ثوریه

[ویکی فقه] ثوریّه، عنوان مذهبی فقهی از مذاهب اهل سنت که به پیشوای آن سفیان ثوری منسوب شده، و دست کم تا سدۀ ۴ق/۱۰م پیروانی داشته است. از این مذهب گاه به تعبیر ثوریه و گاه با عبارت «اصحاب الثوری» یاد شده است.
سفیان بن سعید ثوری (د ۱۶۱ق/ ۷۷۸م) شاخص ترین عالم اصحاب حدیث در کوفه در عصر خویش است و همان گونه که در عصر وی مرسوم بوده، همچون دیگر بزرگان اصحاب حدیث، از رأی پرهیز داشته اند. نسایی نام او را در شمار فقیهان برجسته اهل کوفه آورده، و ابواسحاق شیرازی او را به عنوان نخستین فقیه کوفه در طبقات پس از تابعین شناخته است.
رابطه نزدیک میان ثوریه و حنفیه
مقایسه فتاوای سفیان با ابوحنیفه نشان می دهد که نظریات این دو فقیه کوفه تا چه اندازه به هم نزدیک بوده است. با این که سفیان به عنوان رئیس اصحاب حدیث کوفه، در مقابل ابوحنیفه و اصحاب رأی قرار داشته، اما در آن عصر آنچه در جهت گیری مذاهب نقش جدی تری داشته، اشتراک وی با ابوحنیفه در بوم کوفه بوده که این قرابت را موجب شده است. بدین ترتیب مذهب ثوریه را باید نخست مذهبی کوفی، و در مقام پسین، متعلق به گرایش اصحاب حدیث دانست. این رابطه نزدیک میان ثوریه و حنفیه زمینه ساز آن بوده است که با گذشت حدود یک سده از زمان پیدایی مذهب، تعالیم ثوریه به اندازه ای به تعالیم مذهب حنفی نزدیک شود که گاه تشخیص آن ها از یکدیگر دشوار باشد. مقدسی در اواخر سدۀ ۴ق، اشاره به این نکته دارد که در عصر وی، تشخیص ثوریه از حنفیه دشوار بوده، و تنها متخصصی ژرف نگر از عهدۀ آن برمی آمده است.
شاگردان سفیان
در میان شاگردان سفیان که به عنوان مروجان تعالیم او شناخته اند، برجسته ترین آنان خود فقیهانی با استقلال رأی بودند که انتساب آنان در مذهب به سفیان شایسته نیست. از آن شمار می توان کسانی چون وکیع بن جراح ، عبدالله بن مبارک ، عبدالرحمان بن مهدی و ابونعیم فضل بن دکین را نام برد که عالمانی نامدار در عراق و خراسان بودند و در منابع فتاوای آنان نقل شده است. اما در میان شاگردان کوفی و خراسانی او بودند کسانی چون محمد بن یوسف فریابی و عبیدالله بن موسی کوفی که نسبت به نقل آراء فقهی سفیان اهتمام داشتند. ابوالشیخ اصفهانی همچنین به گروهی از دانش آموختگان در محل سفیان اشاره دارد که در نسل پس از سفیان در اصفهان به نشر آموزه های او اهتمام داشتند و با عنوان «اصحاب ثوری» معرفی می شدند. از میان آنان، به خصوص باید ابراهیم بن قرۀ اصم، عالمی با خاستگاه کاشانی را یاد کرد که در راستای این اهتمام به تألیف کتاب الجامع دست زد که متضمن آموزه های سفیان بود.
نشر آرای فقهی سفیان
...