[ویکی فقه] خلاصة القانون فی الطب (کتاب). کتاب «خلاصة القانون فی الطب »، تالیف محمود بن محمد چغمینی ، از نگاشته های طبی قرن هفتم هجری است. این کتاب، خلاصه ی تمام ابواب و سرفصل های مورد توجه در طب سنتی است که به زبان عربی به رشته تحریر درآمده است.
این کتاب، برخلاف آنچه از اسمش برای خواننده تداعی می شود، تنها یک خلاصه ساده از کتاب «قانون» ابن سینا نیست، بلکه- چنان که مؤلف در مقدمه گفته است- گزیده ای است از مهم ترین موضوعات دانش طب که به یاد داشتن آنها بر هر پزشکی لازم است مؤلف، موضوعات این کتاب را از کتب پیشینیان خود انتخاب کرده است و تعبدی بر مطالب و یا ترتیب مباحث کتاب «قانون» ندارد. شاید شهرت روزافزون کتاب «قانون»، چغمینی را بر آن داشته تا اسمی این چنین فریبنده برای کتاب خود برگزیند.البته مصحح این اثر با این توجیه که متن کتاب، عربی است و نام انتخابی مؤلف، فارسی، عنوان قانونچه را به «خلاصة القانون فی الطب» تغییر داده است.به هرحال این اثر پس از نگارش، مورد توجه بسیاری از حوزه های آموزشی پزشکی قرار گرفت؛ به گونه ای که به عنوان یک متن درسی درآمد. وجود نسخه های خطی متعدد از این اثر، انتشار و چاپ های متعدد آن در هند ، پاکستان و ایران ، ترجمه و تحشیه آن توسط اطبای نامدار، همه مؤید این مدعاست.
این کتاب، برخلاف آنچه از اسمش برای خواننده تداعی می شود، تنها یک خلاصه ساده از کتاب «قانون» ابن سینا نیست، بلکه- چنان که مؤلف در مقدمه گفته است- گزیده ای است از مهم ترین موضوعات دانش طب که به یاد داشتن آنها بر هر پزشکی لازم است مؤلف، موضوعات این کتاب را از کتب پیشینیان خود انتخاب کرده است و تعبدی بر مطالب و یا ترتیب مباحث کتاب «قانون» ندارد. شاید شهرت روزافزون کتاب «قانون»، چغمینی را بر آن داشته تا اسمی این چنین فریبنده برای کتاب خود برگزیند.البته مصحح این اثر با این توجیه که متن کتاب، عربی است و نام انتخابی مؤلف، فارسی، عنوان قانونچه را به «خلاصة القانون فی الطب» تغییر داده است.به هرحال این اثر پس از نگارش، مورد توجه بسیاری از حوزه های آموزشی پزشکی قرار گرفت؛ به گونه ای که به عنوان یک متن درسی درآمد. وجود نسخه های خطی متعدد از این اثر، انتشار و چاپ های متعدد آن در هند ، پاکستان و ایران ، ترجمه و تحشیه آن توسط اطبای نامدار، همه مؤید این مدعاست.
[ویکی فقه] خلاصه القانون فی الطب (کتاب). کتاب «خلاصة القانون فی الطب »، تالیف محمود بن محمد چغمینی ، از نگاشته های طبی قرن هفتم هجری است. این کتاب، خلاصه ی تمام ابواب و سرفصل های مورد توجه در طب سنتی است که به زبان عربی به رشته تحریر درآمده است.
این کتاب، برخلاف آنچه از اسمش برای خواننده تداعی می شود، تنها یک خلاصه ساده از کتاب «قانون» ابن سینا نیست، بلکه- چنان که مؤلف در مقدمه گفته است- گزیده ای است از مهم ترین موضوعات دانش طب که به یاد داشتن آنها بر هر پزشکی لازم است مؤلف، موضوعات این کتاب را از کتب پیشینیان خود انتخاب کرده است و تعبدی بر مطالب و یا ترتیب مباحث کتاب «قانون» ندارد. شاید شهرت روزافزون کتاب «قانون»، چغمینی را بر آن داشته تا اسمی این چنین فریبنده برای کتاب خود برگزیند.البته مصحح این اثر با این توجیه که متن کتاب، عربی است و نام انتخابی مؤلف، فارسی، عنوان قانونچه را به «خلاصة القانون فی الطب» تغییر داده است.به هرحال این اثر پس از نگارش، مورد توجه بسیاری از حوزه های آموزشی پزشکی قرار گرفت؛ به گونه ای که به عنوان یک متن درسی درآمد. وجود نسخه های خطی متعدد از این اثر، انتشار و چاپ های متعدد آن در هند ، پاکستان و ایران ، ترجمه و تحشیه آن توسط اطبای نامدار، همه مؤید این مدعاست.
ساختار کتاب
کتاب، مشتمل بر ۱۰ مقاله است. این مقالات ده گانه، به ترتیب مشتملند بر ۵، ۷، ۵، ۶، ۱۰، ۱۳، ۱۸، ۹، ۸ و ۱۳ فصل.شیوه ترتیب مباحث این اثر- همانند بسیاری دیگر از کتاب های طبی- از کلیات شروع شده و به شناخت ادویه مفرده و مرکبه و خواص آنها به پایان می رسد.
گزارش محتوا
مقدمه کوتاه مصحح کتاب که در آغاز ذکر شده است، دربرگیرنده نکاتی در اهمیت طب سنتی و شیوه تصحیح اثر حاضر است.۱. مقاله نخست، در امور طبیعیه و شامل پنج فصل است. این فصول، پیرامون ارکان و مزاج ها، اخلاط، اعضاء، نیروها و قوا و سایر امور طبیعیه است.۲. مقاله دوم، در علم تشریح است که شامل هفت فصل است. استخوان ها ، اعضای مفرده، اعضای مرکب بدن، مانند مغز ، چشم ، گوش ، زبان ، ریه ، قلب ، پرده دیافراگم، معده و روده ها ، در فصول این بخش مورد بحث قرار می گیرند.۳. مقاله سوم، در باره احوال بدن انسان از نظر صحت و مرض و اسباب و علائم آنها است که در پنج فصل به تندرستی و بیماری، اموری که تغییر حالات بدن و حفظ تندرستی بدان ها وابسته است، امور بیماری زا، علائمی که از نظر مزاج و اخلاط بر حال بدن انسان دلالت دارند، پرداخته است.۴. مقاله چهارم، در بیان انواع نبض و حالات ادرار است.۵. مقاله پنجم، در بیان روش های کلی تدبیر تندرستان و درمان بیماران است. این مقاله مشتمل بر ده فصل است و در آن به خوردنی ها و آشامیدنی ها، ورزش و مالش، حمام ، خواب و بیداری، تاثیر فصل ها، تدابیر مربوط به زنان باردار، شیرده و کودکان ، تدابیر مربوط به نونهالان، جوانان ، میان سالان و کهن سالان، درمان بیماران، فصد و حجامت ، قی ، اسهال و حقنه اشاره شده است.۶. مقاله ششم، در بیان بیماری های ناحیه سر بوده و شامل سیزده فصل است.۷. مقاله هفتم، در بیان بیماری های اعضایی است که از سینه تا زیر ناف قرار دارند و در هیجده فصل تحریر شده است.۸. مقاله هشتم، در باره بیماری های اعضای دیگر بدن است.۹. مقاله نهم، به بیان تب ها و بیماری هایی که در ظاهر بدن آشکار می شوند، اختصاص دارد.۱۰. مقاله دهم، در باب ویژگی های خوردنی ها و نوشیدنی های متعارف است.مؤلف در هر بخش، ابتدا، خطوط کلی بحث را ترسیم نموده و سپس ضروری ترین و کلیدی ترین مباحث را- بدون پرداختن به مطالب حاشیه ای و کم اهمیت- تحریر می نماید.کتاب قانونچه از مختصرترین و درعین حال، مهم ترین نگاشته های طبی است، چرا که از سویی مؤلف قصد نگارش کتابی عمومی را در دانش پزشکی داشته و لذا به اختصارنویسی رو آورده است و از استدلال و نقض و ابرام های علمی، بهره نگرفته است. از سویی دیگر، سعی کرده از الفاظ پیچیده استفاده نکند تا هرکس که علاقه به دانش پزشکی دارد بتواند با اندک آشنایی ای با زبان عربی، از این اثر بهره مند شود. بااین حال، او سطح مطالب علمی را پایین نیاورده است و دقائق علمی را در حد توان و حوصله خواننده بیان نموده است و همین باعث شده تا پزشکان بزرگی- همچون حکیم ارزانی - در پی شرح این اثر برآیند.
وضعیت کتاب
...
این کتاب، برخلاف آنچه از اسمش برای خواننده تداعی می شود، تنها یک خلاصه ساده از کتاب «قانون» ابن سینا نیست، بلکه- چنان که مؤلف در مقدمه گفته است- گزیده ای است از مهم ترین موضوعات دانش طب که به یاد داشتن آنها بر هر پزشکی لازم است مؤلف، موضوعات این کتاب را از کتب پیشینیان خود انتخاب کرده است و تعبدی بر مطالب و یا ترتیب مباحث کتاب «قانون» ندارد. شاید شهرت روزافزون کتاب «قانون»، چغمینی را بر آن داشته تا اسمی این چنین فریبنده برای کتاب خود برگزیند.البته مصحح این اثر با این توجیه که متن کتاب، عربی است و نام انتخابی مؤلف، فارسی، عنوان قانونچه را به «خلاصة القانون فی الطب» تغییر داده است.به هرحال این اثر پس از نگارش، مورد توجه بسیاری از حوزه های آموزشی پزشکی قرار گرفت؛ به گونه ای که به عنوان یک متن درسی درآمد. وجود نسخه های خطی متعدد از این اثر، انتشار و چاپ های متعدد آن در هند ، پاکستان و ایران ، ترجمه و تحشیه آن توسط اطبای نامدار، همه مؤید این مدعاست.
ساختار کتاب
کتاب، مشتمل بر ۱۰ مقاله است. این مقالات ده گانه، به ترتیب مشتملند بر ۵، ۷، ۵، ۶، ۱۰، ۱۳، ۱۸، ۹، ۸ و ۱۳ فصل.شیوه ترتیب مباحث این اثر- همانند بسیاری دیگر از کتاب های طبی- از کلیات شروع شده و به شناخت ادویه مفرده و مرکبه و خواص آنها به پایان می رسد.
گزارش محتوا
مقدمه کوتاه مصحح کتاب که در آغاز ذکر شده است، دربرگیرنده نکاتی در اهمیت طب سنتی و شیوه تصحیح اثر حاضر است.۱. مقاله نخست، در امور طبیعیه و شامل پنج فصل است. این فصول، پیرامون ارکان و مزاج ها، اخلاط، اعضاء، نیروها و قوا و سایر امور طبیعیه است.۲. مقاله دوم، در علم تشریح است که شامل هفت فصل است. استخوان ها ، اعضای مفرده، اعضای مرکب بدن، مانند مغز ، چشم ، گوش ، زبان ، ریه ، قلب ، پرده دیافراگم، معده و روده ها ، در فصول این بخش مورد بحث قرار می گیرند.۳. مقاله سوم، در باره احوال بدن انسان از نظر صحت و مرض و اسباب و علائم آنها است که در پنج فصل به تندرستی و بیماری، اموری که تغییر حالات بدن و حفظ تندرستی بدان ها وابسته است، امور بیماری زا، علائمی که از نظر مزاج و اخلاط بر حال بدن انسان دلالت دارند، پرداخته است.۴. مقاله چهارم، در بیان انواع نبض و حالات ادرار است.۵. مقاله پنجم، در بیان روش های کلی تدبیر تندرستان و درمان بیماران است. این مقاله مشتمل بر ده فصل است و در آن به خوردنی ها و آشامیدنی ها، ورزش و مالش، حمام ، خواب و بیداری، تاثیر فصل ها، تدابیر مربوط به زنان باردار، شیرده و کودکان ، تدابیر مربوط به نونهالان، جوانان ، میان سالان و کهن سالان، درمان بیماران، فصد و حجامت ، قی ، اسهال و حقنه اشاره شده است.۶. مقاله ششم، در بیان بیماری های ناحیه سر بوده و شامل سیزده فصل است.۷. مقاله هفتم، در بیان بیماری های اعضایی است که از سینه تا زیر ناف قرار دارند و در هیجده فصل تحریر شده است.۸. مقاله هشتم، در باره بیماری های اعضای دیگر بدن است.۹. مقاله نهم، به بیان تب ها و بیماری هایی که در ظاهر بدن آشکار می شوند، اختصاص دارد.۱۰. مقاله دهم، در باب ویژگی های خوردنی ها و نوشیدنی های متعارف است.مؤلف در هر بخش، ابتدا، خطوط کلی بحث را ترسیم نموده و سپس ضروری ترین و کلیدی ترین مباحث را- بدون پرداختن به مطالب حاشیه ای و کم اهمیت- تحریر می نماید.کتاب قانونچه از مختصرترین و درعین حال، مهم ترین نگاشته های طبی است، چرا که از سویی مؤلف قصد نگارش کتابی عمومی را در دانش پزشکی داشته و لذا به اختصارنویسی رو آورده است و از استدلال و نقض و ابرام های علمی، بهره نگرفته است. از سویی دیگر، سعی کرده از الفاظ پیچیده استفاده نکند تا هرکس که علاقه به دانش پزشکی دارد بتواند با اندک آشنایی ای با زبان عربی، از این اثر بهره مند شود. بااین حال، او سطح مطالب علمی را پایین نیاورده است و دقائق علمی را در حد توان و حوصله خواننده بیان نموده است و همین باعث شده تا پزشکان بزرگی- همچون حکیم ارزانی - در پی شرح این اثر برآیند.
وضعیت کتاب
...
wikifeqh: خلاصةالقانون