توبه نامه باب

توبه نامه باب نامه ای است که گفته می شود باب پس از مناظره با روحانیون و در حضور ناصرالدین شاه که در آن زمان ولیعهد بود نوشته است. این سند اولین بار توسط ادوارد براون منتشر شد. [ ۱] در عین حال عده ای این توبه نامه را جعلی می دانند چرا که مهر و امضا ندارد، مخاطب توبه نامه معلوم نیست و هچنین سندی بدون تاریخ است. [ ۲] خود براون هم در انتساب نامه به باب تردید دارد. [ ۱] عبّاس امانت معتقد است این سند با سبک نوشتاری باب همخوانی ندارد و توسط مقامات دولتی در تبریز برای بی اعتباری باب و خشنودی شاه جعل شده است. [ ۲] وی معتقد است با وجود فشار زیادی که بر روی باب برای توبه و از بین بردن جنبش بابی بود وی توبه نکرد و تا آخر بر عقیده خود ثابت ماند. [ ۳] از این رو او را در ملأ عام در میدان سربازخانه تبریز تیرباران کردند تا هم جنبش بابی خاموش شود و هم اقتدار حکومت قاجار به صدارت وزیر جدید به نمایش گذاشته شود. [ ۳] به اعتقاد امانت در بهترین حالت ممکن است توبه نامه توسط مقامات دولتی تبریز آماده شده باشد ولی باب از امضای آن سرباز زده است. [ ۲] دنیسِن رآس هم معتقد است مجلس محاکمه باب در تبریز به امید توبه وی با وعد و وعید تشکیل شده بود و از آنجا که او حاضر به توبه نشد فرمان مرگ وی صادر شد. [ ۴] همچنین منبع دیگری ذکر می کند که فشار زیادی بر روی باب بود تا توبه کند و دعاوی و نوشته های خود را انکار نماید. [ ۵] [ ۶] باب اما در عوض بی پرده ادعای قائمیت خود را در مجلس محاکمه تبریز علنی کرد و تا آخر با وجود فشار علماء در تبریز توبه نکرد. [ ۶]
دنیس مکین نیز در این باره می نویسد که ما سندی در دست داریم که در آن باب، پیامبر جوان، هر گونه ادعای الهی را پس می گیرد. این سند احتمالاً مدت کمی پس از دادگاه تبریز و ظاهراً به خط باب است. [ ۷]
در زمان پادشاهی محمدشاه قاجار مجلسی با حضور روحانیون شیعه و ناصرالدین شاه قاجار ( که در آن هنگام ولیعهد بود ) در تبریز تشکیل شد، در زمان مجلس تبریز موضوع بابیت برای بزرگان سیاسی و مذهبی ایران، بااهمیت شده بود. باب تعداد و آمار پیروانش را پیگیری می کرد، در یکی از آثارش به نام دلائل سبعه که همان اواخر به رشته تحریر درآمده بود، تعداد بابیان را صد هزار نفر ذکر کرد. [ ۸] دربارهٔ اتفاقاتی که در مجلس مباحثه تبریز و پس از آن افتاده است، اختلافات زیادی بین منابع بابی و بهائی، منابع قاجاری، آثار مستشرقان، نوشته های مورخان متدین و مورخان لاییک وجود دارد. با این وجود در میان تمام نوشته های موافق و مخالف بابی، می توان نقاط مشترکی یافت. یکی آن که او در مجلس مباحثه، به صراحت ادعای قائمیت و پیامبری نمود. [ ۹] ولیعهد ( ناصرالدین میرزا ) نیز در نامه خود به پدرش محمدشاه، دو بار به ادعای صریح باب مبنی بر قائم و پیامبر بودن خودش، اشاره کرده است. [ ۱۰]