سیر تحول فقه اجتهادی

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] با توجه به ضرورت پاسخ گویی فقه به مسائل فراوان پیش روی عصر جدید و حکومت اسلامی ، تحول و بالندگی فقه اجتناب ناپذیر می نماید. بازشناسی روش موجود فقاهت و نمایاندن نقاط قوت و ضعف آن، نیازمند سیری اجمالی در تاریخ تحول فقه شیعه و بررسی عوامل مؤثر در آن دارد. در این مقاله به این مهم پرداخته شده است.
در این نوشتار، به مسایل هجده گانه ی زیر پرداخته می شود:۱. زمان پیدایش مبانی و اصول فقه اجتهادی؛۲. تحول علمی فقه اجتهادی در بستر زمان بر اساس مبانی و ضوابط فقهی؛۳. تحول عملی فقه در بستر زمان بنابر مصادیق؛۴. محدود شدن فقاهت در بستر زمان در حوزه استنباط ؛۵. مشکل نبودن فقاهت در عصر شیخ طوسی ؛۶. رکود فقه در زمانی بر اثر ترک اجتهاد در حوزه استنباطی آن؛۷. عوامل رکود نسبی فقه استنباطی پس از شیخ طوسی؛۸. زمان پایان یافتن رکود فقهی در حوزه استنباط؛۹. رکود دوباره فقه با پیدایش شیوه اخباری گری در حوزه استنباط؛۱۰. پیامدهای شیوه اخباری گری برای فقه در حوزه استنباط؛۱۱. شکوفایی دوباره فقه و فقاهت توسط وحید بهبهانی در حوزه استنباط؛۱۲. زمان پیدایش رکود فقه و فقاهت با شیوه اصولی احتیاطی؛۱۳. خلط میان انواع احتیاط ؛۱۴. آسیب شناسی اجتهاد اصولی فقهی؛۱۵. عوامل شکوفابخش فقه و فقاهت؛۱۶. تأکید بر تحول فقه و فقاهت از رهگذر اجتهاد در حوزه استنباط؛۱۷. ویژگی های ضروری فقه اجتهادی؛۱۸. عوامل تأثیرگذار در تحول فقه اجتهادی.
تحول علمی فقه بر اساس موازین فقهی زمان پیدایش تحول
این تحول از شاگردان امامان(ع) آغاز شده است و با آموزش روش علمی، بیان ضوابط اصولی فقاهت و موازین اجتهادی توسط امامان، برخی از شاگردان، کتاب هایی در زمینه تثبیت موازین تدوین کرده اند.
← برخی از شاگردان ائمه
زمان پیدایش روش و شیوه علمی با شروع غیبت صغرای امام زمان(ع) (این غیبت، ۶۹ سال به طول انجامید) و دسترسی نداشتن به ائمه(ع) برای پاسخگویی به رویدادهای نو و مسائل جدید، عالمانی مانند ابن ابی عقیل العمانی و ابن جنید اسکافی، احساس نیاز کرده تا به این تحول روش علمی و فنی تکامل بخشند؛ یعنی به کارگیری سازوکار اجتهاد بر اساس موازین، برای استخراج حکم شرعی رویدادهای جدیدی که در نصوص امامان (ع) نیامده است. برای استخراج حکم شرعی رویدادهای جدیدی که در نصوص امامان(ع) نیامده است. فقیهان برای پاسخگویی به مسایل آن زمان با شروع غیبت کبرا به اجتهاد بر اساس روش علمی و فنی احساس نیاز بیش تری کردند، زیرا نه به امام زمان(ع) دسترسی داشتند و نه به نایبان او، تا جایی که هرچه از آن زمان دورتر می شدند، مسائل جدید بیش تر می شد و نیاز به اجتهاد بیشتر. از این رو، برای استحکام و گسترش باب اجتهاد در حوزه استنباطی از راه تدریس ، تألیف، تحقیق و بحث و بیان موازین آن به گونه علمی کوتاهی نکردند. از جمله طلایه داران این تحول نظری در فقه و اصول از ابتدای غیبت کبرا ابن عقیل نعمانی و ابن جنید، استاد شیخ مفید بوده اند که مباحث دلالات و مفاهیم و شرائط حجیت خبر و جز این ها را بیان کرده اند و بعد از آنان اصول فقه شیخ مفید (م ۴۱۳) و الذریعة سیدمرتضی (م ۴۳۶ ه. ق) و عدة الاصول شیخ طوسی (م ۴۶۰) به تحول علمی استمرار بخشیدند.
تحول روش فقهی در بُعد علمی و نظری عصر غیبت
...

پیشنهاد کاربران

بپرس