ذم شبیه به مدح

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] ذم شبیه به مدحیا تأکید الذم بما یشبه المدح، معنی کلام در این آرایه ذم است؛ اما چون از حروف استثنا و کلمات مدحی استفاده شده است، به نظر می رسد که شاید مقصود کلام مدح باشد.
ــ ذم شبیه به مدح یا تأکید الذم بما یشبه المدح، معنی کلام در این آرایه ذم است؛ اما چون از حروف استثنا و کلمات مدحی استفاده شده است، به نظر می رسد که شاید مقصود کلام مدح باشد. تو به هنگام وفا گرچه ثباتیت نبود ••• می کنم شکر که بر جور دوامی داری (حافظ)در بیت مذکور آوردن واژه هایی چون گرچه، وفا، شکر، دوام، موهم مدح است. ــ گاهی ممکن است کلام متضمن لغات و اشارات و تلمیحاتی باشد که مفاد ذمی آن جز برای اهل فن آشکار نگردد؛ چنان که صبای کاشانی از شاعران دوره ی بازگشت در هجو صدر اصفهانی صدراعظم فتحعلی شاه در مثنویی گوید: ای طایر عیسی آفرینش ••• وی طایر عیسوی به بینشوجود الفاظی چون عیسی و بینش موهم مدح است؛ اما معنی شعر ذمی است؛ زیرا مرغ عیسی خفاش بود که کور است؛ صدر مردی بی سواد بود و به خیال این که صبا او را مدح کرده است سیصد تومان به او صله داد. یا مثلا در معرفی کسی به طنز بگویند، ایشان از اجله ی ادانی عصر است.
ذم شبیه به مدح در بدیع
در اصطلاح بدیع آن است که گوینده یا نویسنده نکوهشی را به نکوهش دیگر استوار سازد؛ تأکید الذم بما یشبه المدح که آن را هجو فی معرض المدح خوانند. این صنعت چنان است که متکلم قصد هجا داشته باشد به الفاظی ظاهر آن ها مدح نماید، ولی باطنش قدح باشد. الحق این مطرب ما گرچه زند سازی بد ••• لیکن این خاصیتش هست که ناخوش خواند (کمال الدین اسماعیل)این بیت صنعت ذم شبیه به مدح دارد. نکوهش در آغاز به ستایش شبیه است و به سبب وجود حروف استثنا در کلام، ستایش به نظر می آید.
مدح و ذم از نظر زیبایی شناسی
...

دانشنامه آزاد فارسی

ذَمّ شبیه به مَدح
(یا: تأکید الذّم بِما یُشْبِهُ الْمَدْح) در اصطلاح بدیع، سخنی که با نکوهشی آغاز می شود و شنونده می پندارد که درپی آن ستایشی خواهد بود، اما نکوهشی دیگر درپی نکوهش نخستین آورده می شود: الحق این مطرب ما گرچه بسی ناساز است/لیکن این خاصیتش هست که زشتْ آواز است.

پیشنهاد کاربران

بپرس