[ویکی فقه] دعا در قرآن. از مسائل مهمی که جزء نیازهای انسان محسوب می شود دعا و نیایش است و درست مثل خداجویی از فطرت و ضمیر آدمی نشات می گیرد.
وقتی سیر و سیاحتی به این کره خاکی می کنیم و با ملت های مختلف و ادیان گوناگون و سنن و رسوم متفاوت آنها روبرو می شویم، می بینیم که هر کدام برای خود اوراد و اذکار و دعاهای مخصوصی دارند و هیچ جای دنیا را نمی یابیم که مردمش از دعا جدا وبی نیاز باشند. حتی آنها که بت می پرستند در معابدشان با تمام قد به خاک می افتند و دعا می خوانند.بنابراین دعا جزء نکات جدی و فطری ماست، ولی جای این گفت وگو هست که چگونه دعا کنیم و در برابر چه کسی دعا نماییم و بالاخره مسیر صحیح دعا کدام است؟پاسخ به اینها در بحث های ما روشن خواهد شد. قرآن شریف که چیزی را فرو گذار نکرده و جامعیت آن بر کسی پوشیده نیست، در تمامی مسائل مربوط به دعا، رهنمودهای بسیار روشن و جالبی را فرموده و در این جا که محور سخن درباره لزوم و ضرورت دعاست به دو آیه اشاره می شود تا فطرت های خفته و آشفته در خواب بیدار شوند و بیش از پیش به این مهم بپردازند. «قل ما یعبؤا بکم ربی لو لا دعاؤکم» ؛ بگو اگر دعایتان نباشد پروردگار من اعتنایی به شما ندارد. «و قال ربکم ادعونی استجب لکم ان الذین یستکبرون عن عبادتی سیدخلون جهنم داخرین» ؛ یعنی پروردگارتان گفته: مرا بخوانید تا اجابت تان کنم کسانی که از پرستیدن من کبر می ورزند به خواری به جهنم وارد خواهند شد.امام محمد باقر (علیه السّلام) در تفسیر و تبیین این دو آیه چنین فرموده است: منظور از کلام خداوند که می فرماید: ان الذین یستکبرون... دعاست که برترین عبادت دعا می باشد. و از آن گرامی سؤال شد آیا زیاد قرآن خواندن بهتر است یا زیاد دعا کردن. امام (علیه السّلام)فرمود: دعا خواندن، آیا نشنیده ای که خداوند متعال می فرماید: «قل ما یعبؤا بکم...» بگو اگر دعایتان نباشد پروردگار من به شما اعتنایی ندارد.
ادب در دعا
این که انسان باید بداند چه چیزهایی از پروردگار خویش طلب کند و چه عباراتی را در این مرتبه استخدام نماید تعبیر به ادب در دعا می شود.قرآن و عترت به ما آموخته اند که چگونه دعا کنیم و چه چیزهایی را جهت سعادت دنیا و آخرت خویش از حضرت حق مسالت نماییم.در قرآن اغلب آیاتی که به عبارت ربنا مزین شده بیانگر این واقعیت است که اهل ایمان را ارشاد فرماید تا چه چیزهایی را با چه جملاتی از خداوند تبارک وتعالی طلب کنند. «ربنا آتنا فی الدنیا حسنة و فی الآخرة حسنة و قنا عذاب النار» ؛ خدایا در دنیا و آخرت بر ما نیکی عطا کن و ما را از آتش نگه دار. «ربنا و اجعلنا مسلمین لک و من ذریتنا امة مسلمة لک» ؛ خدایا ما را از مسلمین قرار ده و نسل ما را از ایمان آورندگان بر تو قرار ده. «ربنا لا تزغ قلوبنا بعد اذ هدیتنا و هب لنا من لدنک رحمة» ؛ خدایا قلب ما را بعد از هدایت آلوده نکن و برنگردان و رحمتت را بر ما هدیه کن.و دهها آیات دیگر که همانند آیات فوق، ادب در دعا را به ما می آموزند.چند چیز نشانگر رعایت ادب در دعا محسوب می شود، که اینک به مواردی از آنها می پردازیم:۱. بسم الله الرحمن الرحیم؛ رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) می فرماید دعایی که اولش با بسم الله شروع شود رد نخواهد شد. ۲. ثنا و تمجید پروردگار؛ امام صادق (علیه السّلام) می فرمایند: در نوشته های امیرالمؤمنین (علیه السّلام) بود که قبل از دعا، مدح و ثناء حضرت حق را بگویند. ۳. صلوات بر محمد و آل محمد.۴. توسل به اهل بیت(علیهم السّلام): امام رضا (علیه السّلام) فرمودند: هر گاه از خداوند تبارک و تعالی تقاضایی داشتی بگو خداوندا از تو می خواهم که بحق محمد و علی که نزد تو مقام والایی دارند حاجت مرا برآورده سازی. ۵. دعا در حق دیگران.
اخلاص در دعا
اخلاص در دعا به خاطر تفاوت درک و شناخت افراد مراتبی دارد. بعضی در این مقام هستند که انگیزه را از دعا خواندن از مقاصد مادی و دنیوی پاک کنند و با توجه به ثواب و عقاب اعمال و به قصد رسیدن به حور و غلامان و قصرهای آخرت و ترس از عذاب دوزخ دعا می خوانند و به همین علت در کتاب های دعا جستجو می کنند و هر دعایی که ثواب اخروی بیشتری داشت انتخاب می کنند.و برخی پا را فراتر نهاده و بدون طمع رفتن به بهشت و یا ترس از آتش جهنم، بلکه فقط جهت برقراری ارتباط با معبود و انس با حضرتش دعا می خوانند که این گروه از احرار و آزادگانند. «قل ان صلاتی و نسکی و محیای و مماتی لله رب العالمین» ؛ بگو ای پیامبر همانا نماز و طاعات و کلیه اعمال من و زندگی و مرگ من همه برای خداست، که پروردگار جهانیان است.حضرت امیرالمؤمنین (علیه السّلام)عبادت های مردم را به سه دسته تقسیم می فرمودند:ان قوما عبدوا الله رغبة فتلک عبادة التجار: گروهی خداوند را به امید بهشت عبادت کردند که آن عبادت بازرگانان است.ان قوما عبدوا الله رهبة فتلک عبادة العبید: و گروهی خداوند را از ترس جهنم عبادت کردند که آن عبادت بردگان است.ان قوما عبدوا الله شکرا عبادة الاحرار و گروهی خداوند را عبادت کردند از روی شکر و سپاس که آن عبادت آزادگان است. قصه همه وصل حور و خلد برین استغایت مقصود ما نه آن و نه این است
شرایط استجابت دعا
...
وقتی سیر و سیاحتی به این کره خاکی می کنیم و با ملت های مختلف و ادیان گوناگون و سنن و رسوم متفاوت آنها روبرو می شویم، می بینیم که هر کدام برای خود اوراد و اذکار و دعاهای مخصوصی دارند و هیچ جای دنیا را نمی یابیم که مردمش از دعا جدا وبی نیاز باشند. حتی آنها که بت می پرستند در معابدشان با تمام قد به خاک می افتند و دعا می خوانند.بنابراین دعا جزء نکات جدی و فطری ماست، ولی جای این گفت وگو هست که چگونه دعا کنیم و در برابر چه کسی دعا نماییم و بالاخره مسیر صحیح دعا کدام است؟پاسخ به اینها در بحث های ما روشن خواهد شد. قرآن شریف که چیزی را فرو گذار نکرده و جامعیت آن بر کسی پوشیده نیست، در تمامی مسائل مربوط به دعا، رهنمودهای بسیار روشن و جالبی را فرموده و در این جا که محور سخن درباره لزوم و ضرورت دعاست به دو آیه اشاره می شود تا فطرت های خفته و آشفته در خواب بیدار شوند و بیش از پیش به این مهم بپردازند. «قل ما یعبؤا بکم ربی لو لا دعاؤکم» ؛ بگو اگر دعایتان نباشد پروردگار من اعتنایی به شما ندارد. «و قال ربکم ادعونی استجب لکم ان الذین یستکبرون عن عبادتی سیدخلون جهنم داخرین» ؛ یعنی پروردگارتان گفته: مرا بخوانید تا اجابت تان کنم کسانی که از پرستیدن من کبر می ورزند به خواری به جهنم وارد خواهند شد.امام محمد باقر (علیه السّلام) در تفسیر و تبیین این دو آیه چنین فرموده است: منظور از کلام خداوند که می فرماید: ان الذین یستکبرون... دعاست که برترین عبادت دعا می باشد. و از آن گرامی سؤال شد آیا زیاد قرآن خواندن بهتر است یا زیاد دعا کردن. امام (علیه السّلام)فرمود: دعا خواندن، آیا نشنیده ای که خداوند متعال می فرماید: «قل ما یعبؤا بکم...» بگو اگر دعایتان نباشد پروردگار من به شما اعتنایی ندارد.
ادب در دعا
این که انسان باید بداند چه چیزهایی از پروردگار خویش طلب کند و چه عباراتی را در این مرتبه استخدام نماید تعبیر به ادب در دعا می شود.قرآن و عترت به ما آموخته اند که چگونه دعا کنیم و چه چیزهایی را جهت سعادت دنیا و آخرت خویش از حضرت حق مسالت نماییم.در قرآن اغلب آیاتی که به عبارت ربنا مزین شده بیانگر این واقعیت است که اهل ایمان را ارشاد فرماید تا چه چیزهایی را با چه جملاتی از خداوند تبارک وتعالی طلب کنند. «ربنا آتنا فی الدنیا حسنة و فی الآخرة حسنة و قنا عذاب النار» ؛ خدایا در دنیا و آخرت بر ما نیکی عطا کن و ما را از آتش نگه دار. «ربنا و اجعلنا مسلمین لک و من ذریتنا امة مسلمة لک» ؛ خدایا ما را از مسلمین قرار ده و نسل ما را از ایمان آورندگان بر تو قرار ده. «ربنا لا تزغ قلوبنا بعد اذ هدیتنا و هب لنا من لدنک رحمة» ؛ خدایا قلب ما را بعد از هدایت آلوده نکن و برنگردان و رحمتت را بر ما هدیه کن.و دهها آیات دیگر که همانند آیات فوق، ادب در دعا را به ما می آموزند.چند چیز نشانگر رعایت ادب در دعا محسوب می شود، که اینک به مواردی از آنها می پردازیم:۱. بسم الله الرحمن الرحیم؛ رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) می فرماید دعایی که اولش با بسم الله شروع شود رد نخواهد شد. ۲. ثنا و تمجید پروردگار؛ امام صادق (علیه السّلام) می فرمایند: در نوشته های امیرالمؤمنین (علیه السّلام) بود که قبل از دعا، مدح و ثناء حضرت حق را بگویند. ۳. صلوات بر محمد و آل محمد.۴. توسل به اهل بیت(علیهم السّلام): امام رضا (علیه السّلام) فرمودند: هر گاه از خداوند تبارک و تعالی تقاضایی داشتی بگو خداوندا از تو می خواهم که بحق محمد و علی که نزد تو مقام والایی دارند حاجت مرا برآورده سازی. ۵. دعا در حق دیگران.
اخلاص در دعا
اخلاص در دعا به خاطر تفاوت درک و شناخت افراد مراتبی دارد. بعضی در این مقام هستند که انگیزه را از دعا خواندن از مقاصد مادی و دنیوی پاک کنند و با توجه به ثواب و عقاب اعمال و به قصد رسیدن به حور و غلامان و قصرهای آخرت و ترس از عذاب دوزخ دعا می خوانند و به همین علت در کتاب های دعا جستجو می کنند و هر دعایی که ثواب اخروی بیشتری داشت انتخاب می کنند.و برخی پا را فراتر نهاده و بدون طمع رفتن به بهشت و یا ترس از آتش جهنم، بلکه فقط جهت برقراری ارتباط با معبود و انس با حضرتش دعا می خوانند که این گروه از احرار و آزادگانند. «قل ان صلاتی و نسکی و محیای و مماتی لله رب العالمین» ؛ بگو ای پیامبر همانا نماز و طاعات و کلیه اعمال من و زندگی و مرگ من همه برای خداست، که پروردگار جهانیان است.حضرت امیرالمؤمنین (علیه السّلام)عبادت های مردم را به سه دسته تقسیم می فرمودند:ان قوما عبدوا الله رغبة فتلک عبادة التجار: گروهی خداوند را به امید بهشت عبادت کردند که آن عبادت بازرگانان است.ان قوما عبدوا الله رهبة فتلک عبادة العبید: و گروهی خداوند را از ترس جهنم عبادت کردند که آن عبادت بردگان است.ان قوما عبدوا الله شکرا عبادة الاحرار و گروهی خداوند را عبادت کردند از روی شکر و سپاس که آن عبادت آزادگان است. قصه همه وصل حور و خلد برین استغایت مقصود ما نه آن و نه این است
شرایط استجابت دعا
...
wikifeqh: دعا_در_قرآن