تنقیح المقال فی علم الرجال

[ویکی فقه] تنقیح المقال اثری جامع در علم رجال به عربی ، تألیف شیخ عبدالله مامقانی ، (م ۱۳۵۱ ق)، عالم و فقیه امامی قرن سیزدهم و چهاردهم می باشد.
تنقیح المقال (عنوان مشهور تنقیح المقال فی احوال الرجال یا تنقیح المقال فی علم الرجال )، شامل مقدمه ، متن اصلی و خاتمه است. مقدمه ، که دارای چهار مقام است ، مشتمل است بر تعریف و بیان موضوع و جایگاه علم رجال و سی فایده از اصول و قواعد این علم. خاتمه نیز شامل ده بخش در همین اصول و قواعد است. متن اصلی به چهار فصل اسماء، القاب ، کنیه ها و نامهای زنانِ راویِ حدیث تقسیم شده است. در هر یک از این فصول ، راویان به ترتیب الفبا و با شماره ذکر شده اند. پس از ذکر نام هر راوی ، ضبط و تلفظ صحیح نام ، به همراه نسب و همچنین آرا و اقوال رجالیِ موجود درباره راوی و در صورت نیاز تمیز وی از نامهای مشابه و مشترک عرضه گردیده و در نهایت نتیجه گیری شده است.
محتوای کتاب
جلد اول کتاب دارای مقدمه ای است که مؤلف در آن به چند مطلب اساسی پرداخته است؛ مباحثی همچون: تعریف علم رجال، موضوع آن، دلیل حاجت به این علم و فواید آن (که حدود ۲۹ فایده ذکر می شود.) در جلد دوم تا جلد ششم نام راویان به ترتیب حروف الفبا ذکر شده است. مؤلف، جلد ششم کتاب خود را به القاب و کنیه های روات اختصاص داده و در انتهای آن مطلبی تحت عنوان «خاتمه» آورده و ده فایده را ذکر کرده است. کتاب حاضر از مسبوط ترین کتاب های رجالی می باشد که در آن تراجم هر صحابه، تابعین و سایر اصحاب ائمه و غیر آنها تا قرن چهارم را ذکر کرده است.این کتاب را گسترده ترین کتاب رجالی شیعه امامیه و بلکه مفصّل ترین اثر در علم رجال دانسته اند.
تعلیقات مولف
در این کتاب ، شرح حال صحابه و تابعین و اصحاب ائمه علیهم السلام و دیگر راویان تا قرن چهارم ، و اندکی از عالمان حدیث و مشایخ اجازه و مؤلفان مشهور در زمینه علم رجال درج شده است. تعلیقات مؤلف در حواشی کتاب و نیز بخش «خاتمة الخاتمه»، شامل استدراکات رجالی وی بر کتاب است. تعداد رجال ذکر شده در کتاب ، مجموعاً به ۳۰۷ ، ۱۶ تن می رسد که از این تعداد، ۳۲۸ ، ۱ تن ثقه ، ۶۶۵ ، ۱ تن حَسَن ، ۴۶ تن موثق و بقیه ضعیف ، مجهول یا مهمل معرفی شده اند.
ویژگی مهم کتاب
...

[ویکی اهل البیت] تنقیح المقال اثری جامع در علم رجال به زبان عربی است ،این اثر بزرگ تألیف شیخ عبدالله مامقانی ، (م ۱۳۵۱ ق)، عالم و فقیه امامی قرن سیزدهم و چهاردهم می باشد.تنقیح المقال (عنوان مشهور تنقیح المقال فی احوال الرجال یا تنقیح المقال فی علم الرجال ) است .
نگارنده این اثر، یکی از برجسته ترین دانشمندان شیعه در علوم متعدد خصوصاً در علم رجال بوده است. آقا بزرگ تهرانی معتقد است: «کتاب تنقیح المقال مفصل ترین و جامع ترین کتاب رجالی شیعه است. مدت تحقیق و تهذیب و چاپ این کتاب که شش جلد است، از سه سال تجاوز نکرده و هیچ عالم رجالی چنین توفیقی نداشته است».
- مقیاس الهدایة فی علم الدرایة
- سراج الشیعة فی آداب الشریعة
جلد اول کتاب دارای مقدمه ای است که مؤلف در آن به چند مطلب اساسی پرداخته است . مباحثی همچون: تعریف علم رجال، موضوع آن، دلیل حاجت به این علم و فواید آن (که حدود 29 فایده ذکر کرده است). و از جلد دوم تا جلد ششم نام راویان به ترتیب الفبا ذکر شده است. مؤلف، جلد ششم کتاب خود را به القاب و کنیه های روات اختصاص داده و در انتهای آن مطلبی تحت عنوان «خاتمه» آورده و ده فایده را ذکر کرده است.
ازویژگیهای مهم این اثر، وجود فهرستی با عنوان «نتائج التنقیح فی تمییزالسقیم من الصحیح» در ابتدای کتاب است . این فهرست مفصّل در بر دارندة اوصاف راویان (ثقه ، حسن ، موثّق ، مجهول ، مهمل و موارد خاص ) در مقابل نام هر راوی است و در حکم چکیدة آرای مؤلف در مورد رجال مذکور در کتاب است . ترتیب الفبایی فهرست و تطابق شماره گذاری آن با متن اصلی ، بر کارآمدی آن در مراجعات سریع افزوده است از نکات شایان توجه این کتاب ، گستردگی و جامعیت آن با توجه به مدت کوتاه تألیف و تصحیح و چاپ است ، تا آنجا که این امر را خرق عادت و از تأییدات خاص الاهی بر شمرده اند

[ویکی نور] تنقیح المقال فی علم الرجال، اثر عبدالله مامقانی می باشد. این اثر که در مکتب تقلیدی علم رجال، گسترده ترین کتاب در موضوع خود بشمار می رود، تا چندی پیش، در همان قالب چاپ سنگی، خودنمایی می کرد؛ کتابی حجیم در سه جلد قطور و در قطع رحلی، بدون هیچ گونه آرایه ویرایشی و برکنار از هرگونه علایم سجاوندی! شاید به خاطر همین ملاحظات بود که دو تن از بازماندگان مؤلف، آقایان حجج اسلام محی الدین مامقانی (فرزند مؤلف) و محمدرضا مامقانی (نواده ایشان)، دامن همت به کمر زدند و در صدد برآمدند با کمک مؤسسه «آل البیت(ع) لإحیاء التراث»، کتاب تنقیح المقال را در لباسی نو و آراسته و درقالب چاپی نوین، به بازار کتاب روانه کنند .
پیش درآمد این چاپ، افزودن کتاب «مخزن المعانی فی ترجمة المحقق المامقانی» بر مطالب کتاب «تنقیح المقال» است که به عنوان جلد صفر، از سوی آقای محمدرضا مامقانی، تحقیق و استدراک و در محرم 1423ق، منتشر شده است .
متن و محتوای کتاب «تنقیح المقال» از جلد اول تا جلد بیست و نهم، با تحقیق و استدراک آقای محیی الدین مامقانی، به بازار کتاب عرضه شده و از جلد سی تا سی و شش، به تحقیق مشترک آقای محیی الدین مامقانی و محمدرضا مامقانی، مزین گردیده است .
محقق محترم در پانوشت های هر صفحه که حجم اصلی یا کلی صفحات را اشغال می کند، کوشیده است مطالب منعکس در متن را مستند و به اصطلاح، «تخریج مصدر» کرده، در مواردی، منابع و مصادر ترجمه یک راوی را یادآورد شود و در پایان ترجمه هر محدث در متن پانوشت ها، چکیده و حاصل آن را در پانوشت، با عنوان «حصیلة البحث»، تذکر دهد .
ایشان در کار تحقیق خود، ضمن به کارگیری علایمی چون ستاره، دایره سیاه و دو مربع کوچک و متداخل، کنار نام هر راوی، شماره مسلسل ترجمه اش را با عنایت به متن «تنقیح المقال» و نام راویانی که به ترتیب، در آن ترجمه شده اند و بالای نام او، عدد حاصل از جمع جبری شماره مسلسل راوی با شماره راویان استدراک شده را که مرحوم علامه مامقانی نامی از آنها نبرده، درج کرده؛ شبیه همین آمارگیری را در درباره محدثان استدراک شده در پانوشت ها هم تکرار نموده است .
این استدراک ها، حجم کتاب «تنقیح المقال» را که به خودی خود نیز، اثری گسترده دامن و طویل الذیل است، دوچندان خواهد کرد؛ به طوری که تنها با پایان گرفتن پرونده ترجمه راویانی که نامشان «اسماعیل» است، حجم چاپ جدید کتاب یادشده، به ده جلد رسیده و جلد یازدهم با پرداختن به ترجمه محدثان دارای نام های «اسمر-ایوب»، هنوز در پیچ و خم اسامی ای است که با حرف «الف» آغاز می شوند و نهایتا کتاب به سی وهشت مجلد رسیده است و جالب آنکه خود مرحوم علامه مامقانی، در پایان مقدمه طولانی ای که به عنوان فهرست کتاب تنقیح المقال نوشته و آن را «نتائج التنقیح فی تمیز السقیم من الصحیح» نامیده، در ضمن جدولی، آمار راویان ترجمه شده در کتاب خود را در قیاس با کتاب «منهج المقال»، اثر میرزا محمد استرآبادی، یادآور شده است .

[ویکی نور] تنقیح المقال فی علم الرجال (آل البیت). پیش ازاین برای تنقیح المقال فی علم الرجال در نسخه رحلی(چاپ سنگی)، درباره مناسب تهیه شده؛ لذا در چاپ جدید به ویژگی‎های تحقیق این اثر بسنده می کنیم.
این اثر که در مکتب تقلیدى علم رجال، گسترده ترین کتاب در موضوع خود بشمار مى رود، تا چندى پیش، در همان قالب چاپ سنگى، خودنمایى مى کرد؛ کتابى حجیم در سه جلد قطور و در قطع رحلى، بدون هیچ گونه آرایه ویرایشى و برکنار از هرگونه علایم سجاوندى! شاید به خاطر همین ملاحظات بود که دو تن از بازماندگان مؤلف، آقایان حجج اسلام محی الدین مامقانی (فرزند مؤلف) و محمدرضا مامقانى (نواده ایشان)، دامن همت به کمر زدند و در صدد برآمدند با کمک مؤسسه «آل البیت(ع) لإحیاء التراث»، کتاب تنقیح المقال را در لباسى نو و آراسته و درقالب چاپى نوین، به بازار کتاب روانه کنند.
پیش درآمد این چاپ، افزودن کتاب «مخزن المعانی فی ترجمة المحقق المامقانی» بر مطالب کتاب «تنقیح المقال» است که به عنوان جلد صفر، از سوى آقاى محمدرضا مامقانى، تحقیق و استدراک و در محرم 1423ق، منتشر شده است.
متن و محتواى کتاب «تنقیح المقال» از جلد اول تا جلد بیست و نهم، با تحقیق و استدراک آقاى محیى الدین مامقانى، به بازار کتاب عرضه شده و از جلد سى تا سى و شش، به تحقیق مشترک آقاى محیى الدین مامقانى و محمدرضا مامقانى، مزین گردیده است.
محقق محترم در پانوشت هاى هر صفحه که حجم اصلى یا کلى صفحات را اشغال مى کند، کوشیده است مطالب منعکس در متن را مستند و به اصطلاح، «تخریج مصدر» کرده، در مواردى، منابع و مصادر ترجمه یک راوى را یادآورد شود و در پایان ترجمه هر محدث در متن پانوشت ها، چکیده و حاصل آن را در پانوشت، با عنوان «حصیلة البحث»، تذکر دهد.
ایشان در کار تحقیق خود، ضمن به کارگیرى علایمى چون ستاره، دایره سیاه و دو مربع کوچک و متداخل، کنار نام هر راوى، شماره مسلسل ترجمه اش را با عنایت به متن «تنقیح المقال» و نام راویانى که به ترتیب، در آن ترجمه شده اند و بالاى نام او، عدد حاصل از جمع جبرى شماره مسلسل راوى با شماره راویان استدراک شده را که مرحوم علامه مامقانى نامى از آنها نبرده، درج کرده؛ شبیه همین آمارگیرى را در درباره محدثان استدراک شده در پانوشت ها هم تکرار نموده است.

[ویکی نور] تنقیح المقال فی علم الرجال (رحلی). تنقیح المقال فی علم الرجال یا «تنقیح المقال فی أحوال الرجال»، تألیف عبدالله مامقانی، عالم و فقیه امامی قرن سیزدهم و چهاردهم، اثری است جامع در علم رجال که به زبان عربی نوشته شده است.
مامقانی تألیف کتاب را در نیمه مرداد 1308ش آغاز نموده و تا هنگام وفات (1311ش) با عشق و علاقه فراوان، همه وقت خود را صرف این کار ساخته و در مهر 1310ش، نگارش و بازبینی آن را به پایان رسانده است .
این کتاب را گسترده ترین کتاب رجالی شیعه امامیه و بلکه مفصل ترین اثر در علم رجال، دانسته اند .
کتاب در سه جلد تنظیم شده و شامل مقدمه، متن اصلی و خاتمه است. متن کتاب، به چهار فصل اسماء، القاب، کنیه ها و نام های زنانِ راویِ حدیث تقسیم شده است. در هریک از این فصول، راویان به ترتیب الفبا و با شماره ذکر شده اند. پس از ذکر نام هر راوی، ضبط و تلفظ صحیح نام، به همراه نسب و همچنین آرا و اقوال رجالیِ موجود درباره راوی و در صورت نیاز، تمییز وی از نام های مشابه و مشترک عرضه گردیده و در نهایت نتیجه گیری شده است .
مقدمه که دارای چهار مقام می باشد، مشتمل است بر تعریف و بیان موضوع و جایگاه علم رجال و سی فایده از اصول قواعد این علم. خاتمه نیز شامل ده بخش در همین اصول و قواعد است .

[ویکی شیعه] تنقیح المقال فی علم الرجال (کتاب). تَنْقیحُ المَقال فی اَحوالِ الرّجال یا تنقیح المقال فی علم الرجال کتابی مفصل در علم رجال به زبان عربی، که به تنقیح المقال مشهور است. کتاب تألیف شیخ عبداللّه مامقانی،(م ۱۳۱۱ش) عالم و فقیه امامی قرن چهاردهم است. نویسنده در این کتاب درباره بیش از ۱۶۰۰۰ راوی بحث کرده است. آقا بزرگ تهرانی آن را مفصّل ترین اثر در علم رجال دانسته است. محسن امین و شوشتری انتقاداتی به این کتاب دارند. فرزند مامقانی چند جلد از کتاب را با توضیح و تعلیقات منتشر کرده و بنا دارد بقیه جلدها را نیز منتشر کند.
مامقانی تألیف آخرین اثر خود را در ۱۵ مرداد ۱۳۰۸ آغاز نمود و تا هنگام وفات (۱۳۱۱ ش) همه وقت خود را صرف این کار ساخت و در مهر ۱۳۱۰ نگارش و بازبینی آن را به پایان رساند. مؤلف در این مدت کوتاه، به اهمّ کتب رجال و شرح حال های معتبر شیعه مراجعه نموده، آرا و اقوال علمای قدیم و جدید را آورده و به تعبیر خود، اهل تحقیق را از مراجعه به کتب پیشین بی نیاز ساخته است. همچنین از کتب رجالی اهل سنّت، بویژه اُسدالغابة فی معرفة الصحابة، بهره برده است.
در این کتاب، شرح حال صحابه و تابعین و اصحاب ائمه (ع) و دیگر راویان تا قرن چهارم، و نیز شرح حال تعدادی از عالمان حدیث، مشایخ اجازه و مؤلفان مشهور در زمینه علم رجال درج شده است. تعلیقات مؤلف در حواشی کتاب و نیز بخش «خاتمة الخاتمه»، شامل استدراکات رجالی وی بر کتاب است. تعداد رجال ذکر شده در کتاب، مجموعاً به ۳۰۷، ۱۶ تن می رسد که از این تعداد، ۳۲۸، ۱ تن ثقه، ۶۶۵، ۱ تن حَسَن، ۴۶ تن موثق و بقیه ضعیف، مجهول یا مهمل معرفی شده اند.