سازمان دهی نظامی در سیره نبوی

[ویکی فقه] پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) پس از هجرت به مدینه حدود بیست و هفت غزوه را با فرماندهی هوشمندانه خویش هدایت کرد و به پیروزی رسانید؛ به صورت اجمالی سازماندهی نظامی که پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) برای جنگهای مختلف در نظر می گرفتند دارای معیارهایی بود که در چند عنوان بیان می شود.
پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) پس از هجرت به مدینه حدود بیست و هفت غزوه را با فرماندهی هوشمندانه خویش هدایت کرد و به پیروزی رسانید؛ اما معیار انتخاب فرماندهان جنگی در سریه ها بر اساس میزان آگاهی و شناخت فرمانده از وضعیت نیروهای دشمن، وجود ویژگی های شخصیتی لازم در فرمانده برای در هم شکستن دشمن و تخصص ها و تاکتیک های متناسب با حمله صورت می گرفت، نه بر اساس موقعیت اجتماعی، سابقه نظامی و یا سابقه در اسلام.این شیوه انتخاب فرماندهان جنگی از بررسی اجمالی بیوگرافی و ویژگی های شخصیتی فرماندهان و افراد تحت فرماندهی آنان به روشنی مشخص است؛ مثلاً پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) در محرم سال چهارم هجری «ابی سلمه بن عبدالاسد» را برای سرکوبی قبیله «بنی اسد» به «قطن» (کوهی در ناحیه بید که آبی متعلق به بنی اسد در آن وجود داشت) فرستاد؛ در حالی که در سپاه او بزرگانی از صحابه مانند: ارقم ابن ابی ارقم ، اسید بن الحضیر، ابوقناده بن نعمان و عباده ابن بشر، شرکت داشتند که از لحاظ منزلت و موقعیت از او برتری بودند. همچنین حضرت در سال یازدهم هجری لشکری به فرماندهی اسامه بن زید، برای تهاجم به رومیان آماده کرد. اسامه، جوانی هیجده ساله بود که سوابق جنگی نداشت؛ اما قدرت فرماندهی و هدایت سپاه در وی چنان بود که در سپاهش تمامی انصار و مهاجران و سابقین در اسلام جز علی (علیه السّلام) و عباس عموی پیامبر حضور داشتند. عمرو بن عاص نیز به فرماندهی سریه ای انتخاب شد. در سپاه وی، افرادی همچون ابوعبیده جراح و فرماندهان بزرگی با سابقه طولانی تری در اسلام حضور داشتند؛ حال آنکه تنها چند ماه از اسلام آوردنش می گذشت.
استفاده از نیروی کار آزموده و ماهر
در هر نبردی، تخصص های نظامی گوناگونی مورد نیاز است. سپاه اسلام هم از این قاعده مستثنا نیست و برای رسیدن به اهداف مطلوب در هر نبرد به تخصص های نظامی از قبیل: «جمع آوری اطلاعات»، «سواره نظام»، «نیروی پیاده»، «تیراندازان» و...نیازمند است؛ از این رو پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) در هر جنگی، افراد را بر اساس مهارت ها و ویِژگی های شخصیتیِ مورد نیاز برای هر گروه، بدون توجه به رابطه خویشاوندی برمی گزید و در منصب های نظامی قرار می داد. برای نمونه برای ماموریت های اطلاعاتی از شخصیت های آگاه، توانا، بردبار و راز دار، مانند «حباب بن منذر، عبدالله بن جحش و حذیفة بن یمان» بهره می جست. پرچمدار سپاه را از میان افراد شجاع و جسور همچون علی (علیه السّلام) و حمزة بن عبدالمطلب و سوارکاران را از افرادی انتخاب می کرد که محکم و استوار بر اسب می جنگیدند.
تقسیم کار
در زمان رسول اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) مشاغل نظامی، ثابت و رسمی نبود و مناصب نظامی متغیر بود؛ از این رو تقسیم کار به عواملی از قبیل: نوع مامورریت، (اطلاعاتی، جنگی، و...) نوع نبرد، قدرت دشمن و سلاح های آنان، توان جنگی لازم برای مقابله و مکان جنگی بستگی داشت؛ اما تعیین افراد در مناصب نظامی بر اساس میزان تخصص و کارایی آنان در سیره پیامبر به عنوان روشی ثابت دیده می شود.بر این اساس، حضرت، نیروها را به یگان هایی تقسیم، و وظیفه هر گروه و دسته را مشخص می کرد. این شیوه سازماندهی نیروها، امر فرماندهی و تسّلط بر نیروها را در زمان جنگ، آسان و تحرک یا استقرار را امکان پذیر می ساخت؛ چنان که در فتح مکه البته بر حسب شرایط، هر تیره و قبیله را در ستون های مجزایی قرار داد. مهاجران را در ۳ ستون ۲۰۰ نفری، اوس را در ۶ ستون ۳۵۰ نفری و قبیله اسلم را در یک ستون ۲۰۰ نفری منظم کرد و فرماندهی هر ستون را به رئیس قبیله واگذار کرد؛ برای نمونه «بریدة بن الحصیب و ناجیة بن الاعجم» از فرماندهان قبیله اسلم بودند که هر یک، فرماندهی افراد قبیله خود را عهده دار شدند. هر قبیله در یک ردیف و به شکل هرمی (تکی، دو، سه و چهارتایی) سازماندهی می شد؛ مثلاً قبایل « کنانه، بنی حمزه، بنی لیث و سعد بن بکر» به شیوه «هرم فردی» و تحت فرماندهی «ابی واقد اللیثی»؛ قبیله «اشجع» به شکل «هرم دوتایی»؛ قبیله «مزینه» به صورت هرم سه تایی و «قبیله جهینه» به شکل هرم چهار تایی آرایش یافت. با این شیوۀ سازماندهی نیروها، حرکت و سرعت برای دستیابی به موقعیت های جنگی فراهم می شد.
تعییین نیروهای اطلاعاتی و امنیتی
...

[ویکی فقه] پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) پس از هجرت به مدینه حدود بیست و هفت غزوه را با فرماندهی هوشمندانه خویش هدایت کرد و به پیروزی رسانید؛ به صورت اجمالی سازماندهی نظامی که پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) برای جنگهای مختلف در نظر می گرفتند دارای معیارهایی بود که در چند عنوان بیان می شود.
پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) پس از هجرت به مدینه حدود بیست و هفت غزوه را با فرماندهی هوشمندانه خویش هدایت کرد و به پیروزی رسانید؛
ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیرة النبویة، ج۴، ص۱۰۲۷.
در هر نبردی، تخصص های نظامی گوناگونی مورد نیاز است. سپاه اسلام هم از این قاعده مستثنا نیست و برای رسیدن به اهداف مطلوب در هر نبرد به تخصص های نظامی از قبیل: «جمع آوری اطلاعات»، «سواره نظام»، «نیروی پیاده»، «تیراندازان» و...نیازمند است؛ از این رو پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) در هر جنگی، افراد را بر اساس مهارت ها و ویِژگی های شخصیتیِ مورد نیاز برای هر گروه، بدون توجه به رابطه خویشاوندی برمی گزید و در منصب های نظامی قرار می داد.
واقدی، محمد بن عمر، المغازی، ج۱، ص۲۱۷.
در زمان رسول اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) مشاغل نظامی، ثابت و رسمی نبود و مناصب نظامی متغیر بود؛ از این رو تقسیم کار به عواملی از قبیل: نوع مامورریت، (اطلاعاتی، جنگی، و...) نوع نبرد، قدرت دشمن و سلاح های آنان، توان جنگی لازم برای مقابله و مکان جنگی بستگی داشت؛
واقدی، محمد بن عمر، المغازی، ج۱، ص۲۱۹.
...