارت خانه فعالیت داشته است.
صنایع هنری است که هویت ملیت ها و چگونگی سلاطین افغانستان را معرفی می دارد. خانم گالینه پوگاچینکوا محقق روسی در سال ۱۹۶۳ صنایع افغانستان را به سه بخش تنظیم نموده است. گریکوباختر، دوره طلایی قرون وسطی، دوره درخشان هرات. افغانستان نظر به موقعیت خاص جغرافیایی خود مرکز تمدن های عظیم بشری بوده است. یکی ازین خصوصیات راه و توقف گاهای راه ابریشم بود. موجودیت چنین راه بزرگ تجارتی جهانی باعث آن گردید تا این کشور پیوند تمدن های هند، چین، اروپا، اعراب و بالاخره انگلیس گردد. شاهان که درین کشور فرمان روایی کردند و به نشر تمدن های شان پرداختند، از اختلاط این تمدن ها تمدن جدید به میان آمده است. آریایی ها در صنعت کشاورزی یونانیان در صنعت معماری صنعت ضرب سکه و مجسمه سازی، کوشانیان در صنعت ظریفه حکاکی سنگ تراشی کشاورزی تیموریان و دیگر دولت های قرون وسطی در معماری شرقی کاشی کاری نقاشی گنبد سازی مدارس قلعه ارگ سازی راه سازی کتاب و میناتوری شاهنامه و شعر سرایی موسیقی و غیره شهرت داشتند. تمدن آریایی ها به حیث کانون پنجم تمدن بشری شناخته شده است. بخدی از زمان ظهور زردشت الی ورود اعراب شهرت جهانی داشت. صنایع ظریفه در زمان کوشانیان توسعه زیادی نموده بود. آثاری که در سال ۱۳۵۸از طلاتپه و آی خانم بدست آمده است به نام گنج باختر شهرت دارد. تیموریان در معماری کشاورزی نقاشی مدارس شهرت داشت. در عهد غزنویان صنایع دستی به بلندترین مدارج پیشرفت و انکشاف خود رسیده بود خصوصاً در عهد امپراتوری سلطان محمود غزنوی افغانستان به مرکز علم و صنعت منطقه گردیده بود صنایع معماری کاشی و منسوجات، زرگری، حجاری به اوج ترقی رسیده بودند. صنعت اسلحه سازی خصوصاً شمشیر و خنجر آبدار در زمان سلطنت غوریان شهرت به سزای کسب نموده بود. منارجام و مسجد جامع هرات نیز توسط غوریان اساس گذاشته شد بعداً ذریعه تیموریان هرات ترمیم و تغییر شکل یافت. روضه حضرت علی در مزارشریف و مسجد ابو نصر پارسا در بلخ در ایام تیموریان اعمار گردید. در ایام شاهنشاهی درانی توجه به صنایع تولید اسلحه جنگی و معماری مبذول گریده بود. در عصر بابریان کانال کشی و باغداری رونق خوب داشت. باغ شهر آرا و باغ بابر از آن زمان باقی مانده است. درقرن ۱۸ افغانستان در گیر دار جنگ بود صنایع دستی پرورش کرم ابریشم و بافت پارچه های ابریشم بافت قالین نمد و غیره توسعه پیدا کرده بود. در اواخر قرن نزدهم تعمیر ماشین خانه کابل ( کارخانه حربی ) اعمار گردید که به صورت منظم به تولید اشیای مختلف می پرداخت از جمله صنایع اسلحه سازی، ضرب سکه، حکاکی، بوت دوزی، بافت انواع پارچه جات مشغول بود. در اوایل قرن بیستم برعلاوه پیشرفت صنایع ماشینی به صنایع دستی نیز توجه جدی مبذول گردید. صنایع دستی مثل قالین بافی، گلیم بافی، شال بافی و صنایع نساجی دستی دیگر مثل بافتن پارچه های پنبه ای، پشمی، ابریشمی، حجاری و نجاری، معماری و غیره دولت توجه زیادی داشت. در سال های ۱۳۰۵–۱۳۰۶ غرض تشویق تکه های داخلی منع پوشیدن البسه خارجی از طرف دولت اعلان گردید؛ که درین صورت صنایع نساجی دستی توسعه خوبی نمود کارخانه های نساجی کابل، جبل سراج و دستگاه های انفرادی صنعت گران دستی در مزارشریف بغلان کندز بدخشان، قندهار، جلال آباد، کاشی کاری استالف جراب دستکش و ژاکت هزارستان و غزنی کسب موفقیت نموده بود. در سال های پس از ۱۳۴۰ افغانستان از لحاظ تولیدات کشاورزی، صنایع دستی، روغن و شکر به یک کشور خود کفا تبدیل گردیده بود. در شمال افغانستان دستگاه های تولید تیل کشی، صابون سازی، تکه بافی، علافی و بافندگی فرش را در خانه های خود رایج ساخته بودند. صنایع ماشینی و دستی در زمان ظاهر خان رونق خوبی داشت در شهر کابل پارک ها و شهرک های صنعتی کابل دارای ۲۸۱ کارخانه و در مجموع در تمام کشور ۵۲۰۰ کارخانه کوچک و بزرگ ساخته و بنا شده بود. کارخانه خانه سازی، پشمینه بافی خشت اختیف نساجی ها بوت آهو ژاکت سازی پیروز سیلو مرکز داری شهرت بود. علاوه برآن صنایع دستی مانند آنتیک سازی ۴۲۰۰۰ مدل یا گونه، شیشه هرات، سرامیک استالف، دست دوزی غزنی و بامیان قالین شمال هزاران گردشگر را به خود جلب نموده بود.