شروط محتسب

[ویکی فقه] شروط محتسب به آن شروط و ویژگی هایی گفته می شود که برای انتخاب محتسب در نظر گرفته می شود.
بخش مهمی از کتاب های حسبه به بیان ویژگی ها و وظایف متولیان حسبه اختصاص دارد، این مباحث در کتاب های فقهی چشمگیرتر است، در منابع تاریخی و سرگذشتنامه ها نیز بیش از آن که به پدیده حسبه اشاره شود، به سرگذشت و اقدامات محتسبان توجه شده است؛ ازاین رو، هرگونه بحث درباره حسبه، بدون توجه به گزارش های تاریخی و مباحث نظری درباره متولیان حسبه (محتسبان)، ناقص و نارسا می نماید.
عمده ترین مباحثی که در شناخت محتسب برای شناسایی پدیده حسبه اهمیت دارد، مباحثی چون وظایف محتسب و سازمان یا فرد مافوق او و جدا کردن وظایف او از صاحب منصبانی چون شرطه و قاضی است، که وظایفی تا اندازه ای مشابه دارند.
ویژگی هایی محتسب
در کتاب های حسبه برای محتسب ویژگیهایی ذکر شده است که عبارت اند از:
مسلمان بودن، رسیدن به سن تکلیف،
توانایی داشتن بر امر به معروف و نهی از منکر،
علم به احکام شرعیِ امر به معروف و نهی از منکر،
حرّ بودن،و عدالت داشتن.
این ویژگی ها، که مبتنی بر دیدگاه های فقهی اند، از آن رو وضع شده اند تا محتسب صلاحیت های لازم را برای اجرای وظایف مذهبی و شرعی داشته باشد.
افزون بر اینها، محتسب وظایفی دارد که در حوزه امور عرفی و نیازهای جامعه قرار می گیرد.
به همین سبب وی باید از دانش های روز درباره هریک از وظایف خود بهره مند باشد، مانند آشنایی با پیشه ها و حرفه ها برای جلوگیری از تقلب و تخلف پیشه وران .
ازاین رو مؤلفان کتاب های حسبه از ا جتهاد عرفی در کنار اجتهاد شرعی سخن گفته اند.
محتسب باید برای رضای خدا ادای وظیفه کند؛ به آنچه فرمان می دهد خود نیز عمل کند؛ در عین آن که باید قاطع و پر ابهت باشد و در مواردی با خشونت رفتار کند، از ملاطفت و نرم زبانی نیز دست برندارد، زیرا این شیوه در جذب دلها مؤثرتر است؛
وی باید پاک دامن و عفیف باشد و از قبول رشوه و هدیه بپرهیزد؛
در برابر سختی ها و آزارها، صبور و بردبار باشد
و بالاخره به جز انجام دادن واجبات شرعی، بر رعایت مستحبات نیز مواظبت کند و با چهره ای آراسته و پاکیزه در میان مردم ظاهر شود تا بر وقارش افزوده گردد.