حکم شایعه پراکنی

[ویکی فقه] حکم شایعه پراکنی (قرآن). شایعه پراکنی یکی از مهم ترین تهدیداتی است که جامعه اسلامی با آن روبه رو است.
• «لـئن لم ینته... والمرجفون فی المدینة لنغرینک بهم ثم لا یجاورونک فیها الا قلیلا البته اگر منافقان و کسانی که در دل هایشان مرض (ضعف ایمان یا حب گناه) است و شایعه پراکنان در شهر که در مردم ایجاد اضطراب می کنند، (از افسادشان) دست بر ندارند حتما تو را بر ضدّ آنها برمی انگیزیم (تا دستور تبعید آنها را صادر نمایی) آن گاه در این شهر جز اندک مدتی مجاور تو نخواهند بود.»• «ملعونین اینما ثقفوا اخذوا وقتلوا تقتیلا در حالی که ملعون (از جانب خدا و مطرود از سوی مردم) بوده، هر کجا یافته شوند باید دستگیر شده و به طرزی بد و دسته جمعی کشته شوند.»در این آیات خداوند متعال به فعالیت های موذیانه اراذل و اوباش پرداخته می گوید: اگر منافقان و کسانی که در قلب شان بیماری است و نیز کسانی که اخبار دروغ در مدینه پخش می کنند دست از کارشان بر ندارند ما تو را بر ضد آنان می شورانیم، و بر آنها مسلط خواهیم ساخت، سپس جز مدت کوتاهی نمی توانند در کنار تو در این شهر بمانند! مرجفون از ماده ارجاف به معنی اشاعه اباطیل به منظور غمگین ساختن دیگران است، و اصل ارجاف به معنی اضطراب و تزلزل است، و از آنجا که شایعات باطل ایجاد اضطراب عمومی می کند این واژه به آن اطلاق شده است.
گروه های خراب کار مدینه
از لحن آیه چنین استفاده می شود که سه گروه در مدینه مشغول خراب کاری بودند، هر کدام به نحوی اغراض شوم خود را پیاده می کردند، و این به صورت یک برنامه و جریان در آمده بود و جنبه شخصی و فردی نداشت.۱- نخست منافقین بودند که با توطئه های ضد اسلامی برای براندازی اسلام می کوشیدند.۲- دوم اراذل و اوباش که قرآن از آنها تعبیر به بیماردلان کرده است. ۳- گروه سوم کسانی بودند که پخش شایعات در مدینه مخصوصا به هنگامی که پیامبر و ارتش اسلام به غزوات می رفتند به تضعیف روحیه بازماندگان می پرداختند، و خبرهای دروغین از شکست پیامبر و مؤمنین می دادند، و به گفته بعضی از مفسران این گروه همان یهود بودند. به این ترتیب هر سه گروه را قرآن مورد تهدید شدید قرار داده است.
نحوه برخورد با گروه های خراب کار
به هر حال قرآن می گوید: اگر اینها به اعمال زشت و ننگین خود ادامه دهند دستور حمله عمومی و یورش به آنها را صادر خواهیم کرد، تا با یک حرکت مردمی مؤمنان، همه را از مدینه ریشه کن سازیم، و آنها نتوانند دیگر در این شهر بمانند. هنگامی که از این شهر رانده شدند و از تحت حمایت حکومت اسلامی طرد گشتند هر کجا یافته شوند گرفته خواهند شد و به قتل خواهند رسید! (مَلْعُونِینَ أَینَما ثُقِفُوا أُخِذُوا وَ قُتِّلُوا تَقْتِیلًا). ثقفوا از ماده ثقف و ثقافت به معنی دست یافتن بر چیزی با دقت و مهارت است، و اگر به علم و فرهنگ، ثقافت گفته می شود نیز به همین جهت است. اشاره به اینکه بعد از این حمله عمومی در هیچ جا در امان نخواهند بود، و آنها را با دقت جستجو و پیدا می کنند و به دیار عدم فرستاده می شوند. در اینکه آیا منظور از این آیه این است که آنها را در بیرون مدینه جستجو می کنند و به قتل می رسانند؟ یا اگر در داخل مدینه بعد از حکم تبعید عمومی بمانند گرفتار چنین سرنوشتی می شوند؟ دو احتمال وجود دارد، و در عین حال منافاتی بین این دو نیست، به این معنی که پس از سلب مصونیت از این توطئه گران بیمار دل شایعه ساز و مخرب و حکم اخراج آنها از مدینه، چه آنجا بمانند و چه بیرون روند از دست مسلمانان شجاع و جان بر کف در امان نخواهند بود! سپس در آخرین آیه مورد بحث می افزاید این دستور تازه ای نیست، این سنتی است الهی و همیشگی که در اقوام پیشین بوده است که هر گاه گروه های خراب کار بیشرمی و توطئه را از حد بگذرانند فرمان حمله عمومی به آنها صادر می شود (سُنَّةَ اللَّهِ فِی الَّذِینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلُ ). و چون این حکم یک سنت الهی است هرگز دگرگون نخواهد شد چرا که برای سنت خداوند تبدیل و تغییری نمی یابی (وَ لَنْ تَجِدَ لِسُنَّةِ اللَّهِ تَبْدِیلًا). این تعبیر در حقیقت جدی بودن این تهدید را مشخص می کند که بدانند مطلب کاملا قطعی و ریشه دار است و تغییر و تبدیل در آن راه ندارد، یا باید به اعمال ننگین خود پایان دهند و یا در انتظار چنین سرنوشت دردناکی باشند.